دانایی؛ دانش روز، آموزش، کسب‌وکار، سلامت

دانایی؛ دانش روز، آموزش، کسب‌وکار، سلامت

مجله اینترنتی دانایی؛ مقالات به روز علمی، مطالب آموزنده، کسب و کار، سلامت و سبک زندگیِ سالم، موفقیت در تحصیل، موفقیت و رشد فردی
توسط ۱۷ نفر دنبال می شود
 ۶ نفر را دنبال می کند

سلنیوم چیست و چه فوایدی دارد؟ منابع، مکمل ها و عوارض مصرف زیاد آن

سلنیوم چیست و چه فوایدی دارد؟ منابع، مکمل‌ها و عوارض مصرف زیاد آن

سلنیوم یکی از ترکیبات معدنی است که وجودش برای بدن لازم و ضروری است. فقط یکی از فواید سلنیوم بهبود کارکرد سیستم ایمنی بدن است. در ادامه مطلب حاضر، بیشتر راجع‌به سلنیوم خواهید خواند. اینکه چه فوایدی دارد، بیشتر در کدام مواد خوراکی یافت می‌شود، مصرف بیش‌ازحد آن چه پیامدها و عوارضی دارد و نیز سؤال‌های دیگری که درباره سلنیوم در ذهن دارید همگی پاسخ داده خواهند شد. همراه ما بمانید.

سلنیوم چیست و چه فوایدی دارد؟ منابع، مکمل‌ها و عوارض مصرف زیاد آن

آنچه در این مقاله خواهید خواند:
سلنیوم چیست؟ | موارد مصرف سلنیوم | نحوه مصرف سلنیوم | عوارض و پیامدهای کمبود سلنیوم در بدن | مسمومیت سلنیم | جدول مواد غذایی و خوراکی حاوی سلنیوم | نام‌های تجاری مکمل‌های سلنیوم در ایران

سلنیوم چیست؟

سلنیوم (Selenium) یکی از ترکیبات معدنی متعلق به گروه خردکانی‌ها (Trace Minerals) است. خردکانی‌ها آن دسته از ترکیبات معدنی‌اند که بدن در طول روز به میزان اندکی از آنها نیاز دارد (کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم).

سلنیوم یکی از ترکیبات اصلی «سلنوپروتئین‌ها» است (گروهی از پروتئین‌ها و آنزیم‌ها در بدن). وظیفه سلنوپروتئین‌ها کمک به ساختن دی. ان. ای (DNA) و محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب و عفونت‌هاست. این گروه خاص از پروتئین‌ها در تکثیر و سوخت‌وساز (دگرگشت/ متابولیسم) هورمون‌های تیروئید هم نقش دارند.

موارد مصرف سلنیوم

سلنوپروتئین‌ها و آنزیم‌ها، که سلنیم یکی از ترکیبات تشکیل‌دهنده‌شان است، خواص آنتی‌اکسیدانی دارند. وظیفه این مواد تجزیه و انحلال پراکسایدهاست که ممکن است به بافت‌های بدن آسیب برسانند یا در کارکرد و شکل طبیعی دی. ان. ای خلل وارد کنند. چنین ناراحتی‌هایی در بلندمدت با پیامدهایی مثل التهاب و بیماری‌های دیگر همراه می‌شوند.

۱. پیشگیری از سرطان

طبق نتایج فراتحلیلی که دراین‌باره صورت گرفته است، دریافت میزان کافی از سلنیوم در طول روز در پیشگیری از سرطان مؤثر است.

البته هنوز راجع‌به این مسئله تردیدهایی وجود دارد و نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر کرد، چون سنجش میزان سلنیم موجود در بدن، در فراتحلیل صورت‌گرفته، با دشواری‌هایی همراه بوده است و همیشه و برای همه مشارکت‌کنندگان لزوما درست نبوده است. به‌علاوه، پژوهش دیگری دراین‌باره صورت گرفته است که طبق نتایج آن، مصرف مکمل سلنیوم نقشی در پیشگیری از سرطان ندارد.

۲. حفظ کارکرد طبیعی و سالم غده تیروئید

سلنیوم برای حفظ کارکرد طبیعی و سالم غده تیروئید

غده تیروئید محل حضور چند آنزیمِ حاویِ سلنیوم است که در حفظ کارکرد طبیعی و سالم غده تیروئید نقش اساسی دارند. دریافت‌نکردن میزان کافی از سلنیم در طول روز در بلندمدت به بروز اختلال‌های خودایمنی تیروئید (Autoimmune Thyroid Conditions) مثل هاشیموتو (Hashimoto’s Disease) و بیماری گریوز (Graves’ Disease) منجر می‌شود. هر دوی این بیماری‌ها باعث تولید پادتن‌هایی می‌شوند که به غده تیروئید هجوم می‌برند؛ مسئله‌ای که باعث کم‌کاری یا پرکاری تیروئید خواهد شد.

