هزاران فروشگاه اینترنتی کوچک و چندین فروشگاه اینترنتی بزرگ جمعه سیاه (بلک فرایدی) را به رسم چند سال گذشته در ایران برگزار کردند. امسال هم حواشی مختلفی در این روز خاص تکرار شد، با این تفاوت که به دلیل شیوع کرونا، نگاه‌های بیشتری به سمت فروشگاه‌های اینترنتی دوخته شده بود. با این حال از فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ گرفته تا فروشگاه‌هایی که تنها چند ماه از عمرشان می‌گذرد، سعی کردند تخفیف‌هایی را به مشتریان خود ارائه دهند. اما آیا جمعه سیاه حالا در ایران یک سراب است یا واقعیت؟
قطعا آمازون، علی‌بابا، بست‌بای، والمارت، eBay و سایر فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی جهان در بلک فرایدی امسال میلیاردها دلار فروخته‌اند. کمتر از یک ماه پیش و در روز مجردها، فروشگاه‌های اینترنتی چین ۱۱۶ میلیارد دلار فروختند و سهم علی بابا به عنوان بزرگترین فروشگاه اینترنتی چین به رقم خیره‌کننده‌ی ۷۵ میلیارد دلار رسید. از طرفی بعید است آمار دقیقی از میزان فروش در جمعه سیاه ایران منتشر شود، با این حال اگر به اطرافیان خود نگاه کنید احتمالا می‌توانید در بعضی افراد هیجان حراج‌های مختلف فروشگاه‌های اینترنتی را ببینید.
مشکل بزرگ جمعه سیاه در ایران، ترکیب عدم وجود تخفیف معنادار با شرایط کم‌ثبات اقتصادی است
اما آیا جمعه سیاه به خودی خود مشکلی دارد؟ قطعا خیر. شما در این روز (یا برای بعضی فروشگاه‌ها، دوره خاص) می‌توانید محصولاتی را بخرید که شاید حس کنید با تخفیف ویژه‌ای به شما فروخته می‌شوند اما در هر صورت نمی‌توان منکر این موضوع شد که ذات چنین روزی به گونه‌ای است که می‌تواند ذهن کسی که به محصول خاصی نیاز ندارد را هم قلقلک دهد. این گناه کوچک جمعه سیاه اما چندان مهم نیست؛ ما و جیب‌مان معمولا پس از خرید با آن کنار می‌آییم، مشکل بزرگ‌تر جمعه سیاه در ایران، ترکیب عدم وجود تخفیف معنادار (نه در همه موارد) با شرایط کم‌ثبات و بیمار اقتصادی است.
مانند خیلی چیزهای دیگر، جمعه سیاه هم از فرهنگ غربی به ایران وارد شده و قبل از ورودش به ایران، در کشورهای مختلفی آزمایش شده. همین حالا با یک جستجوی ساده در گوگل می‌توانید به لیستی از مشکلات اساسی این روش که می‌گویند معمولا به نفع خریدار نیست، برسید. بیشتر این لیست‌ها به قلقلک دادن ذهن مخاطب برای خرید محصولی که به آن نیاز ندارد، یا تخفیفی عالی در محصولات اندک و تخفیف جزیی در محصولات بی‌شمار اشاره کرده‌اند. اما اگر با هم صادق باشیم، در ایران واقعاً ماجرا فراتر از این‌هاست.
اجناسی که تخفیف معنادار دارند، ابزاری هستند برای بیشتر قلقلک دادن ذهن خریدار
برای مثال اجناسی که تخفیف معناداری دارند در چشم به هم زدنی به پایان می‌رسند و برای دست پیدا کردن به آن محصولات خاص نیاز به شانس فوق‌العاده‌ای دارید. اما فراموش نکنیم که جمعه سیاه، زمانی برای خرید با تخفیف‌های معنادار است نه تخفیف‌هایی با درصد تک‌رقمی. شاید فروشگاه‌های اینترنتی بتوانند آمارهایی ارائه دهند که این تصور را تغییر دهد، اما در حال حاضر، تصور بسیاری از ما بر این است که تخفیف‌های معنادار در محصولات اندکی اعمال می‌شوند. اتفاقی هم که برای این تعداد محصول با تخفیف معنادار می‌افتد، اتمام آن‌ها در یک چشم به هم زدن است.
باز هم اگر بخواهیم با هم صادق باشیم، می‌بینیم اجناسی که تخفیف معنادار دارند، صرفاً ابزاری هستند برای بیشتر قلقلک دادن ذهن خریدار برای حضورش در ساعت خاصی در یک فروشگاه اینترنتی، و این محصولات اندک، می‌رسند به افرادی که واقعا خوش‌شانس هستند.
