رودهای ایران به صورت یک شبکه در سرتاسر ایران قرار دارند که به صورت فصلی پر آب می‌شوند. بعضی از رودهای دائمی از البرز یا زاگرس به طرف دریای کاسپین، خلیج فارس و دریای عمان جریان پیدا می‌کنند. با بررسی جغرافیا عمومی ایران در می یابیم که بعضی از رودهای فصلی ایران نیز یا به یک آبگیر می‌ریزند و یا قبل از رسیدن به حوضه آبریز خشک می‌شوند. در زیر به حوضه های آبریز ایران و رودخانه‌هایی که درون آبهای می‌ریزند، اشاره خواهیم کرد.
رودهای ایران که به حوضه آبریز دریای کاسپین می ریزند
رودهایی که در خط ساحلی ایران به دریای کاسپین می‌ریزند، از ارتفاعات شمال البرز مانند ارس، سفید رود، چالوس، هراز، سه هزار، بابل، تلار، تجن، گرگان، اترک، قره‌سو و نکا سرچشمه می‌گیرند. رود ارس ۹۵۰ کیلومتر را در ایران طی می‌کند و سپس به دریای کاسپین می‌ریزد. این رود همچنین بسیاری از مناطق ایران مانند دشت مغان در شمال غربی ایران را آبیاری می‌کند.
سفید رود ۶۰۰ تا ۷۸۰ کیلومتر از سرچشمه خود یعنی کوه‌های کردستان را می‌پیماید. دشت گیلان به دلیل وجود سفید روز منطقه‌ای حاصلخیز به حساب می‌آید. در این رودخانه ماهی پرورش داده می‌شود. رودخانه چالوس یکی دیگر رودخانه‌های مهم در شمال ایران برای پرورش ماهی است.
هراز رودی ۱۵۰ کیلومتری است که دشتی بزرگ در استان مازندران را آبیاری می‌کند و سپس به دریای کاسپین می‌ریزد. ماهی قزل‌آلا مهم‌ترین ماهی در این رودخانه است. رود سه هزار دشت تنکابن را آبیاری می‌کند. رود بابل یکی از رودهای ایران است که برای تخم‌ریزی و پرورش ماهی بسیار مناسب می باشد. رود تلار ۱۵۰ کیلومتر طول دارد و دشتی به نام شیرگاه در استان مازندران را آبیاری می‌کند. تجن رودی ۱۲۰ کیلومتری است که از ساری، مرکز استان مازندران، می‌گذرد و ضمن فرو ریختن به دریا، سواحل آن را حیات می‌بخشد. گرگان تقریباً ۳۰۰ کیلومتر طول دارد و دشت گرگان را آبیاری می‌کند و سپس به حوضه آبگیر خود می‌ریزد.
رود اترک ۵۰۰ کیلومتر طول دارد و همیشه به خلیج حسین قلی در استان مازندران نمی‌ریزد زیرا گاهی آب کافی را از رودخانه‌های دیگر دریافت نمی‌کند.
رود قره‌سو ۸۰ کیلومتر طول دارد و از شرق گرگان سرچشمه می‌گیرد.
رود نکا حدود ۱۰۰ کیلومتر طول دارد که از سواد کوه در گرگان سرچشمه می‌گیرد.
رودهای ایران که به حوضه های آبریز خلیج فارس و دریای عمان می ریزند
زاگرس منبع و سرچشمه اصلی رودهایی است که به حوضه های آبریز خلیج فارس و دریای عمان می‌ریزند. در میان تمامی این رودخانه‌ها، مهم‌ترین رودها اروند رود، گاماسب، کارون، جراحی، زهره، دالکی، مند، شور، میناب، مهران و نابند می‌باشند.
اروند رود از به هم پیوستن دو رودخانه دجله و فرات در عراق شکل گرفته است. عرض این رودخانه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر است و بیشترین مقدار آب را نسبت به سایر رودخانه‌ها به خلیج فارس می‌ریزد.
رود گاماسب از کوه‌های همدان سرچشمه می‌گیرد و به رود دیگری به نام سیمره در لرستان می‌پیوندد. در نهایت، نام آن به کرخه در خوزستان تغییر می‌کند و سپس به خلیج فارس می‌ریزد.
کارون رودی ۸۵۰ کیلومتری است و بسیاری از مناطق غرب ایران را آبیاری می‌کند. این رود قابل کشتیرانی است و بهترین زمان برای کشتیرانی در آن از ماه آذر تا تیر می‌باشد.
زاینده رود از انشعابات کارون است و به سمت مرکز ایران جریان می‌یابد. رود دز نیز به کارون می‌پیوندد.
رودهای زال و مارون به هم می‌پیوندند و رود جراحی را شکل می‌دهند که در نهایت به کارون می‌ریزد. رود زهره از کهگیلویه در شمال استان خوزستان جریان پیدا می‌کند.
رود دالکی از دشت ارژن در استان فارس سرچشمه می‌گیرد و به سمت خلیج فارس نزدیک بندرعباس جریان پیدا می‌کند.
رود مند از شمال غربی شیراز جریان پیدا می‌کند و به خلیج فارس در نزدیکی بندرعباس فرو می‌ریزد.
رود شور بعد از عبور از زمین‌های باتلاقی و شنی تنگه هرمز، به خلیج فارس می‌ریزد.
رودان و جغین رودی به نام میناب را شکل می‌کند که به خلیج فارس در شمال تنگه هرمز فرو می‌ریزند.
رودهای مهران و نابند از کوه‌های لرستان در جنوب استان فارس سرچشمه می‌گیرند و به خلیج فارس در نزدیکی بند خمیر می‌ریزند.
رودهای ایران که به حوضه های آبریز مرکزی و جانبی می ریزند
“ارومیه ” حوضه آبریز این رودها می‌باشد: زرینه رود (۲۴۰ کیلومتر طول)، تلخه رود (۱۶۰ کیلومتر طول)، سیمینه رود، صافی رود و چند رود کوچک دیگر،
“مسیله” در شرق قم حوضه آبریز برای این رودها می‌باشد: جاجرود، کرج، شور و مسیله، و
“حوض سلطان” و “حوض مره” در شمال غربی مسیله حوضه های آبریز برای این رودها می‌باشند: مسیله، شور و حبله رود.
حوضه آبریز باتلاق گاوخونی و رودخانه های آن
باتلاق “گاوخونی” در جنوب شرقی اصفهان باتلاقی ۷۰۰ کیلومتری است که با آب زاینده رود پر شده است. حوضه های آبریز مرکز فارس و رودخانه های آن
سه حوضه آبریز در این منطقه وجود دارد:
“نیریز” (که با آب سرچشمه گرفته از رود کر پر شده است)،
“مهارلو” (که با آب سرچشمه گرفته از رود قره باغ پر شده است) و
“پریشان” (که با آب دو سرچشمه فامور و آبگینه پر شده است ).
حوضه آبریز هامون جازموریان و رودخانه های آن
هلیل رود و بمپور دو رودی هستند که به این دریاچه می‌ریزند. این دریاچه در جنوب شرقی ایران قرار گرفته است.
حوضه آبریز کویر لوت و رودخانه هایش
این کویر حوضه آبریزی است که بعضی رودها به درون آن می‌ریزند و بعضی از آن‌ها در آن فرونشست پیدا می‌کنند و در زمین ناپدید می‌شوند. این رودها عبارتند از:
شور (رود دائمی)، شور گز، تهرود، رود پشت، نسا، ریگان، درختنگان (رود دائمی)، سیرچ، اندوجرد، جفتان، کهنوج، کشیت، پاشویه، نخل آب، آب خزان و چاه نلی.
حوضه آبریز دشت کویر و رودخانه هایش
بسیاری از رودهای ایران که به درون این کویر (در واقع حوضه آبریز) می‌ریزند ، رودهای فصلی هستند و قبل از خالی شدن در گودال به درون زمین فرو می‌روند. این رودها عبارتند از:
کالیمور (به طول ۵۰۰ کیلومتر)، کالشور (به طول ۲۵۰ کیلومتر)، حبله رود، دامغان و موجین.
حوضه آبریز سیستان و رودخانه های آن
فقط ۴۰ درصد از این حوضه آبریز بزرگ در ایران قرار دارد و مابقی آن در افغانستان واقع شده است.
حوضه آبریز سیستان از چند دریاچه آب شیرین تشکیل شده است که چاله‌هایی با مرز نامشخص می‌باشند. معروف‌ترین دریاچه‌ها در این منطقه “هامون سیستان”، “هامون صابری” و “هامون پوزک” می‌باشند. زمانی که باران به مقدار مناسب می‌بارد، این دریاچه‌ها حجم اصلی آب خود را از رودی به نام هیرمند می‌گیرند که از افغانستان سرچشمه می‌گیرد. این رود مسیر ۱۲۰۰ کیلومتری کوه‌ها و زمین‌های پست عبور می‌کند. دیگر رودهای کوچک در این منطقه فراه رود، هر رود و خاش از افغانستان و بندان و شور از ایران به هیرمند می‌ریزند.
حوضه آبریز نمکزار و رودخانه های آن
این حوضه، گودالی است که در شمال هامون سیستان قرار گرفته است. نمکزار دریاچه‌ای کوچک است که از همه رودهایی که از غرب آن جریان دارد آب می‌گیرد.
حوضه آبریز مشاکل و رودخانه های آن
این حوضه که در شمال “هامون سیستان” قرار دارد، آب خود را از رودخانه‌های مشاکل، سیمش و روتاک دریافت می‌کند.
حوضه آبخیز قره قوم و رودخانه های آن
این حوضه آبخیز در شمال شرقی ایران در کشور ترکمنستان قرار گرفته است و آب خود را از رودخانه‌های زیر دریافت می‌کند:
هریرود (که از افغانستان سرچشمه می‌گیرد، واحه سرخس را آبیاری می‌کنند و به سمت زمین شنی قره قوم می‌رود) و دیگر رودها مانند کشف رود، جم و باخرز که از ایران سرچشمه می‌گیرند، به آن می‌پیوندند.
در نتیجه، اگر چه بسیاری از رودهای ایران در این مطلب معرفی شد اما آب همیشه در ایران مسئله‌ای حیاتی بوده است. بسیاری از رودهای ایران حاوی آب شور هستند. بسیاری از آن‌ها نیز فصلی هستند. این امر موجب شده که آب شیرین قابل شرب ارزش بیشتری داشته باشد.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها