تحقیق جدید: عمر قدیمی ترین مجسمه چوبی جهان ۷۰۰۰ سال بیشتر از استون هنج است

بسیاری از ابزارهای باستانی چوبی، چرمی و پارچه‌ای با گذشت زمان از بین رفته‌اند و با گذشت زمان زیر خروارها خاک مدفون شده‌اند. مجسمه چوبی «شیگیر» (Shigir Idol) اما یک استثناست که با ۱۲ هزار و ۵۰۰ سال قدمت، از بنای سنگی استون هنج نیز قدیمی‌تر بوده و باستان‌شناسان را شگفت زده کرده است.

شیگیر هزاران سال پیش حکاکی شد و به خاطر قرارگیری در یک باتلاق اسیدی در رشته کوه اورال روسیه که فرصت رشد باکتری‌ها در آن وجود نداشت، سالم باقی ماند. حال محققان می‌گویند قدمت این مجسمه بسیار بیشتر از برآوردهای قبلی است.

شیگیر نخستین بار در سال ۱۸۹۰ کشف شد و محققان تصور می‌کردند که صرفاً یک مجسمه مقدس معمولی (توتم) از دوران باستان است. ارزش واقعی این مجسمه بیش از یک قرن بعد مشخص شد. استفاده از روش تخمین قدمت رادیوکربن در دهه ۹۰ میلادی نشان داد که عمر شیگیر بسیار بیشتر از برآوردهای قبلی و در حدود ۹ هزار و ۷۵۰ سال است.

دانشمندان شگفت زده شدند؛ نه فقط به خاطر ماندگاری فوق العاده، بلکه به خاطر سبک هنری که بسیاری از متخصصین معتقدند بودند برای مردمان آن زمان بسیار پیچیده بوده است.

سال ۲۰۱۸ محققان نکته خارق العاده دیگری درباره شیگیر کشف کردند. روش تخمین قدمت رادیوکربن قبلی روی نمونه‌ای از بدنه مجسمه انجام شده بود، بنابراین محققان تصمیم گرفتند قدمت نمونه‌ای از درون مجسمه را نیز تخمین بزنند. بررسی‌ها قدمت این قسمت را نزدیک به ۱۱ هزار و ۶۰۰ سال نشان داد.

از عمر چوب به کار رفته در مجسمه نیز حدود ۱۲ هزار و ۲۵۰ سال می‌گذرد. از آنجایی که شیگیر از چوب درخت سیاه‌کاج (Larch) با ۱۵۹ حلقه رشد ساخته شده، محققان فکر می‌کنند این مجسمه حدوداً ۱۲ هزار و ۱۰۰ سال پیش حکاکی شده که تقریباً ۵۰۰ سال از برآورد سال ۲۰۱۸ بیشتر است.

این یعنی حکاکی شیگیر در اواخر آخرین عصر یخبندان (Last Ice Age) و در آغاز دوره هولوسن (Holocene) انجام شده است. برای مقایسه، قدمت بنای استون‌هنج ۵ هزار سال تخمین زده شده است.

«Thomas Terberger»، باستان‌شناس دانشگاه گوتینگن آلمان و یکی از محققانی که قدمت جدید شیگیر را تخمین زده می‌گوید: «این مجسمه در دوران تغییرات اقلیمی بزرگ که درختان در حال گسترش بودند حکاکی شده است. منظره‌ها و به دنبال آن هنر تغییر کرد. طرح‌های استعاره‌ای و نقاشی و حکاکی‌های طبیعی حیوانات در غارها و سنگ‌ها احتمالاً روشی برای کنار آمدن با چالش‌های محیطی بوده است.»

با اینکه نمی‌دانیم شیگیر دقیقاً با چه هدفی ساخته شده، اما وجودش احترام مردمان باستان به هنر و صنایع دستی را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد سازندگان این مجسمه به سمبولیسم توجه کرده‌اند که پیش از این تصور می‌شد سال‌ها بعد در انسان‌های نخستین ظاهر شده است. البته محققان هشدار می‌دهند که نبود این سطح از فرهنگ و عرفان در دیگر آثار باستانی به معنی بی‌فرهنگ بودن سازندگان آن‌ها نیست.

محققان می‌افزایند این مجسمه نشان می‌دهد که مردمان شکارچی-گردآورنده ساکن کوه‌های اورال در دوره میان‌سنگی (Mesolithic) زندگی ثروتمند و از لحاظ عرفانی پیچیده‌ای داشته‌اند و تعداد بسیار کمی از آثار هنری آن‌ها تا به امروز باقی مانده است.

نتایج این تحقیق در ژورنال Quaternary International منتشر شده است.