نگاهی به روندهای جدید سرمایه گذاری در ساخت مراکز داده

یادداشتی از رضا ارثی، سرپرست فنی مراکز داده فناپ زیرساخت

مراکز داده که برای ذخیره، پردازش و تجزیه‌و‌تحلیل حجم وسیعی از داده‌ها از زیرساخت‌های مهم توسعه فناوری‌های گوناگون در کشورها به شمار می‌آیند، نوآوری را در بخش‌های مختلف ممکن می‌کند. آنها استقرار فناوری‌های نوپدید، مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و پردازش ابری را تسهیل می‌کنند و به پیشرفت‌های بیشتر در بخش‌های مختلف مالی، درمانی، ارتباطات و غیره کمک می‌کنند. افزون‌براین، مراکز داده فرصت‌های نوینی برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌کنند، زمینه‌ای برای اشتغال‌زایی هستند، زیرساخت‌های دیجیتال را تقویت می‌کنند و همه اینها درنهایت به رشد اقتصادی کشورها کمک می‌کنند. با اولویت‌بندی ساخت مرکز داده، کشورها می‌توانند خودشان را در خط مقدم تحول دیجیتال قرار دهند و باعث پیشرفت و رقابت در مقیاس جهانی شوند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، ساخت مراکز داده به شیوه‌های پیش‌ساخته و مدولار در کنار شیوه‌های سنتی، می‌تواند دریچه‌ای نو برای توسعه احداث مراکز داده در کشورها بگشاید.

ساخت مراکز داده پیش‌‎ساخته و مدولار

افزایش روزافزون تقاضای ساخت مراکز داده جدید فرصت‌های سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در بخش پیش‌ساخته و مدولار (PFM) ایجاد می‌کند. طبق گزارش Synergy Research Group، در سال 2022 شرکت‌های بزرگ در حوزه مدیریت داده نزدیک به 9 میلیارد دلار برای ایجاد ظرفیت بیشتر در حوزه مراکز داده هزینه کرده‌اند؛ عددی که انتظار می‌رود تا 2030 بیش از 4 درصد در سال رشد کند (شکل 1). بااین‌حال، اجرای چنین طرح‌هایی با موانعی روبه‌روست؛ زیرا بازار کار در بسیاری از کشورهای جهان وضعیت مناسبی ندارد و با ادامه جنگ اوکراین همچنان قیمت کالاها بی‌ثبات است، تورم بالاست و زنجیره تأمین محدود. به‌ویژه هزینه‌های سرمایه‌گذاری در حوزه ساخت ساختمان‌های جدید (برای استقرار مراکز داده) نسبت به سال 2020 نزدیک به 6 درصد رشد کرده است.

درنتیجه، شرکت‌های مطرح در صنعت مرکز داده به‌صورت فزاینده‌ای به‌ راهکارهای پیش‌ساخته و مدولار روی آورده‌اند که به آنها این امکان را می‌دهد که بخشی از فرایند ساخت مراکز داده را خارج از سایت اصلی انجام دهند. اگر این راهکار به‌درستی انجام شود، نه‌تنها زمان موردنیاز برای ایجاد مراکز داده را کاهش می‌دهد، بلکه باعث کاهش هزینه‌ها، بهبود امنیت، کیفیت و پایداری می‌شود. به‌تازگی، یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه از طریق ساخت مراکز داده پیش‌‎ساخته و مدولار، کاهش بیشتر از 20 درصدی را در ساخت سایت 45 مگاواتی محقق کرد و زمان ساخت را از 17 ماه به 11 ماه رساند. آنها از اجزای پیش‌ساخته و قطعات مدولارشده برای سیستم‌های الکتریکی و سرمایشی استفاده کرده بودند.

هم‌اکنون چهار راهکار کلی در زمینه اجزای پیش‌ساخته و مدولار وجود دارد:

• پیش‌ساختن اجزای سازه‌ای و معماری مانند تیرهای بتنی، دیوارها، دال‌ها، نماها و کانال‌های پیش‌ساخته زیرزمینی
• تجهیزات MEP لغزشی: قفسه‌های فلزی برای نصب و اتصال قطعات و سیستم‌های مکانیکی، فناوری اطلاعات، برق و خنک‌کننده
• ماژول‌های MEP محصور شده که در یک کابینت تجهیزات مشابه را به هم متصل می‌کنند
• مراکز داده یکپارچه: مراکز داده آماده که فقط برای ظرفیت‌های کمتر از 1 تا 1.5 مگاوات قابل‌استفاده‌اند.

امروزه برخی شرکت‌ها این قطعات را تولید و برخی دیگر وظیفه یکپارچه‌سازی آنها را برعهده دارند. چند شرکت مطرح و تثبیت‌شده در سطح جهان در این زمینه به طیف وسیعی از صنایع خدمات ارائه می‌دهند. دیگران به‌صورت خاص با اپراتورهای مرکز داده کار می‌کنند. استارت‌آپ‌هایی نیز وجود دارند که روی تولید و توسعه قطعات کوچک‌تر تمرکز کرده‌اند. استارت‌آپ‌ها برای خدمات‌رسانی به شرکت‌های بسیار بزرگ ظرفیت کافی ندارند و ناگزیرند از مقیاس‌های کوچک‌تر شروع کنند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذارها می‌توانند نقشی شاخص در تجهیز این شرکت‌های کوچک و مقیاس‌دهی به آنها داشته باشند.

احداث مراکز داده در سایه بهره‌گیری از رایانش لبه‌ای

شرکت‌ها هم‌زمان با انتقال روزافزون حجم بیشتری از فعالیت‌های خود (در زمینه مدیریت داده) به ابرهای عمومی، آگاهی بیشتری درباره اینکه چه داده‌ها و فرایندهایی را نباید منتقل کنند، به دست می‌آورند. برنامه‌هایی (مانند حمل‌ونقل هوشمند و خودروهای خودران) که نیاز به آگاهی و اجرا در لحظه دارند، تأخیرپذیر نیستند و بهتر است در نزدیکی منبع تولید داده اجرا شوند. افزون‌براین، هزینه‌ بالا در انتقال و برداشت داده از ابر باعث می‌شود در بیشتر موارد رایانش لبه‌ای گزینه مطلوب‌تری به حساب بیاید. همچنین برخی داده‌ها در قالب قوانین مرتبط با حفظ حریم خصوصی و ذخیره‌سازی داده قرار می‌گیرند و باید درون سازمان حفظ شوند.

همه این موارد در کنار بسیاری نکات دیگر، باعث شده است بازار رایانش لبه‌ای به‌سرعت درحال رشد باشد. طبق گزارش‌های IDC، میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات روی سخت‌افزار، نرم‌افزار و خدمات مربوط به راهکارهای رایانش لبه‌ای حدود 176 میلیارد دلار بوده است (14.8 درصد افزایش نسبت به سال 2021) و تا سال 2025 به 274 میلیارد دلار می‌رسد.

درمورد مراکز داده، دو نوع سرمایه‌گذاری مرتبط با رایانش لبه‌ای را می‌توان در نظر گرفت. نخستین مورد مربوط به املاک و نیاز به فضای ایجاد مراکز داده کوچک‌تر و محلی است. به‌جای اینکه امکانات وسیع‌تر در فواصل دورتری از مشتریان و به‌صورت متمرکز فراهم شود، چند مرکز داده کوچک‌تر در نقاط نزدیک به مشتریان ساخته می‌شود. بااین‌حال، چالش‌های زیادی در استقرار فناوری‌های مرتبط با لبه در مکان‌های مختلف و برداشت از آنها وجود دارد؛ برای مثال، چگونه می‌توان قابلیت‌های هوش مصنوعی را به نقاط محلی منتقل کرد یا اینکه پلتفرم‌های آن را مستقر و مدیریت کرد؟ از همین رو تأمین‌کنندگان شاخص در زمینه محاسبات لبه روی استارت‌آپ‌های مرتبط با مدیریت فضا (مکان موردنیاز برای حفظ و مدیریت داده) سرمایه‌گذاری می‌کنند. برای مثال مارس 2022، T-Mobile رقمی نزدیک به 40 میلیون دلار روی Spectro Cloud سرمایه‌گذاری کرد تا نوآوری در مدیریت Kubernetes را تسریع کند. آوریل، گوگل شرکت MobiledgeX را از آن خودش کرد که در زمینه فناوری‌های نوین در پردازش لبه فعالیت می‌کند. سرمایه‌گذاران خصوصی نیز می‌توانند روی سرمایه‌گذاری‌هایی مرتبط با رایانش لبه‌ای تمرکز کنند.

درمجموع باید در نظر داشته باشیم که با افزایش تقاضا برای احداث مراکز داده سرمایه‌گذاری در شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات آنها و شرکت‌های محلی و واسطه اهمیت پیدا می‌کند. بااین‌حال، فرصت‌های بالقوه و جذاب در بخش‌های دیگری از زنجیره ارزش مرکز داده نهفته است. سرمایه‌گذاران می‌توانند روی مؤلفه‌های مستقل (مانند تولید انرژی سبز یا خنک‌کننده غوطه‌وری) تمرکز کنند. به‌ویژه، سرمایه‌گذاری در برخی زمینه‌ها، مانند تأمین انرژی‌ سبز برای این مراکز و خنک‌کننده‌های نسل جدید رو به افزایش است اما این افزایش سرمایه‌گذاری به‌هیچ‌وجه با ظرفیت موجود در تعادل نیست و شکاف در سرمایه‌گذاری به‌شدت احساس می‌شود. بسته به نوع نگاه سرمایه‌گذار و محاسبه ریسک به بازده از دیدگاه او، بخش‌های مختلفی از زنجیره ارزش مراکز داده می‌توانند برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد. باتوجه‌به نقش کانونی مراکز داده در اقتصاد و فعالیت‌های روزمره حرفه‌ای و اجتماعی، منطقی است که در آینده شاهد ورود حجم بیشتری از سرمایه‌گذاران به این بازار باشیم.