شبکه ملی اطلاعات چیست؟ این سوالی است که پاسخهای متفاوتی در سطح دولت و حاکمیت دارد. بر همین اساس نشستی تحت عنوان «شبکه ملی اطلاعات، انتظارات و چشم اندازها» با حضور «حمید فتاحی» معاون وزیر ارتباطات و «رسول جلیلی» عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، در وزارت ارتباطات برگزار شد. در این مناظره درباره شبکه ملی اطلاعات و حواشی پیرامون آن و لزوم برقراری آن در زمان قطع اینترنت مباحثی مطرح شد. در این نشست همچنین به مقولههایی دیگری پرداخته شد که مهمترین بخشهای آن را در دیجیتال میخوانید.
شبکه ملی اطلاعات از اینترنت مستقل نیست
در ابتدای این نشست «رسول جلیلی» عضو شورای عالی فضای مجازی تاکید کرد که شبکه ملی اطلاعات در راستای شبکه جهانی اینترنت در ایران است. او گفت: «این طور نیست که شبکه ملی اطلاعات چیزی مستقل از شبکه اینترنت باشد.» به باور جلیلی اما این مستقل نبودن نیازمند به یک استقلال کامل است در حالی که این موضوع از دیدگاه او چندان محقق نشده است.
جلیلی به سند ابلاغی مهرماه امسال اشاره کرد و گفت: «بر اساس این سند شبکه ملی اطلاعات در مدل مفهومی چند لایه از لایه های، ارتباطات، فناوری اطلاعات، خدمات پایه و دو لایه بالایی آن خدمات عمومی و محتوا تشکیل شده که سه لایه ابتدایی از ارکان اصلی شبکه ملی اطلاعات است.»
به گفته جلیلی وضعیت در برخی از این لایهها مقبول و در برخی از آنها مانند لایه فناوری اطلاعات وضعیت چندان مناسب نیست.: «به دلیل اینکه مردم از طریق لایه خدمات و محتوا از امکانات این شبکه استفاده می کنند اگر در این لایه مانند برنامه شاد مشکلاتی وجود داشته باشد به اشتباه آن را از زیرساخت شبکه ملی اطلاعات می بینند.»
باید آمادگی قطع اینترنت در کشور را داشته باشیم
رسول جلیلی با اشاره به تهدید قطع اینترنت از طرف کشوری مانند آمریکا تصریح کرد که ایران باید در صورت رخ دادن این اتفاق آمادگی لازم را داشته باشد و مشکلی برای شبکه و ارائه خدمت ملی صورت نگیرد. شایان ذکر است اینترنت در کشور ایران تاکنون توسط کشورهای دیگر نظیر آمریکا قطع نشده اما سایه این تهدید همیشه بالای سر شبکه بوده و تنها باری که ارتباط کشور با اینترنت جهانی قطع شده به آبان ماه سال گذشته و با دستور شورای امنیت کشور برمیگردد.
از سوی دیگر او درباره فیلترینگ اظهار نظری خاصی در این نشست نکرد اما با اعلام اینکه حاکمیت صد درصد با قطع اینترنت مخالف است، تصریح کرد: «نظر هیچکس در حاکمیت فقط قائل به شبکه ملی اطلاعات نیست و ما همه نیاز به اینترنتی بسیار خوب داریم و همین طور که لحظه ای قطعی برق زندگی ما را دچار اختلال و تاریکی می کند، ما اینترنت بدون قطعی را به عنوان یکی از خدمات شبکه ملی اطلاعات در تمام نقاط جغرافیایی کشور نیاز داریم و واجب است.»
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی درباره فعالیت شبکههای اجتماعی خارجی نیز گفت: «این شبکه ها بر اساس مصوبات سال ۹۶ می توانند با دریافت مجوز در کشور فعالیت کنند.»