نرخ دلار در ایران از پایان سال ۹۶ روی صندلی چرخ‌وفلک نشست و از آن زمان تا امروز حدود ۸ تا ۱۰ برابر شده است. از تشدید تحریم‌ها گرفته تا پول چاپی، وضعیت به گونه‌ای شد که دلار رنگ ۳۰ هزار تومان را هم دید و امروز کاهشی نسبی داشته است. بی‌ثباتی اینچنینی یکی از بدترین اتفاقاتی است که می‌تواند برای کسب‌وکارها رخ دهد چرا که معمولا محصولی که به شما فروخته‌اند را نمی‌توانند دوباره با رقم قبل جایگزین کنند.
قیمت محصولات به اندازه‌ای افزایش داشته که حتی ۱۰ درصد تخفیف یک رقم چشم‌گیر برای واسطه‌هاست
حالا با تغییر معادلات سیاسی در آمریکا، اگرچه دلار کاهش قیمت داشته اما همه انتظار کاهش بیشتری دارند. در این میان عده‌ای از کسب‌وکارها که می‌دانند قطعا در ادامه این انتظار از آن‌ها وجود دارد که قیمت‌های خود را بیشتر کاهش دهند، از هیجان جمعه سیاه برای فروش محصولات خود استفاده می‌کنند. این الزاما اتفاق بدی نیست؛ کسب‌وکار مسیر خودش را طی می‌کند و همیشه باید بهترین تصمیم را در هر زمان به نفع خودش بگیرد اما خریدار هم باید بداند در چه شرایطی در حال خرید است.
از طرفی فارغ از سرنوشت نامعلوم دلار، در سال اخیر به دلیل افزایش شدید نرخ ارز، محصولات مختلف مخصوصا در دسته پوشاک و ابزارهای الکترونیکی با افزایش قیمت چشم‌گیر مواجه شده‌اند. زمانی که درباره محصولاتی چندین میلیونی صحبت می‌کنیم، باید بپذیریم که تخفیف واقعی امکان‌پذیر نیست چرا که قیمت محصولات به اندازه‌ای افزایش داشته که حتی ۱۰ درصد آن هم تبدیل به یک رقم چشم‌گیر می‌شود.
برندهای رسمی در ایران حضور ندارند؛ این واسطه‌ها هستند که به شما تخفیف می‌دهند
در نتیجه‌ی همه‌ی این اتفاقات، افزایش معنادار قیمت کالاها از ابتدای سال تا امروز، باعث شده بسیاری از تخفیف‌ها درصد تک رقمی داشته باشد چون همین درصد هم تبدیل به یک عدد بزرگ می‌شود. از طرفی تخفیف‌های تک درصدی چندان با ماهیت جمعه سیاه در تناسب نیستند (البته برندهای خاصی مانند اپل اینجا استثنا هستند). واقعیت این است که بسیاری از برندهای محبوب به شکل رسمی در ایران حضور ندارند و در بسیاری از موارد این واسطه‌ها هستند که تخفیف‌هایی را فارغ از واقعی بودن یا نبودن آن‌ها ارائه می‌کنند.
قطعاً در روزها و ایام پرحاشیه‌ای مانند جمعه سیاه، انگشت اتهام بیشتر به سوی دیجی‌کالا، بزرگترین فروشگاه اینترنتی ایران، کشیده خواهد شد. به عنوان کسی که در این سال‌ها چندبار بخش‌های مختلف مرکز پردازش اصلی دیجی‌کالا را دیده‌ام و حتی از آن گزارش تهیه کرده‌ام، شک ندارم این روزها یک جهنم واقعی در این مرکز در جریان است تا سفارش‌ها به موقع و بدون اشتباه به دست خریداران برسند. اما این قطعا همه‌ی ماجرا نیست؛ به این دلیل که حالا دیگر دیجی‌کالا به تنهایی فعالیت نمی‌کند و هزاران فروشنده دارد.
حدود ۹۰ درصد از تنوع کالای دیجی‌کالا، توسط هزاران فروشنده تامین می‌شود نه خود دیجی‌کالا
دیجی‌کالا حالا یک مارکت پلیس بزرگ است، که خرده فروشی آنلاین را توسط فروشندگانش انجام می‌دهد. در واقع، به گفته مدیران عامل دیجی‌کالا، چیزی بین ۹۰ تا ۹۵ درصد از تنوع محصولات این فروشگاه، توسط هزاران فروشنده تامین می‌شود نه خود دیجی‌کالا. آخرین گزارش آماری دیجی‌کالا که تا پایان سال ۹۸ را پوشش می‌دهد، حکایت از آن دارد که ۶۱ هزار فروشنده (یا به گفته دیجی‌کالا: کسب‌وکار ایرانی) در این فروشگاه مشغول به فعالیت هستند. قطعا این آمار اکنون به شدت بیشتر شده است چرا که دیجی‌کالا میانگین درآمد ماهانه فروشندگان فعالش را حدود ۴۰ میلیون تومان اعلام کرده است.