نتایج برخی تحقیقات حاکی از آن بوده است که دریافت میزان کافی از سلنیوم، در کنار مصرف داروهای مخصوصِ ناراحتی‌های غده تیروئید، اثر داروها را بهتر خواهد کرد.

۳. پیشگیری از بیماری‌های قلبی ـ عروقی

از دیگر وظایف سلنوپروتئین‌ها محافظت از غشا‌های سلولی در برابر رادیکال‌های آزاد و لخته‌های خون است. وجود هر دوی اینها در بدن در بلندمدت سبب بروز ناراحتی‌های قلبی ـ عروقی خواهد شد. با دریافت میزان کافی از سلنیوم در طول روز، می‌توان از کارکرد صحیح سلنوپروتئین‌ها دراین‌باره اطمینان حاصل کرد.

البته مشخص نیست که بتوان با مصرف مکمل‌های سلنیوم از بروز این ناراحتی‌ها به‌طور کلی پیشگیری کرد. نتایج پژوهش‌ها و بررسی‌های صورت‌گرفته دراین‌باره ضدونقیض بوده است و باید منتظر تحقیقات بیشتر بود.

۴. کمک به اثربخشی بهتر آنتی‌اکسیدان‌ها

اگر در طول روز میزان کافی از سلنیوم جذب بدن شود، کارکرد و اثربخشی آنتی‌اکسیدان‌ها، در مبارزه با التهاب و رادیکال‌های آزاد موجود در بدن تقویت خواهد شد.

دیگر مزیت این ترکیب معدنی (سلنیم) کمک به رشد سلولی در بدن است؛ مسئله‌ای که در بلندمدت باعث تقویت و حفظ سلامت دستگاه ایمنی خواهد شد.

دز مصرفی مکمل سلنیوم

نحوه مصرف سلنیوم

  • میزان توصیه‌شده (RDA): ۵۵ میکروگرم سلنیوم در طول روز برای زنان و مردان ۱۹ سال به بالا کافی است و نتایج موردنظر را خواهد داشت.
  • حداکثر میزان مصرفی (UL): میزان سلنیم دریافتی در طول روز نباید فراتر از ۴۰۰ میکروگرم رود. در غیر این صورت، خطر مسمومیت با این ترکیب معدنی و پیامدهای دیگر وجود خواهد داشت.

جدول میزان سلنیم لازم برای سنین مختلف

سنمیزان سلنیم روزانه توصیه‌شده (میکروگرم)
تولد تا ۶ماهگی۱۵
۷ماهگی تا ۳سالگی۲۰
۴سالگی تا ۸سالگی۳۰
۹سالگی تا ۱۳سالگی۴۰
۱۴سالگی به‌بعد۵۵

زنان باردار و شیرده به‌ترتیب به ۶۰ و ۷۰ میلی‌گرم سلنیوم در روز نیاز دارند. در این برهه‌های زمانی، به میزان بیشتری از سلنیوم، در مقایسه با دیگران، نیاز خواهند داشت.

عوارض و پیامدهای کمبود سلنیوم در بدن

ترکیب معدنی سلنیم به‌طور طبیعی در خاک یافت می‌شود. گیاه ترکیب را جذب خود می‌کند و بعدها حیوانات از این گیاهان تغذیه می‌کنند. به این ترتیب است که سلنیم سر سفره‌های ما راه پیدا می‌کند. منتها باید بررسی کرد که خاک منطقه تا چه حد از حیث وجود این ترکیب معدنی غنی است. اگر خاک منطقه چنین ویژگی‌ای نداشته باشد، باید با دریافت مکمل خطر کمبود سلنیوم را از سر باز کرد. در غیر این صورت، در بلندمدت خطر بروز دو بیماری زیر وجود خواهد داشت:

  • بیماری کشان (Keshan Disease) که نوعی كارديوميوپاتی (بیماری عضله قلب) است؛
  • بیماری کاشین – بک (Kashin-Beck ِisease) که نوعی آرتروز است.

علائم

  • کما.
  • سردرد؛
  • حملات صرع؛
  • حالت تهوع، استفراغ؛
  • تغییر افکار و ذهنیات (حالت ذهنی)، گیجی؛
  • لتارژی (Lethargy) (بی صبر و حوصله بودن و زود عصبانی‌شدن از نشانه‌های لتارژی‌اند).