هر نقصی در پلتفرمها را به شبکه ملی اطلاعات ارتباط میدهند
«حمید فتاحی» معاون وزیر ارتباطات و رییس شرکت ارتباطات زیرساخت نیز با اشاره به اینکه بیش از ۱۴ سال از طرح موضوع شبکه ملی اطلاعات و توسعه آن می گذرد با صحه گذاشتن بر صحبتهای جلیلی در مورد این موضوع که شبکه ملی اطلاعات به معنای اینترنت ملی نیست تاکید داشت که هر نقصی در هر پلتفرمی را نباید به شبکه ملی اطلاعات مرتبط دانست: «امروز در کشور هر کجا نقصی در پلتفرمی یا برنامه ای وجود داشته باشد عنوان می شود که شبکه ملی اطلاعات مشکل دارد یا کامل نیست.»
وی به استانداردهای تدوین شده در سند شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد و پیرو همین استانداردها اعلام کرد که کشور هماکنون از ۳۰۰ هزار کاربر حوزه پهن باند در سال ۹۲ به بیش از ۷۰ میلیون کاربر موبایل و ثابت در این حوزه رسیده است. در واقع باید گفت پیشرفت فناوری و نسل سوم و چهارم اینترنت همراه در کشور یکی از بخشهای عظیم این رشد هنگفت در بین کاربران اینترنت بوده است. معاون وزیر ارتباطات با اشاره به خدمات بانکی، ویدیویی و خرید و فروش کالا که به عنوان سرویس هایی که در بستر شبکه ملی اطلاعات ارائه میشوند اظهار داشت که به جز این موارد که بیشتر با مصرف کننده نهایی و عموم مردم در ارتباط هستند، موارد دیگری نیز در شبکه ملی اطلاعات پیادهسازی شده است: «بخشی از خدمات نیز به توسعه زیرساختهای فناوری اطلاعات مانند خدمات ابری، دیتا سنترها و پلتفرم ها برمی گردد که در کشور انجام شده است.»
وزارت ارتباطات مسئولیت تولید محتوا ندارد
فتاحی در این نشست تاکید کرد که نباید از وزارت ارتباطات در حوزه محتوایی و فرهنگی انتظاراتی داشت. به باور او این قبیل وظایف به دوش نهادهای دیگری در حاکمیت و دولت است که در زمینه کاری خود کمکاری کردهاند.
جلیلی نیز در پیرو صحبتهای فتاحی تاکید داشت که در حوزه تولید محتوا خصوصی به دلایل مختلف سرمایهگذاری مناسبی نداشته و از همین رو دولت باید برای ایجاد انگیزه و توجیه اقتصادی سرمایه گذاری کند یا شرایطی را برای سرمایه گذاری بخش خصوصی فراهم کند که البته در بخش هایی این حمایت انجام شده است: « بهعنوان مثال در حوزه پیام رسان های داخلی باید خدماتی در نظر گرفته شود تا برای صاحبان این پیام رسان ها صرفه اقتصادی داشته باشد تا بتوانند برنامه ای برای ۵ سال خود داشته باشند.»
صدا و سیما محتوای کافی برای کاربران فضای مجازی نداشته است
عضو شورای عالی فضای مجازی به وظیفه دیگر بخشهای دولتی و حاکمیتی در حوزه شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد و افزود: «به طور مثال در حوزه محتوا صدا و سیما که مسئولیت صوت و تصویر فراگیر را بر عهده گرفته، اگر امروز در دوران کرونا مردم به اندازه کافی سرگرمی در اختیار ندارند و محتوای ناهنجار خارجی را استفاده کنند اشکال از صدا و سیما است.»
جلیلی به وضعیت مبهم تنظیم گری خدمات نوین اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر مشخص نیست تنظیم گری خدمات نوین بر عهده چه بخشی است و نیاز به تعاملی بین وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی و شورای عالی فضای مجازی برای تعیین تکلیف این حوزه وجود دارد.»
احتمالا بخشی از منظور جلیلی از تنظیمگری خدمات نوین به محتوای صوت و تصویر فراگیر برمیگردد که صدا و سیما با سازمان ساترای خود در حال حاضر مسئولیت کنترل این موارد را بر عهده دارد و البته انتقاداتی نسبت به این مساله از سوی دیگر نهادها نظیر وزارت ارشاد شده است.
پلتفرم هایی با کاربران دهها میلیونی در شبکه ملی اطلاعات خدمت می دهند
وی به تفاوت وضعیت زیرساخت ها قبل از سال ۹۳ و بعد از آن اشاره کرد و افزود: «در حال حاضر خدمات بانکداری الکترونیک، مسیریاب ها، خدمات حمل و نقل اینترنتی و VOD ها که کاربران چند ده میلیونی دارند بر بستر شبکه ملی اطلاعات سرویس می دهند و اگر امکان ارائه این خدمات از سرویس دهندگان ایرانی وجود نداشت تمام این خدمات از طرف سرویس دهندگان خارجی ارائه می شد و از اقتصاد، اشتغال و دانش آن محروم بودیم و مشکلات بسیاری در حوزه مختلف ایجاد می کرد.»
معاون وزیر ارتباطات با اشاره به راه اندازی مرکز داده شهید سلیمانی برای ارائه خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات، تاکید کرد: «این در حالی است که بر اساس اساسنامه شرکت ارتباطات زیرساخت این کار در قالب وظیفه این شرکت نیست و باید بخش خصوصی انجام دهد، همین طور که در بخش خدمات ابری، دیجیتال و دیتا سنترها ورود کرده و توانسته است موفق باشد.»
مشکل عدم ورود به حوزه پیام رسانها در جای دیگری است
به باور فتاحی صدا و سیما در برخی موارد غرض ورزی سیاسی نسبت به وزارت ارتباطات داشته و گزارشهایی پیرامون توسعه شبکه ملی اطلاعات از رسانه ملی پخش شده که به باور فتاحی همخوانی چندانی با واقعیت ندارد: «ما در حوزه زیرساخت ها که وظیفه وزارت ارتباطات بوده، در حدود ۸۰ درصد کار را انجام داده ایم اما اگر از منظر حکمرانی و زیست بوم فضای مجازی نگاه کنیم در حدود ۳۰ درصد در کشور کار شده است که بخش های دیگری از دولت و حاکمیت نیز در این بخش مسئولیت دارند.»
وی با اشاره به رشد هزار درصدی ترافیک شبکه ملی اطلاعات نسبت به سال ۹۶، افزود: «تنها مشکلی که دوستان منتقد اشاره می کنند پیام رسانها و شبکههای اجتماعی است که به باور من باید در جای دیگری پیگیری شود.»
قوانین باید به روز شوند
فتاحی در بخش پایانی این نشست با تاکید به اینکه هر چقدر خدمات ارائه شود کاربران انتظار خدمات بهتری دارند، گفت: «به دلیل اینکه سطح خدمات به صورت دائم در حال توسعه است توقع مردم نیز افزایش می یابد و پاسخ به این انتظارات بر عهده بخش فناوری اطلاعات و بخشی نیز بر عهده اپراتورها است که باید به طور دائم خدمات خود را توسعه دهند.»
او با اشاره به فعالیتهایی پیرامون راهاندازی 5G در ایران و همراستا خواندن آن با تکنولوژی جهانی به تجهیز ۸۰ درصد روستاهای کشور بر اساس برنامه ششم توسعه اشاره کرد که موجب افزایش رشد فناوری در کشور خواهد شد تا سرویسها به صورت فراگیر خدمت رسانی آنلاین کنند. معاون وزیر ارتباطات با اشاره به فعالیت پلتفرم های ملی و فراگیر در کشور، تصریح کرد: «زمانی که پلتفرمی به صورت ملی و فراگیر خدمات ارائه می دهد حاکمیت وظایفی را برای حفظ و صیانت از آن در حوزه های سیاست گذاری های زیرساختی، مالیاتی، حقوقی و بیمه دارد تا این پلتفرم ها بتوانند وارد حوزه صادرات شوند که اتفاق مهمی در زیست بوم فناوری اطلاعات در کشور است.»
مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت در خاتمه صحبتهای خود از لزوم تغییراتی در قانون ۹۰ ساله تجارت کشور صحبت به میان آورد که در حال حاضر مناسب فضای مجازی و پلتفرم های این حوزه نیست چرا که به باور او، قوانین باید در موضوعات حقوقی و قضایی و رسانهای نیز باید با شرایط امروز متناسب باشد: «اگر کمی از موضوع زیرساخت به سمت حل این مشکلات برویم و کم کاری ها را ببینیم اتفاقات خوبی رخ می دهد و مورد استقبال مردم قرار می گیرد.»
پاسخ ها