در کشور چین، نام «جک ما» مترادف با موفقیت است. این آموزگار زبان انگلیسی که تبدیل به یک کارآفرین اینترنتی شد، ثروتمندترین فرد چین است. او علی‌بابا را تاسیس کرد که بزرگ‌ترین رقیب برای کمپانی خرده‌فروشی آمازون به حساب می‌آید. بعد از اینکه «دونالد ترامپ» در سال ۲۰۱۶ به عنوان رییس جمهور آمریکا برگزیده شد، آقای ما نخستین شخص برجسته چینی بود که با او ملاقات کرد.
این موفقیت منجر شده جک ما، یا آن‌طور که برخی از کاربران اینترنتی صدایش می‌کنند، «پدر ما»، شخصیتی شبیه به ستاره‌های راک یافته باشد. او در سال ۲۰۱۷ در یک فیلم کوتاه که پر بود از ستاره‌های سینمای چین، نقش یک استاد شکست‌ناپذیر کونگ‌فو را ایفا کرد. او با «فی وانگ»، یکی از برجسته‌ترین خوانندگان پاپ چین آهنگ خوانده است. او در همکاری با «ژنگ فانژی»، برجسته‌ترین هنرمند چین یک نقاشی خلق کرده که در مزایده با قیمت ۵.۴ میلیون دلار به فروش رفت. برای جوانان جاه‌طلب چینی، جک ما کسی است که باید هر طور شده از مسیر زندگی او تقلید کرد.
اما اخیرا نگاه عمومی به جک ما تغییر کرده و حالا مردم چین عاشق تنفر ورزیدن به او هستند. او با القاب مختلفی مانند یک «ابرشرور» یا «کاپیتالیست شرور» یا حتی «شبح انگل» صدا زده شده است. یک نویسنده حتی تصمیم گرفت که «۱۰ گناه مرگبار» جک ما را لیست کند. او دیگر یک پدر نیست و برخی تصمیم گرفته‌اند «پسر» صدایش کنند. در مقاله‌هایی که راجع به او نوشته می‌شوند، مردم در کامنت‌ها به نقل قول از مارکس می‌پردازند و می‌نویسند که «کارگران جهان، متحد شوید!»
ارج و شان جک ما درحالی از دست رفته که او اکنون با دولت چین نیز به مشکلات بزرگی برخورده است. مقامات چینی اخیرا یک پرونده آنتی‌تراست علیه «علی‌بابا» تشکیل دادند، غولی در دنیای بازرگانی الکترونیک که جک ما از هم‌موسسین‌اش بود و تا همین امروز بسیار ارزشمند تلقی می‌شود.
به صورت همزمان، مقامات دولتی در چین شروع به فشار آوردن بر Ant Group نیز کرده‌اند، غولی در حوزه فینتک که جک ما بر فونداسیون علی‌بابا بنایش کرده.
همین ماه گذشته میلادی بود که مقامات از عرضه اولیه سهام مشهور Ant جلوگیری کردند، کمتر از دو هفته بعد از اینکه آقای ما به صورت عمومی به انتقاد از قانون‌گذاران مالی در چین پرداخت و گفت آن‌ها روی کاهش حداکثری ریسک‌ها وسواس دارند و بانک‌های چینی نیز با امانت دادن پول تنها به افرادی که قادر به ارائه وثیقه هستند، رویکرد «گروفروشی» در پیش گرفته‌اند. در روز سه‌شنبه اخیر، همان روزی که تشکیل پرونده آنتی‌تراست علیه علی‌بابا اعلام شد، چهار آژانس رگولاتوری گفتند که با مدیران Ant دیدار و راجع به تدابیر تازه برای نظارت بر عملکرد این کمپانی گفتگو خواهند کرد.
حدودا ۶۰۰ میلیون نفر از مردم کشور چین ماهانه ۱۵۰ دلار یا کمتر درآمد دارند
در ظاهر، تغییر بزرگ به وجود آمده در تصویر عمومی آقای ما، عمدتا ناشی از انتقاداتی است که دولت چین هر روز بیشتر از دیروز بر امپراتوری تجاری او وارد می‌کند. اما کافیست از ظاهر بینی دست کشیده و اندکی عمیق‌تر شویم تا مشخص گردد که ترندی دردسرساز تر اکنون دارد دامان دولت چین و کارآفرینانی را که طی چهار دهه اخیر به کشور خود یاری رسانده و آن را از عصر تاریک تجاری بیرون کشیده‌اند می‌گیرد.
شمار بسیار زیادی از مردم در چین ظاهرا احساس می‌کنند که فرصت‌هایی که امثال آقای ما از آن‌ها نفع بردند در حال محو شدن هستند، حتی با وجود رشد چین در دوران پساکرونا. اگرچه چین اکنون میلیاردرهای بیشتری نسبت به مجموع میلیاردرهای آمریکا و هند دارد، حدودا ۶۰۰ میلیون نفر از مردم این کشور ماهانه ۱۵۰ دلار یا کمتر درآمد دارند. اگرچه میزان مصرف در کشور چین طی ۱۱ ماه از سال جاری میلادی با کاهش ۵ درصدی همراه بوده، انتظار می‌رود میزان مصرف اجناس لوکس در این کشور با رشد ۵۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ همراه باشد.
فرصت‌ها تمام شده‌اند و جک ما یکی از نخستین افرادی است که باید از نگاه مردم تقاص پس دهد
فارغ‌التحصیلان جوان دانشگاه، حتی آن‌هایی که مدارک خود را از ایالات متحده دریافت کرده‌اند، با مشکل محدودیت ظرفیت مشاغل یقه سفید و درآمد کم مواجه هستند. گذران زندگی در بهترین‌های شهرهای چین، برای افرادی که نخستین خانه‌های خود را خریداری می‌کنند بسیار گران تمام می‌شود. افراد جوانی که زیر قرض نسل جدید وام‌دهندگان مانند Ant Group آقای ما رفته‌اند، اکنون بدهی‌هایی دارند که هر روز بیشتر از قبل به آن‌ها کینه می‌ورزند.
در ازای تمام موفقیت‌های اقتصادی چین، نوعی تنفر از ثروتمندان شکل گرفته که گاهی از اوقات از آن تحت عنوان «عقده تنفر از ثروتمند» یاد می‌شود و برای مدتی طولانی در حال جوشیدن زیر پوست این کشور بوده است. و آقای ما یکی از نخستین افرادی بوده که باید از نگاه مردم تقاص پس دهد.
«میلیاردری مانند جک ما یقینا از تیر چراغ برق به دار آویخته خواهد شد»
یکی از منتقدین جک ما در یک پست در شبکه‌های اجتماعی و با اشاره به شعار لینچ کردن مشهور در دوران انقلاب کبیر فرانسه، «À la lanterne»، نوشت که: «میلیاردری مانند جک ما یقینا از تیر چراغ برق به دار آویخته خواهد شد». این پست از زمان انتشار در پلتفرم چینی ویبو تا به امروز، بیش از ۱۲۲ هزار بار لایک شده و بیش از ۱۰۰ هزار بار نیز در اپلیکیشن وی‌چت مطالعه.
حزب کمونیست چین هم ظاهرا تمایل فراوانی به تشدید کردن این حس کینه‌توزی دارد. چنین اتفاقی به معنای دردسرهای بالقوه برای کارآفرینان و کسب‌وکارهای خصوصی خواهد بود که زیر نظر شی جین پینگ، رهبر چین و کسی که فرومایگی و وفاداری را مهم‌تر از هر چیز دیگر می‌داند، دست به فعالیت تجاری می‌زنند. طی یک جلسه سالانه که هفته گذشته برگزار شد و رویکردهای اقتصادی را در سال آتی تعیین کرد، حزب کمونیست چین قسم خورد که تدابیر آنتی‌تراست را قدرتمندتر کرده و از «گسترش نامنظم سرمایه» جلوگیری کند.
برخی از فعالان حوزه کسب‌وکار می‌گویند که خصومت شکل گرفته علیه Ant و آقای ما باعث می‌شود به این فکر کنند که کشور چین اکنون اساسا چه مسیری را در پیش گرفته است. فرد هو، موسس شرکت سرمایه‌گذاری Primavera Capital Group در هنگ‌کنگ می‌گوید: «شما یا می‌توانید کنترل کامل داشته باشید یا اقتصادی مبتکرانه و داینامیک. اما بعید است که بتوانید هر دو را با هم داشته باشید.» شرکت او یکی از سرمایه‌گذاران Ant Group به حساب می‌آید و خودش نیز از اعضای هیئت مدیره آن است.
شی جین پینگ از نمایش آنچه به نظرش کاپیتالیسم در ایده‌آل‌ترین حالت ممکن است ابایی نداشته. تنها ده روز بعد از ماجرای ممانعت از عرضه اولیه سهام Ant، او به بازدید از موزه‌ای پرداخت که به ژانگ جیان، صنعتگر نام‌آشنای چینی که بیش از ۱۰۰ سال پیش مشغول به فعالیت بود، تقدیم شده است. ژانگ به روند توسعه شهر خود، یعنی نانتونگ، کمک فراوان کرد و صدها مدرسه تاسیس نمود. حالا شی جین پینگ این پیغام را فرستاده که شخصیت‌های برجسته دنیای کسب‌وکار، اکنون نیز باید مثل دوران ژانگ جیان، کشور خود را در اولویت نسبت به کسب‌وکارشان قرار دهند.
«شما یا می‌توانید کنترل کامل داشته باشید یا اقتصادی مبتکرانه و داینامیک، اما بعید است که بتوانید هر دو را با هم داشته باشید»
طی یک جلسه در ماه جولای که با همراهی اعضای جامعه کسب‌وکار چین برگزار شد، آقای شی به ژانگ به عنوان یک اسوه اشاره کرد و از میهمانان خود خواست که ملی‌گرایی را تبدیل به برجسته‌ترین خصیصه خود کنند. البته او به این اشاره نکرد که ژانگ در ورشکستگی و فقر کامل چشم از جهان فرو بست.
آقای ما هم پروژه‌های بشردوستانه خودش را داشته است، مانند تلاش‌های گسترده برای بهبود وضعیت آموزش در مناطق روستایی یا تعیین جایزه برای کمک به استعدادهای کارآفرینی در آفریقا. اما در بسیاری از حوزه‌های دیگر، این کارآفرین سرشناس دنیای تکنولوژی، تفاوت‌هایی بنیادین با ژانگ دارد. او به سخنرانی‌های جسورانه و به چالش کشیدن مقامات مشهور است. در سال ۲۰۰۳ میلادی او علی‌پی را تاسیس کرد که بعدا تبدیل به یکی از زیرمجموعه‌های Ant Group شد و امپراتوری تجاری او را در مرکز جهان مالی چین که شدیدا توسط دولت کنترل می‌شود قرار داد.
او همان زمان به همکاران و شرکای خود گفت: «اگر قرار است یک نفر به خاطر علی‌پی به زندان برود، بگذارید آن شخص من باشم».
او گاهی از اوقات به شکلی ظریف و جسورانه، دولت را به مجازات کردن خود بابت سرپیچی‌هایش ترغیب کرده است. او چندین بار با اشاره به کسب‌وکار Ant گفته که: «اگر دولت به آن نیاز داشته باشد، می‌توانم آن را به دولت بدهم». مشاور ارشد او نیز بارها این سخن را تکرار کرده است.
در آن زمان، افراد معدودی این سخنان را جدی می‌گرفتند. افرادی که آقای ما را به خوبی می‌شناختند می‌گفتند او دارد یکی از همان حرف‌های همیشگی‌اش را می‌زند. اما حالا احتمالش وجود دارد که آن سخنان جسورانه تبدیل به واقعیت شوند. ژیو چن، اقتصاددان دانشگاه هنگ‌کنگ اخیرا گفت که: «با توجه به اتفاقاتی که رخ داده، Ant در نهایت یا باید توسط دولت کنترل شود یا سهام اکثریت آن در اختیار دولت باشد».
فشار وارد شده بر آقای ما ضمنا نشان می‌دهد که دولت چین چه برنامه‌های تازه‌ای برای قانون‌گذاری اینترنت دارد. دولت چین برای مدتی بسیار طولانی مشغول به سانسور محتوا بوده، اما در حوزه‌های دیگر، رویکرد لسه-فر را در پیش گرفته بود. قانون‌گذاری‌‌ها معدود بودند. هیچ شرکت دولتی در پروسه دخالت نمی‌کرد. و در ابتدا صنعت اینترنت چین بسیار کوچک بود.
امروز علی‌بابا و بزرگ‌ترین رقیبش، تنسنت، بیشترین کنترل را بر اطلاعات شخصی مردم داشته و بیشتر از گوگل، فیسبوک و دیگر غول‌های تکنولوژی آمریکایی، ارتباطی صمیمانه با زندگی روزمره مردم برقرار می‌کنند. و درست مانند همتایان آمریکایی خود، این غول‌های چینی گاهی کار را برای رقبای کوچک‌تر خود دشوار کرده و جلوی ابداعات تازه را می‌گیرند. لازم نیست عضو حزب کمونیست چین باشید تا دلایل این حزب برای تمایل به ورود به این حوزه را درک کنید.
به جای ایجاد اختلال در سیستم دولت، کمپانی‌های چینی آموخته‌اند که با آن هم‌زیستی کنند. گاهی این شرکت‌ها حتی به دولت در پایش مردم کمک می‌کنند. با این همه، دولت همچنان به ابعاد و تاثیرگذاری‌ها به چشم تهدیدی بزرگ نگاه می‌کند. البته که کمپانی‌های تکنولوژی چینی، پدید‌آورنده بزرگ‌ترین مونوپولی‌های این کشور نبوده‌اند. مونوپولی‌ها در دست شرکت‌های دولتی است که کسب‌وکارهای بانکی و مالی، مخابراتی، الکتریکی و دیگر صنایع مشابه و حیاتی را در چنگ گرفته‌اند.
ژانگ ویینگ، یکی از اقتصاددان سرشناس دانشگاه پکینگ در سال ۲۰۱۷ میلادی نوشت که: «China Mobile یک مونوپولی است. بانک صنعت و تجارت چین یک مونوپلی است. به خاطر اینکه بدون جواز دولت، شما قادر به ورود به هیچ یک از این صنایع نخواهید بود». مقاله‌ای که این جملات در آن درج شده بودند طی هفته گذشته بارها در شبکه‌های اجتماعی چینی بازنشر شد، اما به سرعت زیر تیغ سانسور قرار گرفت.
هنوز برای تشخیص اینکه رگولاتور‌ها برای زمین زدن آقای ما و دیگر غول‌های تکنولوژی چین چقدر پیش می‌روند زود است. اما برخی از حامیان بازار در چین نگرانند که چین در حال حرکت به سمت سیاست‌های افراطی دهه ۱۹۵۰ باشد، یعنی دورانی که حزب کمونیست طبقه سرمایه‌داری را نابود کرده و از ادبیاتی استفاده می‌کند که گرایش به سمت کاپیتالیسم را مترادف با ناپاکی، نقص و ضعف نشان می‌دهد.
برای این حامیان بازار، ادبیات مورد استفاده از سوی اریک جینگ، رئیس هیئت مدیره Ant نشانه‌ای بر آغاز آن دوران بود. او در جریان یک کنفرانس در روز ۱۵ دسامبر گفت که کمپانی مشغول به «نگاه کردن در آینه، یافتن نواقص خود و ترتیب دادن یک چک‌آپ کامل» بوده است.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها