فشار سخت اقتصادی در یک سال و نیم گذشته باعث شده تا بسیاری از مدیران استارتاپهای ایرانی به ادغام، به شکلی جدی فکر کنند. عدهای دیگر اما به سوی عمل کردن هم رفتهاند. اما ادغام در اکوسیستم استارتاپی ایران اتفاق چندان تازهای نیست و قبلاً هم در مواردی تجربه شده است. در این مطلب، نگاهی داریم به مهمترین ادغامهای استارتاپی ایران در چند سال گذشته.
بر کسی پوشیده نیست که شرایط اقتصادی از سال ۹۷ تاکنون بحرانی بوده به اذعان بسیاری از مسئولان، کشور ما در حال سپری کردن «یک جنگ اقتصادی تمام عیار» است. آیا اکنون و در این شرایط خاص استارتآپهای ایرانی بیشتر از هر زمان دیگری باید به ادغام با رقبای خود فکر کنند یا میتوانند به تنهایی از موانع و چالشهای اقتصادی کنونی عبور کنند؟
زمان ادغام: آبان ۹۴
گروه اینترنت ایران (IIG) با راهاندازی موزاندو قصد داشت وبسایتی شبیه به Ebay در ایران ایجاد کند اما راهی که برای موزاندو در نظر گرفته شده بود به بیراهه رفت. موزاندو با وجود اعطای تخفیفهای متعدد و انبوه به مشتریان، عملا تبدیل به فروشگاهی موازی در کنار بامیلو شد و هیچ خبری از بازار خرید و فروش کالای دست دوم در آن نبود. برخی که همان زمان در گروه اینترنت ایران فعال بودند، عقیده دارند که موزاندو و بودجهای که صرف آن میشد، بازخورد مناسبی نداشت. به همین دلیل در نهایت تصمیم گرفته شد تا موزاندو به عنوان برادر کوچکتر به بامیلو بپیوندد تا نیروهای هر دو تیم با هم ادغام شده و بتوانند برند بامیلو را تقویت کنند.
زمانی که این ادغام صورت گرفت، بامیلو بزرگترین رقیب دیجی کالا محسوب میشد و در واقع با روی کار آمدنش باعث شده بود که فروشگاههای اینترنتی تکانی به خود بدهند. سیستمی که بامیلو پیش گرفته بود در زمانه خود پیشتاز بود: بازار اینترنتی (مارکت پلیس) و اعطای ووچر برای خرید اول و مناسبتهای خاص. این موارد نوین بودند اما در نهایت بسیاری از دیگر سیاستهای غلط این مجموعه باعث شد که بامیلو بعد از چند سال فعالیت به یکباره از صفحه روزگار محو شود.
ادغام موزاندو در بامیلو عملاً ارزش افزودهای ایجاد نکرد و بامیلو با اینکه یک شروع طوفانی را تجربه کرد و سعی نمود با جا انداختن مواردی چون بلک فرایدی ایرانی خودش را در دل مردم جا کند، ولی ناتوانی در مدیریت صحیح مارکتپلیس، عدم وجود سرویسدهی درست و نبود تعامل قوی با فروشندگان باعث نارضایتی زیادی شده بود. بامیلو نهایتاً اسفند ۹۷ به کار خود پایان داد.
زمان ادغام: مرداد ۹۶
زمانی که گروه IIG با برندهایی چون تاکسییاب، بامیلو، اسکانو، موزاندو وارد بازار ایران شد، مجموعه «بدوفود» را نیز راهاندازی کرد که در زمینه سفارش آنلاین غذا فعالیت داشت. در آن زمان که اکوسیستم استارتاپی ایران تازه در حال شکلگیری بود، سایتی قدیمیتر با نام زودفود مشغول به فعالیت بود و توانسته بود مشتریانی برای خود دست و پا کند و با رستورانهای قابل توجهی در هر یک از مناطق تهران قرارداد ببندد.
زودفود و بدوفود رقیب یکدیگر شدند و با وجود اینکه بدوفود سعی کرد با تبلیغات در فضای مجازی (از جمله ساخت انیمیشنهای کوتاه سوریلند) برند خودش را تثبیت کند، باز از قافله عقب مانده بود. نتیجه چه شد؟ گروه IIG تصمیم به خرید رقیب خود گرفتند، رقیبی که نوپا بود و با قیمتی مناسب توسط این گروه خریداری شد و نام بدوفود به سرعت از ذهنها حذف شد. زودفود برای چند سال در مجموعه IIG فعالیت کرد و در سال ۹۶، یکی از اولین استارتاپهای این گروه بود که مدال «اسنپ» را بر گردن آویخت.
با این ادغام، و البته حواشی دیگری که پیرامون انحصارطلبی این برند مطرح است، اسنپ فود اکنون رسما تبدیل به بزرگترین بازیگر سفارش آنلاین غذا در ایران شده؛ بازیگری که «سعید لطفی» به عنوان مدیرعاملش، معتقد است که ۹۵ درصد از سهم بازار سفارش آنلاین غذا در ایران، در اختیار اسنپ فود است.
اسنپ فود حالا با کمک ناوگان موتورسواران اسنپ، میتواند غذاها را سریعتر از حد معمول به دست مشتریان برساند. بسیاری از رستورانهای مطرح به طور خاص با این مجموعه قرارداد دارند و ویژگیهایی چون ارسال سوپرمارکتی و نان و آجیل و شیرینی نیز به تازگی در اسنپ فود دیده میشود. هرچند در نهایت بسیاری از کارشناسان با سیاستهای به زعم آنها انحصارطلبانه اسنپ فود مشکل دارند و این موضوع جای بحث مفصلی دارد.
زمان ادغام: آذر ۹۶
علی بابا به عنوان سایت شماره یک خرید و فروش بلیت سفر، در مرحلهای وارد جذب سرمایه از مجموعه «سرآوا پارس» شد تا بتواند با قدرت بیشتری به راه خود ادامه دهد. آنطور که خود «نیما قاضی» بنیانگذار علیبابا میگوید، در جریان همکاری و قرارداد علی بابا و سرآوا بود که آنها «مجبور شدند تا زورق را به زیرمجموعه خود بیاورند» و «مجبور شدند که آن را بخرند.» قاضی همچنین تاکید کرده که اگر قدرت انتخاب داشتند، بههیچوجه زورق را خریداری نمیکردند.
هرچند، در آن زمان به نظر میرسید که علیبابا برنامههای زیادی برای زورق دارد. در ابتدا علی بابا سعی میکرد تا برند زورق را با هویت مستقل خودش تبلیغ کند و آن را به عنوان یک مارکت گردشگری معرفی نماید. خود نیما قاضی نیز گفته که زورق به نوعی تبدیل به آزمایشگاه عملیاتی علیبابا شد و یک سری برنامهها اول در آنجا پیادهسازی و سپس در صورت موفقیت به طور کامل در علی بابا اجرا شد.
اما در هر حال به نظر میرسد که زورق به واسطه قدیمی بودن در این حوزه، مشتریانی وفادار و خاص دارد که آنها کماکان همسفر زورق باشند. هرچند، واقعاً مشخص نیست آینده زورق چه خواهد بود.
زمان ادغام: تیر ۹۷
اوایل سال ۹۷ بود که ادبیات دیجیکالا تا حدی تغییر کرد. در تیر ۹۷ و در یک نشست خبری، از «گروه دیجیکالا» پرده برداری شد. حالا دیجیکالا تنها یک سایت و فروشگاه اینترنتی نبود و بازوهای مختلفی داشت. بازوی مالی دیجیکالا اما در همان تیر ۹۷ به عنوان «دیجیپی» معرفی شد که حاصل ادغام استارتاپ هماپی در دیجیکالا بود.
دیجیکالا بعد از اینکه گروه دیجیکالا را راهاندازی کرد و مجموعههایی چون فیدیبو، دیجیاستایل، دیجیکالا نکست را در زیر سایه خود قرار داد، تصمیم گرفت سبد محصولات خود را افزایش دهد و در همین راستا وارد حوزه فینتک شود. هماپی مجموعهای بود که دیجیکالا با خرید آن و ادغامش در داخل مجموعه خود، آن را با عنوان برند دیجیپی بازآفرینی کرد و حالا این برند با بیشتر از یک سال سابقه، حرکت آرامی را به سوی فروش اعتباری و اقساطی محصولات دیجیکالا را نیز آغاز کرده است.
دیجیپی حالا تبدیل به بازوی مالی دیجیکالا شده و طرح خرید اقساطی که چندی پیش راهاندازی کرد با استقبال به شدت زیاد مخاطبین همراه شد (هرچند فعلا نتیجه ثبت نامها مشخص نشده) دیجیپی روز به روز بیشتر رشد میکند و با پیشنهادات ویژهای که به مشتریان خود میدهد و قابلیت کیف پول الکترونیکی که راهاندازی کرده، آینده امیدوارکنندهای را برای خود رقم زده است. هرچند به نظر میرسد که در آینده، مدیران دیجیکالا که معمولاً حسابشده قدم برمیدارند، برنامههای بسیار بیشتری برای دیجیپی خواهند داشت.
زمان ادغام: تیر ۹۷
بازار فروشگاههای اینترنتی کالاهای تند مصرف از سالها پیش در ایران وجود داشت و سایتهایی مثل فینال جزو پیشگامان این موضوع به حساب میآمدند اما رشد و تعالی این سایتها با حضور روکولند معنای تازهای پیدا کرد. روکولند در کنار چند بازیگر دیگر در این بازار فعالیت خوبی را آغاز کردند و با سرویس دهی و قیمت مناسب توانستند در کنار فروشگاههایی نظیر هایپرمی و هایپراستار (که در چند سال اخیر در کشور رشد خوبی پیدا کردهاند) قدم بردارند.
این موضوع از چشم مدیران فروشگاه اینترنتی دیجیکالا نیز پنهان نماند و آنها با دست گذاشتن روی این بازیگر حوزه، روکولند را از آن خود کردند تا برند «دیجیکالا فرش» را راهاندازی کنند و به طور رسمی وارد بازار فروش اینترنتی محصولات تند مصرف شوند.
پس از گذشت یک سال و نیم از این ادغام، دیجی کالا فرش اکنون تبدیل به یکی از بزرگترین بازیگران فروش محصولات FMCG شده و با وجود بازیگران قدرتمندی چون اسنپ مارکت و اکالا، به خوبی توانسته در میدان حاضر شود.
حالا بخش دیجی کالا فرش پیشنهادات ویژه روزانه خودش را دارد و بسیاری از محصولات غذایی که تبلیغات آنها را کمتر میبینیم ولی کیفیت بالایی دارند، از این طریق به دست مشتریان میرسند. دیجیکالا فرش قویترین محصول گروه دیجیکالا بعد از خود این فروشگاه اینترنتی به نظر میرسد.
اینتورک، ادرو و عدد
زمان ادغام: مرداد ۹۷
پلتفرمهای تبلیغاتی اینتورک و عدد بعد از فعالیتهای متعدد در مجموعه ادرو ادغام شدند و کارشان را در شرکت «کسبوکارهای نوپای خاورزمین» (اینتورک)، که یک شرکت دانشبنیان است ادامه دادند و تمام سهام این سه مجموعه نیز متعلق به هلدینگ PPG (پیشگامان پژواک پردیس) است. در واقع باید گفت در مجموع ۱۰۰ درصد سهام سه شرکت اینتورک، ادرو و عدد، به هلدینگ PPG منتقل شد.
«علی جعفری»، مدیرعامل جدید خاورزمین در طی یک پنل در رویداد «موبایل سامیت» اذعان داشت پلتفرمی که آنان تحت عنوان اینتورک دریافت کردند کمکی به حال آنها نکرده و خود جعفری از عبارت «یک جنازه با بدهی بالا» برای توصیف این پلتفرم استفاده کرده است.
او همچنین ذکر کرده که عدد نیز هیچکدام از APIهای قدیمی خود را نداد و در نتیجه آن هم برایشان بیفایده بوده است. در کل به نظر میرسد آن راه و هدفی که این ادغام در نظر داشته بپیماید، چندان محقق نشده است و شاید باید اذعان داشت که همیشه هم هر ادغامی به یک سرانجام خوش نمیانجامد.
ادغام این ۳ پلتفرم تبلیغاتی، یکی از مهبمترین ادغامها در اکوسیستم استارتاپی ایران است که هیچکدام از طرفین تاکنون حاضر نشده به شکلی شفاف درباره دلایل اصلی ادغام صحبت کند. اما آنچه تا اینجا میدانیم این است که به نظر میرسد هیچیک از طرفین، از این ادغام رضایتی ندارند.
زمان ادغام: شهریور ۹۷
حضور و فعالیت سه شرکت آواتک،نوآوا و زاویه در یک مکان فیزیکی (کارخانه نوآوری) سبب شد تا پیش زمینه ادغام آنها فراهم شود و در نهایت این سه شرکت به علاوه مجموعه شزان با یکدیگر، شرکت جدیدی به اسم همآوا را شکل دادند که حالا به عنوان شرکت مادر فعالیت خود را ادامه میدهد. (جمله کمی مبهم است)
اکنون به نظر میرسد که با این ادغام، همافزایی بیشتری در این مجموعهها رخ داده و حالا در همآوا کارها بسیار بهتر از قبل پیش میرود و مشتریان این مجموعه نیز خدمات صفر تا صد خود را از یک شرکت دریافت میکنند.
آلونک و شیپور
زمان ادغام: مهر ۹۷
پلتفرمهای بازار خرید و فروش محصولات دست دوم جدا از اینکه در این حوزه شناخته شدند، در حوزه املاک نیز یدی پیدا کردند و تبدیل به یکی از شاخصهای مطرح حوزه املاک شدند. وجود هزاران آگهی املاک در این پلتفرمها که برخی بیواسطه و برخی با واسطه هستند، کار را برای خریداران و مستاجران راحت کرده و بستری آنلاین برای املاکیها شده که بتوانند فایلهای خود را به راحتی در فضای وب و پربازدید مردمی پروموت کنند.
استارتاپهای حوزه املاک نیز در ایران جایگاه نسبتا خوبی دارند و جزو معدود مجموعههایی هستند که تعامل خوب و قوی با بازیگران بخش سنتی خود دارند؛ هرچند ناگفته نماند برخی از این مجموعهها نظیر اسکانو با وجود سرمایه هنگفت هلدینگی همچون IIG در نهایت شکست خوردند اما مجموعه «آلونک» در این بین حرفهای خوبی برای گفتن داشت و این موضوع مورد توجه مدیران پلتفرم شیپور قرار گرفت. ادغام آلونک و شیپور هم به دلیل تقویت بخش املاک که جزو مهمترین بخشهای پلتفرم شیپور به شمار میرود انجام شد.
ادغام آلونک با هدف تعامل بهتر با بازیگران سنتی حوزه خرید و فروش مسکن صورت گرفت چرا که مراوده با این قشر فوت و فن و ارتباطات خاصی میخواهد که هر تیمی از پس آن برنمیآید. آلونک توانسته این ارتباط را به خوبی حفظ کند و فایلهای زیادی را روزانه وارد مجموعه شیپور کند و در روند آنها نیز نظارت نسبی داشته باشد. در واقع آلونک بستر انتشار آگهیهای املاک را در سایت شیپور با زیرساخت ارتباطی و مدیریتی که آلونک در اختیار بنگاههای املاک قرار داده، ترکیب کرده و در نتیجه بستری یکپارچه در حوزهی املاک برای رفع نیاز متقاضیان، واسطهها و ارائهکنندگان ایجاد کرده است.
الوپیک و دکان
زمان ادغام: اردیبهشت ۹۸
الوپیک در روزهای پایانی سال ۱۳۹۷ اپلیکیشن خود را به یک سوپراپ تبدیل کرد و نوید این را داد که بخشهای مختلفی به این سرویس در سال ۹۸ اضافه خواهد شد. تا به امروز که در ماههای پایانی سال ۹۸ به سر میبریم؛ از سرویس الوپست (با همکاری شرکت ملی پست ایارن) به طور گسترده رونمایی شده و به نظر میرسد که این شرکت قصد دارد دیگر بخشهای سوپراپ خود را آرام و آرام و با طمانینه جلو ببرد.
اردیبهشت ماه امسال بود که الوپیک خبر از خرید استارتاپ دکان (فعال در زمینه فروش محصولات سوپرمارکتی) داد و همچنین اعلام کرد که با عقد قرارداد انحصاری با مجموعه فروشگاههای زنجیرهای «یاران دریان»، به دنبال تامین درخواست های کاربران است. این دو گام برای رسیدن به سرویس جدیدی به نام «الو مارکت» برداشته شده؛ سرویسی که البته تا به امروز خبری از آن نیست و حتی لوگوی آن در سوپراپ الوپیک نیز حذف شده است وبه نظر میآید که الوپیک از تاسیس سرویس الومارکت و الوفود صرف نظر کرده است. شاید این امر با توجه به وجود رقبایی چون دیجی کالا فرش، اسنپ مارکت، اکالا که در بازار قدرتمند ظاهر شدند صورت گرفته باشد؛ در هرصورت باید دید که در نهایت سرنوشت الومارکت به کجا خواهد رسید.
زودشور و لاندراپ
زمان ادغام: تیر ۹۸
سرویس خدمات آنلاین از جمله استارتاپهایی هستند که در نسل دوم استارتاپهای ایرانی سر و کلهشان به وفور پیدا شد. یکی از این موارد خشکشوییهای آنلاین بودند که کارشان دقیقا همان چیزی است که از شنیدن نامشان برمیآید؛ آنها فرایند خشکشویی البسه و دیگر کالاها را به صورت آنلاین انجام میدهند و با دریافت محصول از مشتری، آن را چند روز بعد شسته و اتوکشیده تحویل مشتریان میدهند.
تعداد بازیگران بازار خشکشویی آنلاین به یکباره زیاد و اشباع شد. این مساله باعث از بین رفتن بسیاری از خشکشوییهای آنلاین شد و نامهای مختلفی در این میان آمدند که چند ماه بیشتر دوام نیاوردند. در واقع هر خشکشویی تصور میکرد با ایجاد یک اپلیکیشن و دریافت سفارشات از بستر اینترنت به جای تلفن، میتواند وارد این حوزه شود.
امروزه چند بازیگر اصلی در این حوزه وجود دارند که دو مورد از مهمترینها و قدیمیهای آنها یعنی زودشور و لاندراپ با یکدیگر ادغام شدند اما در نهایت تنها پس از چند ماه از این حرکت، ادغام این دو شرکت منحل شد.
آنطور که شواهد نشان میدهد قرار بود این ادغام بیشتر از یک ادغام دو جانبه باشد و پای یک بازیگر دیگر هم در میان بود اما در نهایت فقط ۲ بازیگر تن به ادغام دادند. بازار خشکشویی به خودی خود در ایران با توجه به شرایط اقتصادی رو به کسادی رفته و بازیگران آنلاین این حوزه سعی دارند تا بتوانند این بازار را حفظ نمایند. ادغام زودشور و لاندراپ با حفظ برند صورت گرفت و عملا تغییر خاصی لااقل برای مشتری به وجود نیامد و آنطور که مدیر عامل زودشور میگوید، هماهنگ نشدن در بحث مدیریتی کارها باعث شد که ادغام با شکست مواجه شود.
احتمالا مدیران عامل دو مجموعه نتوانستند با یکدیگر کنار بیایند و یک مدیرعامل واحد انتخاب کنند و هر کس خواسته خودش رییس خودش باشد؛ امری که در مساله ادغام مساله دور از ذهنی به نظر میرسد. حالا و پس از شکست ادغام، سرنوشت این دو برند به شکل مستقل هم چندان مشخص نیست و باید دید چگونه هر کدام میتوانند به کارشان ادامه دهند.
آی هوم و دیوار
زمان ادغام: شهریور ۹۸
بعد از ادغام آلونک و شیپور، مجموعه دیوار به عنوان اصلیترین بازیگر حوزه خرید و فروش بازار دست دوم نیز بیکار ننشست و برای ساماندهی بخش املاک خود آستین بالا زد. همانطور که گفته شد بخش املاک جزو مهمترین بخشهای پلتفرمهایی نظیر دیوار و شیپور به حساب میآیند و در کنار بخشهایی چون خودرو جزو قدرتمندترین دستهبندیها هستند.
دیوار برای ساماندهی به بخش املاک خود سراغ بازیگر بزرگتری به اسم آیهوم رفت که رابطه بسیار خوبی با اتحادیه بنگاههای معاملات ملکی کشور دارد و با توجه به پیشینه بلند مدت خود تجربههای قوی در این زمینه نیز در اختیار دارد. ادغام این دو شرکت چندی پیش با حفظ برندهای جداگانه صورت گرفت.
با اینکه ادغام این دو شرکت به نظر یک بازی برد برد میآید اما نباید فراموش کرد که رویکرد و استراتژی آیهوم بیشتر روی خانههای با قیمت متوسط رو به بالا بوده و به نظر میرسد که این موضوع با سیاست همه جانبه دیوار کمی تداخل داشته باشد. در هر حال همکاری این دو مجموعه تاثیر محسوسی لااقل روی مخاطب نداشته اما روی تعداد آگهیهای املاک دیوار نقش بسزایی داشته و بعد از کسادی این بخش در تابستان امسال (بر اساس گزارش جامع ملکرادار)، به نظر میرسد این همکاری به احیا و قدرت گرفتن دوباره بخش املاک دیوار نقش شایانی داشته است.
نت برگ و تخفیفان
زمان ادغام: آذر ماه ۹۸
از میان تایید و تکذیبهای چند ساله، میشد حدس زد که بالاخره این دو پلتفرم راهی جز ادغام پیش رو ندارند. تاریخچه سایتهای خرید گروهی به چندین سال قبل برمیگردد، زمانی که در اوایل دهه نود شمسی سایتهای خرید گروهی با تبعیت از فرمول سایت گروپن در عرصه بینالمللی که صورت قارچگونهای سر و کلهشان پیدا شد و رشد پیدا کردند.
در بین سایتهای تخفیف گروهی سایتهای زیادی چون شادیاب، خرید گروهی، دابی و غیره تعطیل شدند (مفهوم نیست)و تنها چند بازیگر از جمله نت برگ و تخفیفان باقی ماندند. این دو سایت رقابت بسیار شدیدی با یکدیگر داشتند. ادغام این دو مجموعه از ارائه پیشنهادات همزمان و عینا مثل هم از اواسط پاییز بر همگان محرز بود و پیش از آن نیز شایعات قوی پیرامون آن وجود داشت اما در نهایت در آذر ماه امسال اعلام شد که دو مجموعه با حفظ برند با یکدیگر به صورت رسمی ادغام شدند.
در واقع کار هر دو شرکت مانند گذشته ادامه پیدا میکند و به نظر نمیآيد این ادغام لااقل برای کاربران چندان قابل لمس باشد؛ اتفاقی که امروز افتاده اینست که حالا نود درصد آگهیهای هر دو مجموعه یکسان هستند و کمپینها و تخفیفها نیز به طور مشترک برگزار میشود. با اینکه خبر رسمی این ادغام اعلام شده، اما هنوز این شرکتها در این رابطه کنفرانسی خبری برگزار نکردهاند تا از برنامههای آتی و دلایل خود برای ادغام، به شکل رسمی صحبت کنند.
چیلیوری و ریحون
زمان ادغام: دی ماه ۹۸
بخش قابل توجهی از بازار سفارش آنلاین غذا در کشور، در اختیار اسنپ فود است و مقابله کردن با این بازیگر بزرگ که برند اسنپ پشت آن قرار دارد کار چندان راحتی نیست. این در حالیست که سایر بازیگران این حوزه، اسنپ فود را به انحصارطلبی محکوم میکنند.
اما در دی ماه، چیلیوری و ریحون در یک نشست خبری رسماً خبر از ادغام خود و ادامه کار با برند چیلیوری دادند. «علیرضا صادقیان»، مدیرعامل جدید چیلیوری اعلام کرد که حالا سرمایه گذاران میتوانند با خیالی راحتتر در بازیگر دوم قدرتمند این حوزه سرمایهگذاری کنند.
چیلیوری در دوره اول فعالیتش توانست ناوگان موتورسواران خود را نیز تقویت کند، هرچند بعید است عظمت این ناوگان به اندازه اسنپ فود که بخش بزرگی از نیروهای اسنپ بایک را در اختیار دارد برسد اما در هر حال چیلیوری سعی کرده تا هم با داشتن ویژگیهای رقیب و هم با داشتن ویژگیهای جدیدی که قرار است به زودی ایجاد شوند، حرفهای مهمی برای گفتن داشته باشد.
این در حالیست که چیلیوری رسماً اعلام کرده که در حال مذاکره با دیجیکالا برای جذب سرمایه است؛ مذاکرهای که البته هنوز نتیجهاش مشخص نشده است.
پاسخ ها