چه کسانی بیشتر در معرض خطر کمبود سلنیوم هستند؟

کمبود سلنیوم

سه گروه زیر بیشتر از بقیه در معرض خطر کمبود سلنیوم هستند:

  • مبتلایان به ایدز (اسهال، جذب‌نشدن میزان کافی از ترکیبات معدنی و کاهش اشتها همگی از عوارض این بیماری ویروسی هستند)؛
  • کسانی که بنا به دلایلی میزان کافی از این ترکیب معدنی را در طول روز دریافت نمی‌کنند (مثلا خاک کشورهایی مثل چین، روسیه و بسیاری از کشورهای اروپایی از حیث وجود سلنیوم غنی نیست و این مسئله مشکلاتی را برای مردم چنین کشورهایی پدید می‌آورد)؛
  • کسانی که به‌خاطر نارسایی کلیوی دیالیز می‌شوند‌ (فیلترشدن خون که طی فرایند دیالیز صورت می‌گیرد بخشی از سلنیوم موجود را از بین می‌برد. محدودیت‌های رژیم غذایی که به‌خاطر نارسایی کلیوی وضع می‌شوند از دیگر دلایل جذب ناکافی این ترکیب معدنی در مبتلایان به این عارضه‌هاست).

عوارض و پیامدهای جذب بیش‌ازحد سلنیوم؛ مسمومیت سلنیم

مصرف بیش‌ازحد خوراکی‌ها و مکمل‌های حاوی سلنیوم ممکن است با عوارض و پیامدهایی همراه شود: از عارضه‌هایی چون ریزش مو، ناراحتی معده و احساس سرسبکی گرفته تا بیماری‌های مزمن و خطرناک چون نارسایی قلبی، اختلال دستگاه تنفسی یا نارسایی کلیه.

باید مراقب بود تا در مصرف خوراکی‌ها و مکمل‌های حاوی سلنیم زیاده‌روی نشود؛ برای مثال، بادام برزیلی یکی از خوراکی‌های غنی از این ماده معدنی است. میزان سلنیوم موجود در هر دانه بادام برزیلی از میزان توصیه‌شده روزانه (RDA) بیشتر است. زیاده‌روی در خوردن این بادام‌ها ممکن است احتمال مسمومیت سلنیم را در پی داشته باشد.

علائم اولیه مسمومیت سلنیوم

  • ریزش مو؛
  • خستگی؛
  • ضعف عضلانی؛
  • حالت تهوع، اسهال؛
  • زخم و ناراحتی پوستی؛
  • قرمزی و التهاب پوست؛
  • تحریک‌پذیری (Irritability)؛
  • طعم فلز در دهان، بوی بد دهان؛
  • تغییر رنگ یا شکننده‌شدن ناخن‌ها.

سایر خطرهای مصرف بیش‌ازحد سلنیوم

مصرف بیش از حد سلنیوم

مصرف مکمل یا خوراکی‌های حاوی سلنیوم برای کسانی که مبتلا به بیماری های خودایمنی هستند چندان خوب نیست. سلنیوم با تحریک دستگاه ایمنی وضعیت بیماری را وخیم‌تر می‌کند. پیامد دیگر جذب زیاد این ترکیب معدنی احتمال تحت‌تأثیر قرارگرفتن باروری مردان است، چون سلنیوم حرکت اسپرم‌ها را کندتر می‌کند؛ البته اگر میزان زیادی از آن در بدن باشد.

بهتر است برای جذب سلنیوم کافی بیشتر به رژیم غذایی متکی باشید. میزان موجود در مواد خوراکی نیاز روزانه را تأمین می‌کند و برای بیشتر افراد، به استفاده از مکمل نیازی نیست؛ مگر آنکه مصرف مکمل به تشخیص پزشک باشد.

توصیه‌ای برای حفظ بهتر و مؤثرتر سلامت غده تیروئید:
دو ترکیب معدنی سلنیوم و ید (Iodine) در کنار یکدیگر اثربخشی بهتر و بیشتری پیدا می‌کنند. این اثربخشی به‌ویژه برای حفظ سلامت غده تیروئید مفید خواهد بود. ید یکی از ترکیبات هورمون تیروئید است و سلنیم نوعی سلنوپروتئین است که به فعال‌شدن هورمون تیروئید کمک می‌کند. وجود میزان کافی از این دو ترکیب معدنی در کنار یکدیگر سلامت غده تیروئید را تضمین خواهد کرد. به خاطر داشته باشید که زیادشدن میزان یکی از این دو ترکیب معدنی در بدن، به‌معنی کمبود دیگری خواهد بود.

منابع غذایی و خوراکی‌های حاوی سلنیوم

مواد غذایی و خوراکی حاوی سلنیوم

ماده غذایی یا خوراکیمیزان سلنیم موجود در یک فنجان (به‌جز مواردی که واحد دیگری ذکر شده است)
بادام برزیلی۵۴۴ میکروگرم (mcg) در هر یک اونس (۶ تا ۸ دانه بادام)
ماهیبسته به نوع ماهی بین ۴۰ تا ۹۲ mcg در هر ۳ اونس (حدود ۸۵ گرم)
مواد خوراکی غنی‌شده مثل نان یا ماکارونی از غلات کاملاز ۴۰ mcg به بالا
گوشت گاو۱۸ تا ۳۳ mcg (برای مثال، جگر گاو ۲۸ mcg سلنیوم دارد)
گوشت بوقلمون۳۱ mcg در هر ۳ اونس
مرغ۲۲ تا ۲۵ mcg در هر ۳ اونس
پنیر کوتاژ (کاتیج/ پنیر کلبه/ Cottage Cheese)۲۰ mcg
تخم‌مرغ۲۰ mcg در ۱ عدد تخم‌مرغ پخته‌شده (اگر تخم‌مرغ را سرخ کنید هم سلنیوم دریافت خواهید کرد و نباید حتما پخته‌شده باشد)
برنج قهوه‌ای۱۹ mcg
تخمه آفتاب‌گردان۱۹ mcg در یک‌چهارم فنجان
لوبیای پخته‌شده۱۳ mcg
قارچ۱۲ mcg در هر ۱۰۰ گرم قارچ
بلغور جو دو سر۱۳ mcg
اسفناج۱۱ mcg
شیر و ماست۸ mcg
عدس۶ mcg
بادام‌هندی۳ mcg در هر ۱ اونس
موز۲ mcg

نام‌ تجاری مکمل‌های سلنیوم در ایران

نام تجاریکشور تولیدکننده
ویال سلناز (سلنیز) ۵۰ میکروگرمآلمان
آمپول سلناز ۵۰ میکروگرمآلمان
کپسول یورو ویتال سلن پلاسآلمان
سافت ژل سلن پلاس آپوویتالآلمان
کپسول سلنیوم ۲۰۰ میکروگرم سنتریآمریکا
کپسول سلنیوم ۲۰۰ میکروگرم آلفا ویتامینزآمریکا

در پایان

سلنیوم یکی از ترکیبات معدنی مهم در بدن است و جذب میزان کافی از آن در طول روز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ اهمیتی که به‌ویژه خود را در حفظ سلامت غده تیروئید و پیشگیری از ناراحتی‌های مرتبط با آن نشان می‌دهد. البته صرف آنکه ماده معدنی مفیدی است، دلیل بر زیاده‌روی در مصرف آن نمی‌شود؛ چون این کار هم خطرات و پیامدهای دیگری خواهد داشت و خطر مسمومیت با این ترکیب معدنی وجود دارد و باید جدی گرفته شود.

معمولا میزان کافی از سلنیم در رژیم غذایی موجود است و به مصرف مکمل نیازی نیست؛ مگر آنکه تشخیص پزشک چیز دیگری باشد.

شرکت‌های فروش مکمل‌ها بعضا با وعده‌ها و تبلیغاتی مثل «تضمین سلامت دستگاه ایمنی» یا نظایر آن مکمل‌های حاوی سلنیوم را به مصرف‌کنندگان می‌فروشند. واقعیت این است که این وعده‌ها هنوز پایه و اساس علمی استواری ندارد و بیشتر به هدف افزایش فروش است. بهتر است بیشتر متکی بر مواد خوراکی حاوی این ترکیب معدنی باشید و برای تأمینش از همین‌ها استفاده کنید.

شما بگویید

اگر تجربه‌ای درباره این موضوع دارید یا می‌توانید اطلاعاتی به آنچه گفته شد اضافه کنید، حتما در قسمت «ارسال دیدگاه» مطرح کنید. اگر هم نکته، پیشنهاد یا انتقادی دارید، مشتاق خواندن آن هستیم. از نظرات شما برای بهبود کیفیت مطالب بهره خواهیم برد.

دانایی؛ دانش روز، آموزش، کسب‌وکار، سلامت
دانایی؛ دانش روز، آموزش، کسب‌وکار، سلامت مجله اینترنتی دانایی؛ مقالات به روز علمی، مطالب آموزنده، کسب و کار، سلامت و سبک زندگیِ سالم، موفقیت در تحصیل، موفقیت و رشد فردی

شاید خوشتان بیاید

پاسخ ها

نظر خود را درباره این پست بنویسید
منتظر اولین کامنت هستیم!
آیدت: فروش فایل، مقاله نویسی در آیدت، فایل‌های خود را به فروش بگذارید و یا مقالات‌تان را منتشر کنید👋