نکته مهم دیگر این است که تنوع محصولات این فروشگاه به لطف گسترده‌تر شدن فعالیت فروشندگان در مارکت‌پلیس دیجی‌کالا، تا پایان سال ۹۸ بیشتر از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار کالا بوده است. اما چرا این آمارها را از دل یک گزارش نسبتا قدیمی مرور می‌کنم؟
کافیست نگاهی به شبکه‌ها اجتماعی و هشتگ جمعه سیاه یا بلک فرایدی داشته باشید. می‌توانید محصولاتی را ببینید که در سایر فروشگاه‌های کوچک‌تر تخفیف ندارند، ولی قیمت‌شان از محصولی که در دیجی‌کالا با تخفیف چند ده درصدی فروخته می‌شود کمتر است. پیشنهاد می‌کنم قیمت بعضی محصولات را در سایتی مثل «ترب» که نرخ یک محصول را از فروشگاه‌های مختلف نمایش می‌دهد، جستجو کنید. گاهی و برای بعضی محصولات، در دیجی‌کالا و بعضی از فروشگاه‌های بزرگ، قیمت تخفیف خورده همچنان بالاتر از قیمت عادی سایر فروشگاه‌های کوچک است. البته که این روند قابل تعمیم به همه محصولات و کالاها نیست اما به هر حال توصیه می‌شود که قبل از خرید، نرخ‌ها را مقایسه کنید.
حالا بیایید به سراغ همان آمارهای قدیمی برگردیم. ۹۰ تا ۹۵ درصد تنوع کالایی دیجی‌کالا را فروشندگان تامین می‌کنند. پس فروشندگان در جمعه سیاه هم بیشترین سهم را در فروش دارند. با یک استدلال می‌توان گفت این توانمندسازی کسب‌وکارهای سنتی است اما از طرفی شکایت کاربران در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که تعداد نامشخصی از کالاها، در فروشگاه‌های دیگر و بدون تخفیف با نرخ ارزان‌تری هم پیدا می‌شود.
همه این اتفاقات این پرسش را به وجود می‌آورد که آیا بعضی از فروشندگان سنتی که به لطف دیجی‌کالا توانمند و آنلاین شده‌اند در حال سوءاستفاده از پلتفرم دیجی‌کالا هستند؟ شاید این سوالی است که مدیران دیجی‌کالا باید به آن فکر کنند چراکه در بعضی موارد و به لطف نمودار قیمت، (که اسکرین‌شات‌های متفاوتی هم از آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد) می‌توان دید که یک محصول یک یا دو روز قبل از جمعه سیاه افزایش قیمت داشته و با تخفیف به نرخ قبل رسیده است.
بد نیست دیجی‌کالا از زیرساخت تکنولوژیک خود برای جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها ۲ روز مانده به جمعه سیاه استفاده کند
اینجا می‌توان دو نوع نگاه داشت. می‌توان گفت این خود فروشندگان هستند که قیمت را چند روز قبل از چنین حراجی، افزایش می‌دهند و سپس با تخفیف به همان حدود قیمت عادی می‌رسانند و نمی‌توان دیجی‌کالا را مقصر دانست. در نگاه دوم به این موضوع، می‌توان گفت اگرچه خود دیجی‌کالا صرفاً یک پلتفرم است و قیمت را دستکاری نمی‌کند اما باید دیجی‌کالا را مسئول جلوگیری از چنین اتفاقاتی دانست.
این موضوع درست است که نظارت بر دستکاری شدن یا نشدن قیمت صدها هزار محصول متنوع، کار ساده‌ای نیست، اما من هم طرفدار نگاه دوم هستم؛ مخصوصا زمانی که به یاد بیاوریم دیجی‌کالا یکی از تکنولوژیک‌ترین شرکت‌های ایران است و اساسا یک بخش گسترده از گزارش جامع سال ۹۸ خود را به معرفی زیرساخت تکنولوژی و هوش مصنوعی خود اختصاص داده. شاید باید این شرکت از همین زیرساخت عظیم و ارزشمندش استفاده کند تا جلوی سوءاستفاده‌های اینچنینی بعضی از فروشندگان خود را بگیرد.
تا آن زمان، این خریدار است که باید از هر فروشگاهی هوشمندانه‌تر خرید کند؛ مخصوصاً در شرایطی مانند جمعه سیاه.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها