چه کسی کلاهبردار محسوب می شود؟

در قانون تعریفی از جرم کلاهبرداری ارائه نشده، اما می‌توانیم کلاهبرداری را عبارت از بردن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوء‌نیت با وسایل یا عملیات متقلبانه تعریف کنیم. برای تحقق هر جرمی، عناصری لازم است.

همشهری آنلاین: در قانون تعریفی از جرم کلاهبرداری ارائه نشده، اما می‌توانیم کلاهبرداری را عبارت از بردن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوء‌نیت با وسایل یا عملیات متقلبانه تعریف کنیم. برای تحقق هر جرمی، عناصری لازم است.

در قانون تعریفی از جرم کلاهبرداری ارائه نشده، اما می‌توانیم کلاهبرداری را عبارت از بردن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوء‌نیت با وسایل یا عملیات متقلبانه تعریف کنیم. برای تحقق هر جرمی، عناصری لازم است. کلاهبرداری هم برای اینکه محقق شود به توسل به وسایل متقلبانه و حیله و تقلب و فریب دیگری و بردن مال او نیاز دارد. تحصیل مال حتما باید با توسل به وسایل متقلبانه باشد. اگر مرتکب، مال را بدون توسل به وسایل متقلبانه ببرد کلاهبرداری محقق نشده است. برای مثال شخصی به صرف اینکه کسی در خیابان به او مراجعه می‌کند و خودش را جراح مشهور معرفی می‌کند حاضر می‌شود مبلغی پول به او بپردازد و از او می‌خواهد یک عمل جراحی برایش انجام دهد. این پزشک قلابی ممکن است از دیدگاه مردم کلاهبردار باشد اما از نظر قانونی کلاهبردار دانستن چنین شخصی خیلی مشکل است؛ چرا که برای کلاهبرداری همانطور که قبلا اشاره شد فریب‌خوردن قربانی و توسط کلاهبردار به وسایل متقلبانه شرط است. ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس وکلاهبرداری صراحتا حیله و تقلب را رکنی از جرم کلاهبرداری می‌داند. به‌عبارت دیگر آنچه از مفهوم حیله و تقلب به ذهن می‌رسد چیزی بیش از دروغگویی محض است. درست است که دروغگویی از لحاظ اخلاقی ناپسند است اما با توجه به تفکیک حقوق از اخلاق معمولا موجب بروز مسئولیت کیفری برای شخص دروغگو نمی‌شود. پس اگر شخص صرفا به دروغگویی اکتفا کند و حتی مالی را هم ببرد نمی‌شود او را به‌عنوان کلاهبردار مجازات کرد؛ مگر اینکه ارکان و عناصر جرم کلاهبرداری در این خصوص اتفاق بیفتد؛ یعنی صحنه‌سازی‌ متقلبانه همراه با دروغگویی ایجاد شود. به‌عنوان مثال اگر شخص به‌عنوان دروغگویی، دروغ‌نویسی کند باز هم نمی‌شود او را کلاهبردار دانست؛ اما ممکن است شخص علاوه بر کلاهبرداری اقدامات دیگری را انجام دهد که باعث شود کلاهبرداری تحقق پیدا کند. پس کلاهبرداری با دروغگویی محض اتفاق نمی‌افتد و شخصی که صرفا دروغی را گفته حتی اگر مالی را ببرد کلاهبردار محسوب نمی‌شود و ممکن است تحت عناوین مجرمانه دیگری مثل تحصیل مال نامشروع بتوانیم برای او مجازات درنظر بگیریم، اما مجرم دانستن او به‌عنوان کلاهبردار مشکل است.

سونیا سلطانی-دکتری حقوق کیفری