هیدروسفالی تجمع زیاد مایع مغزی‌نخاعی درون حفره مغز یا همان بطن‌هاست. این مایع اضافی موجب پهن‌شدن بطن میشود و فشار مضری به بافت مغز وارد می‌کند. می‌دانید چرا هیدروسفالی ایجاد میشود و چه روشهای درمانی دارد؟ برای آشنایی بیشتر با این بیماری تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
بیماری هیدروسفالی از کلمات یونانی «هیدرو» به‌معنی «آب» و «سفالی» به‌معنی «سر» گرفته شده است. این بیماری نوعی تجمع غیرطبیعی مایع درون مغز است که آب درون مغز هم نامیده میشود. این آب در واقع مایع مغزی‌نخاعی (CSF) است. مایع مغزی‌نخاعی نوعی مایع شفاف بدون رنگ است که اطراف مغز و طناب نخاعی را فرا می‌گیرد. در حالت طبیعی، این مایع حیاتی در سراسر مغز و بطن‌ها جریان دارد، مواد مغذی را به مغز می‌رساند و مواد زائد را می‌گیرد. همچنین علاوه بر نظافت مغز و طناب نخاعی، از آنها در برابر آسیب محافظت می‌کند.
معمولا بدن روزانه مایع مغزی موردنیاز را می‌سازد و مقدار مشابهی را جذب می‌کند. با‌این‌حال، زمانی که جریان یا جذب طبیعی مایع مغزی‌نخاعی مختل شود، موجب تجمع مایع مغزی‌نخاعی میشود. با تجمع مایع مغزی‌نخاعی بطن بزرگ میشود. بنابراین فشار درون سر افزایش می‌یابد و امکان دارد عملکرد مغز را مختل کند.
در این نوع هیدروسفالی، جریان مایع مغزی‌نخاعی بعد از ترک بطن مسدود میشود. این نوع هیدروسفالی می‌تواند موجب ضخیم‌شدن غشای پایه مغز به‌نام عنکبوتیه شود و از جریان آزاد مایع مغزی‌نخاعی جلوگیری کند. البته مایع مغزی‌نخاعی همچنان می‌تواند بین بطن‌هایی که باز هستند جریان داشته باشد، به همین دلیل هیدروسفالی ارتباطی نامیده میشود.
هیدروسفالی غیرارتباطی یا هیدروسفالی انسدادی زمانی ایجاد میشود که جریان مایع مغزی‌نخاعی در یک یا چند مجرای باریک که بطن‌های شما را به هم متصل می‌کنند مسدود میشود.
زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع مایع مغزی‌نخاعی موجب بزرگ‌شدن بطن میشود، اما آن‌قدر کم است که فشار را افزایش نمی‌دهد. تفاوت هیدروسفالی با فشار طبیعی با انواع دیگر این بیماری این است که هرچند مقدار مایع مغزی‌نخاعی بیشتر از حالت طبیعی است، فشار درون مغز مشابه حالت طبیعی است. تجمع مایع مغزی‌نخاعی به آرامی اتفاق می‌افتد و علائم در طول زمان ایجاد می‌شوند. این بیماری معمولا در دوران سالخوردگی ایجاد میشود.
این بیماری به‌علت آسیب مغزی ناشی از جراحت سر یا سکته مغزی ایجاد میشود. در این حالت، بافت مغزی اطراف بطن چروکیده میشود، بنابراین مایع مغزی‌نخاعی در بطن‌ها تجمع می‌یابد تا فضای اضافی را پر کند. بطن‌ها بزرگ هستند، اما فشار درون سر معمولا طبیعی باقی می‌ماند.
نوع دیگر هیدروسفالی ونتریکولارمِگالی (ventriculomegaly) است. این عبارت زمانی استفاده میشود که بطن‌های مغز جنین بزرگ هستند. هرچند این بیماری می‌تواند موجب ونتریکولارمگالی شود، ممکن است علل دیگری هم داشته باشد.
ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی در طول رشد جنین ممکن است هیدروسفالی مادرزادی را ایجاد کند. مادرزادی به‌معنی بیماری در زمان تولد است.
شایع‌ترین علل هیدروسفالی جنین عبارت‌اند از:
این بیماری ممکن است در هر زمانی بعد از تولد و در هر سنی اتفاق بیفتد. شایع‌ترین علل هیدروسفالی اکتسابی عبارت‌اند از:
علائم این بیماری با توجه به سن متفاوت است. همچنین ممکن است با پیشرفت بیماری یا افزایش تجمع مایع مغزی‌نخاعی تغییر کند.
این بیماری با ارزیابی‌های عصبی تشخیص داده میشود. ممکن است پزشک از روشهای عکس‌برداری مثل سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا ام.آر.آی (MRI) برای تشخیص بهتر استفاده کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری برای تشخیص بیماری بزرگ‌سالان تجویز شوند، از جمله:
در حال حاضر، تنها راه درمان هیدروسفالی جراحی مغز است. ۲ نوع جراحی مغز برای درمان این بیماری استفاده میشود:
بسیاری از افراد سال‌ها عوراض جانبی ندارند، اما ممکن است اوضاع به‌سرعت تغییر کند. افراد دارای شانت ممکن است به بررسی پزشکی منظم نیاز داشته باشند. ممکن است شانت بشکند، کارایی خود را از دست بدهد یا دچار عفونت شود. در این شرایط، جراحی دیگری لازم است. ونتریکولوستومی آندوسکوپیک بطن سوم هم می‌تواند در هر زمانی بسته شود و فرد را در معرض خطر قرار دهد.
اگر علائم نارسایی شانت یا بسته‌شدن ونتریکولوستومی آندوسکوپیک بطن سوم را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم شبیه علائم هیدروسفالی‌اند، از جمله:
همچنین ممکن است علائم جدیدی بروز کنند، مانند:
بسیاری از افراد بعد از ابتلا به این بیماری دچار آسیب مغزی را می‌شوند. این مسئله به پیشرفت بیماری، مدت علائم قبل از دریافت درمان و عوارض جانبی مثل عفونت بستگی دارد. همچنین شاید بزرگ‌سالان دچار علائم شدید به کاردرمانگر نیاز داشته باشند یا شاید لازم باشد به متخصص زوال عقل مراجعه کنند.
از هر ۱۰۰۰ کودک، ۲ نفر با هیدروسفالی به دنیا می‌آیند. البته این بیماری در کودکان بزرگ‌تر و بزرگ‌سالان هم اتفاق می‌افتد.
اگر این بیماری درمان نشود می‌تواند منجر به مرگ شود. اما بدانید که هرچند هنوز نمی‌شود از هیدروسفالی پیشگیری کرد، با جراحی قابل‌درمان است.
خیر. هیدروسفالی درمان‌نشده می‌تواند کشنده باشد. تشخیص زودهنگام و درمان موفق شانس بازسازی را بهبود می‌دهد.
خیر، اما می‌توانید با انجام بعضی کارها احتمال ابتلا به این بیماری را در خود یا کودکتان کاهش دهید، از جمله:
شما چقدر با هیدروسفالی و عوارض آن آشنایی دارید؟ آیا تجربه‌ای در این زمینه دارید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها