لجستیک، عرصه جدید تجارت الکترونیک

مدیر مارکام تاپین در یادداشت خود، آمار لجستیکی در گزارش تجارت الکترونیک ایران را تحلیل کرده است.

احمدرضا جمالی، مدیرمارکام تاپین در یادداشتی که در اختیار دیجیاتو قرار داده، آمار لجستیکی در گزارش تجارت الکترونیک ایران را تحلیل کرده است.

هفته گذشته مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، گزارش تجارت الکترونیکی ایران در سال ۱۴۰۳ را منتشر کرد. در میان آمارهای چشمگیری نظیر رشد 73 درصد ارزش کل معاملات تجارت الکترونیک نسبت به 1402، آمارهای بخش لجستیک این گزارش از توجه ها مغفول ماند.

نسبت به سال‌های گذشته در گزارش امسال، اعداد و نسبت‌های جدیدی منتشر شده است که می‌تواند مسیر آینده لجستیک ایران را دستخوش تغییر کند. در این یادداشت به بررسی تغییرات سبک‌ ارسال و تحویل کالا در تجارت الکترونیک خواهیم پرداخت.

بیش از یک روش: برنده سیمرغ بلورین نقش اول

در گزارش تجارت الکترونیک 1402 اثری از این روش ارسال در آمارها نبود؛ این بدعت به این معنی است که این روش رشد قابل توجهی داشته که امسال به عنوان یک روش ارسال کالا در نمودار گنجانده شده است. اکثریت فروشگاه‌ها، یعنی 41 درصد، در سال 1403 از این روش برای ارسال استفاده کرده‌اند.

فروشگاه‌های اینترنتی درک کرده‌اند نیاز به تنوع در روش ارسال دارند تا رضایت مشتریان مناطق مختلف را جلب کنند که این یعنی انعطاف‌پذیری در تحویل کالا و مدیریت هوشمند لجستیک در حال رشد است. این مهم نشان می‌دهد فروشگاه‌ها دیگر به یک شرکت لجستیکی بسنده نمی‌کنند؛ «بیش از یک روش» یعنی در سبد خرید سایت فروشگاه گزینه پست پیشتاز و تیپاکس برای شهرهای دور، الوپیک یا اسنپ باکس برای داخل شهر وجود دارد.

آنلاین‌شاپ‌ها به دنبال انعطاف‌پذیری، قیمت‌گذاری رقابتی و پوشش سلایق مختلف مشتریان هستند. این گزینه به آن‌ها اجازه می‌دهد بسته به موقعیت جغرافیایی، ارزش سفارش و سرعت مورد نیاز مشتری، بهترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین روش را انتخاب کنند.

شرکت ملی پست: دود از کنده بلند می‌شود

دومین روش ارسال فروشگاه‌ها در سالی که گذشت، شرکت ملی پست ایران بود. قدیمی‌ترین شرکت حمل ایران پس از دهه‌ها با سهم 29/6 درصد همچنان پرچمدار ارسال کالا در کشور است. هرچند نسبت به آمار 63 درصد سال 1402، سهم ارسال شرکت ملی پست امسال تقریبا نصف شده است اما قطعا در ترکیب «بیش از یک روش‌» سهم بزرگی دارد؛ پست ملی از انحصار به یکی از گزینه‌های موجود در سبد لجستیکی تبدیل شده است.

ممکن است اعتماد به پست به دلیل مشکلات سرعت، پایش و کیفیت خدمت کاهش یافته باشد زیرا در سال 1403 فروشگاه‌ها آن را به عنوان یک گزینه انحصاری کنار گذاشته‌اند، اما هنوز در سبد «بیش از یک روش» حضور دارد. احتمالاً سهم این شرکت دولتی تا ۱۴۰۴ به زیر ۲۵درصد می‌رسد مگر اصلاحات ساختاری انجام شود.

شرکت‌های پست خصوصی: یک سقوط آزاد

رسیدن از سهم 15 درصد سال 1402 به 3 درصد در سال 1403 سقوط عجیبی‌ است. این افت شدید نشان می‌دهد که شرکت‌های خصوصی احتمالاً به دلیل ضعف در زیرساخت، قیمت‌گذاری یا پوشش جغرافیایی نتوانسته‌اند با نیازهای متنوع فروشگاه‌ها و حجم سفارشات هماهنگ شوند.

البته ممکن است بخش قابل توجهی از سهم شرکت‌های خصوصی در بخش «بیش از یک روش» ادغام شده باشد که نشان دهنده این موضوع است که شرکت‌های پست خصوصی هنوز به تنهایی قابل اتکا نبوده ولی مکمل خوبی برای شرکت ملی پست در سبد خرید سایت‌های فروشگاهی هستند.

اما به صورت کلی این شرکت‌ها در سال 1403 نتوانسته‌اند در مقیاس کلان، خود را به عنوان یک جایگزین پایدار، مقرون‌به‌صرفه و فراگیر در کشور معرفی کنند.

شبکه توزیع کسب و کار: رشدی به سرعت نور

رشد بیش از 3 برابری شبکه توزیع کسب و کار از 1402 به 1403 قابل توجه ترین ترند لجستیک است. رشد 6 درصد به 19 درصد نشان می‌دهد فروشگاه‌های اینترنتی متوسط و بزرگ به شدت به درون‌سپاری ارسال تمایل پیدا کرده‌اند و نگاه جدی‌تری به ارسال سفارش پیدا کرده‌اند.

دلایل این رشد را می‌توان در چند عامل کلیدی خلاصه کرد. نخست، کنترل کامل بر تمام مراحل تجربه مشتری از تحویل تا پشتیبانی که به بهبود کیفیت خدمات منجر می‌شود. دوم، برندسازی از طریق حضور پیک‌هایی با هویت و رفتار منطبق با برند فروشگاه که خود نوعی ابزار قدرتمند بازاریابی محسوب می‌شود. سومین عامل بهینه‌سازی هزینه‌ها در بلندمدت است زیرا در حجم‌های بالای ارسال، استفاده از نیروی داخلی می‌تواند مقرون‌به‌صرفه‌تر از برون‌سپاری باشد. و در نهایت، افزایش سرعت و انعطاف‌پذیری در ارائه خدماتی مانند ارسال فوری یا تحویل در بازه زمانی دقیق که باعث رضایت بیشتر مشتریان می‌گردد.

باربری‌های بین شهری: غزل یک خداحافظی

نسبت به سهم بازار باربری‌های سنتی در 1402 که 10 درصد بود، 3.3 درصد سال 1403 یک زنگ خطر جدی است. این یک هشدار برای شیوه‌های سنتی است که اگر با فناوری همراه نشوند محکوم به شکست‌اند.

در تجارت الکترونیک باربری‌های سنتی و پیک‌های غیرسیستمی در حال حذف تدریجی‌اند. ترند واضح است، فقط سرویس‌هایی که API، رهگیری، قیمت‌گذاری پویا و SLA شفاف دارند در آینده بقا خواهند داشت. البته این به معنی محو شدن باربری‌ها نیست زیرا همچنان در صنعت آفلاین و خصوصا B2B فعال هستند.

پیک‌های خصوصی: بازیکن‌های تازه نفس

سهم ارسال پیک‌های شهری از 6 درصد سال 1402 به 3.4 درصد رسیده است. این کاهش نشان می‌دهد که پلتفرم‌های این حوزه که نسبتا جدید هم هستند یا در مقیاس بزرگ خوب عمل نکرده‌اند یا نتوانسته‌اند از نظر قیمت رقابت کنند و احتمالاً سهم خود را به «بیش از یک روش ارسال» و «توزیع توسط خود فروشگاه» داده‌اند.

به صورت کلی کاهش استفاده از پیک‌های درون شهری به دو معناست، یکی رشد گزینه‌های ارسال ترکیبی که نیاز به پیک شهری به عنوان یک گزینه انحصاری را کم کرده، دیگری افزایش ارسال از انبارهای محلی یا سیستم توزیع فروشگاه که خودشان ارسال را مدیریت می‌کنند.

آینده لجستیک ایران

در آخرین بخش با توجه به روند‌ها در گزارش‌های تجارت الکترونیک سال 1402 و 1403 ترندهای لجستیک سال‌های آینده را پیش بینی می‌کنیم.

ارسال با چند روش: ابرقدرت آینده

ارسال با چند روش نه تنها یک مدل نیست، بلکه به زودی به استاندارد صنعت تبدیل می‌شود. فروشگاه‌ها از مدل ارسالی استفاده خواهند کرد که در آن پست (برای روش ارزان‌ ارسال)، پیک درون شهری (برای Q-Commerce) و شرکت‌های خصوصی (برای ارسال‌های بین‌شهری سریع) در کنار هم قرار می‌گیرند. پلتفرم‌های لجستیکی مانند تاپین، پادرو و … که بتوانند روش‌های مختلف ارسال را یکپارچه و مدیریت کنند در مرکز این تحول خواهند بود.

لجستیک اختصاصی: زمین بازی بزرگان

روند ساخت شبکه توزیع اختصاصی توسط فروشگاه‌های بزرگ ادامه خواهد یافت و حتی به کسب‌وکارهای متوسط نیز منتقل خواهد شد. این به معنای تقاضای بیشتر برای استخدام پیک‌های شخصی، نرم‌افزارهای مدیریت ناوگان و بهینه‌سازی مسیر است.

تجربه مشتری در لحظه تحویل: برگ برنده فروشگاه

رقابت از «ارسال» صرف، به «تجربه ارسال» منتقل می‌شود. مشتریان خواهان شفافیت کامل (رهگیری لحظه‌ای)، انعطاف‌پذیری (تعیین زمان تحویل) و پشتیبانی اختصاصی هستند. اینجاست که پلتفرم‌های لجستیک با رابط‌های کاربری ساده برای فروشگاه و مشتری، یک مزیت رقابتی تعیین‌کننده می‌شوند.