آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که آخرین بار کی خبری واقعاً جدیدی شنیدید؟ با تمام وقتی که صرف خواندن، تماشا کردن یا گوش دادن به اخبار می‌کنیم، چه چیزی از سیل بی‌امان خبرها یادمان می‌ماند؟ جز چند ایده‌ی مبهم درباره‌ی اقتصاد، اتفاقات آن سوی دنیا یا کشور خودمان، چه چیزی به خاطر ما می‌ماند؟ کتاب اخبار: راهنمای کاربر (The News: A User’s Manual) نوشته‌ی آلن دو باتن، فیلسوف و نویسنده‌ی برجسته، پاسخی روشنگر به این پرسش‌هاست. این کتاب با نگاهی نقادانه و در عین حال جذاب، ما را دعوت می‌کند تا درباره‌ی تأثیر اخبار بر زندگی‌مان تأمل کنیم و راه‌هایی برای مصرف هوشمندانه‌تر آن بیابیم.
کتاب اخبار: راهنمای کاربر، در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و به بررسی نقش اخبار در زندگی مدرن می‌پردازد. دو باتن، که به خاطر پیوند دادن فلسفه و روان‌شناسی با موضوعات روزمره شهرت دارد، در این کتاب به سراغ یکی از فراگیرترین پدیده‌های دنیای امروز می‌رود: اخبار. این کتاب دو باتن هم به نوعی در جهان بهترین کتاب های توسعه فردی قرار می‌گیرد، هرچند از کتاب‌های کمتر مشهور او است.
او با نثری روان و طنزی ظریف، ما را به چالش می‌کشد تا درباره‌ی تأثیر اخبار بر زندگی‌مان تأمل کنیم و راه‌هایی برای مصرف هوشمندانه‌تر آن بیابیم. چرا جذب اخبار حوادث می‌شویم؟ چرا اخبار سلبریتی‌ها این‌قدر برایمان جذاب است؟ و چرا، با وجود این همه اطلاعات، اغلب احساس سردرگمی یا پوچی می‌کنیم؟ در نهایت در انتهای این معرفی متوجه خواهیم شد این کتاب دو باتن در دسته کتاب هایی که باید خواند قرار می‌گیرد یا نه.
دو باتن در کتاب اخبار: راهنمای کاربر استدلال می‌کند که اخبار، مانند یک دین مدرن، جایگاه ویژه‌ای در زندگی ما پیدا کرده است. برنامه‌های خبری با زمان‌بندی‌های مقدس‌گونه(مثل اخبار ساعت ۲، ۸ و ۱۱ شب) و ساختارهای مشخص (اخبار سیاسی، اقتصادی، ورزشی، هواشناسی و یک داستان شاد در پایان) ما را در چرخه‌ای از احساسات طراحی شده قرار می‌دهند. مجریان خبر با اخم‌هایشان به ما می‌گویند کی نگران باشیم، با لبخندهایشان کی خوشحال شویم و با لحن جدی‌شان کی به اقتصاد فکر کنیم. اما این اطلاعات، به ظاهر حیاتی اغلب یک هفته بعد از ذهنمان محو می‌شوند.
دو باتن با زبانی طنزآمیز و در عین حال عمیق، به این موضوع می‌پردازد که اخبار چگونه توجه و زمان ما را می‌گیرد و ما را به مصرف‌کنندگانی تبدیل می‌کند که باید درباره‌ی همه‌چیز نظر بدهیم. او گوشی‌های هوشمند را متهم می‌کند که با تیترهای ناخواسته (از قتل و دستگیری گرفته تا شایعات سلبریتی‌ها) ما را در دام خود اسیر کرده‌اند. بدتر از همه آن است که اگر از اخبار فاصله بگیریم، انگار مرتکب گناهی نابخشودنی شده‌ایم. در جامعه‌ای که ندانستن اخبار به معنای نادانی تلقی است، فرار از این چرخه پر استرس تقریباً غیرممکن است.
دو باتن معتقد است که اخبار از احساسات عمیق انسانی مثل حسادت، ترس یا کنجکاوی تغذیه می‌کند. مثلاً، چرا داستان یک قتل خانوادگی یا طوفانی قریب‌الوقوع ما را میخکوب می‌کند؟ او این رفتارها را با نگاهی روان‌شناختی و فلسفی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که اخبار اغلب، به جای روشنگری، ما را از نظر احساسی درگیر می‌کنند.
دو باتن همچنین به ساختار اخبار انتقاد دارد. این نویسنده معتقد است این ساختار معمولاً، بدون ارائه‌ی اطلاعات زمینه‌ای کافی، ما را در لحظه‌ای کوتاه از یک داستان بزرگ غرق می‌کند. مثلاً، تیتر «مردی در سیدنی به اتهام آدم‌خواری دستگیر شد» توجه ما را جلب می‌کند، اما تیتر «افزایش بدهی مستأجران در طرح آزمایشی یارانه مسکن» به راحتی نادیده گرفته می‌شود. دو باتن می‌پرسد:
آیا این ما سطحی هستیم یا اخبار به شکلی طراحی شده که ما را به سمت داستان‌های جنجالی سوق دهند؟
کتاب اخبار: راهنمای کاربر نه تنها به نقد اخبار می‌پردازد، بلکه پیشنهادهایی برای بهبود شیوه مصرفش ارائه می‌دهد. دو باتن معتقد است که اخبار باید بیشتر شبیه رمان‌ها باشد: داستان‌هایی عمیق و بازمینه دقیق و قوی که به جای تحریک احساسات لحظه‌ای، ما را به تأمل و درک عمیق‌تر دعوت کنند.
دو باتن همچنین ایده‌ی «روزنامه‌نگاری خلاق» را مطرح می‌کند. در این ایده گاهی تغییر جزئی در واقعیت (مثل جابه‌جایی یک تاریخ) می‌تواند به انتقال پیام‌های عمیق‌تر کمک کند. اگرچه این ایده ممکن است بحث‌برانگیز باشد، اما هدف او این است که اخبار را از یک چرخه تکراری سرگرمی به ابزاری برای روشنگری و بهبود زندگی تبدیل کند.
این کتاب در ایران هم به کار ما می‌آید. در ایران، اخبار از طریق کانال‌های تلگرامی، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی به صورت مداوم در دسترس ماست. ما هم، مثل بقیه‌ی دنیا، در معرض بمباران تیترهای جنجالی هستیم: از اخبار سیاسی و اقتصادی گرفته تا شایعات درباره‌ی سلبریتی‌ها. در فرهنگ ایرانی، که گفت‌وگوهای خانوادگی و دورهمی‌ها نقش مهمی دارند، اغلب درباره‌ی اخبار بحث می‌کنیم، اما کمتر پیش می‌آید که درباره‌ی تأثیر آن بر ذهن و زندگی‌مان فکر کنیم. کتاب اخبار: راهنمای کاربر ما را دعوت می‌کند تا در عادت خبری خود بازنگری کنیم.
علاوه بر این، نثر طنزآمیز و تصاویر زنده‌ی دو باتن (مثل مقایسه‌ی اخبار با دین یا توصیف گوشی هوشمند به‌عنوان دشمن خاموش) برای خوانندگان ایرانی، که به داستان‌سرایی و طنز علاقه دارند، بسیار جذاب است.
اخبار: راهنمای کاربر دعوتی است برای تأمل در یکی از فراگیرترین نیروهای زندگی مدرن: اخبار. آلن دو باتن با نثری جذاب، طنزی ظریف و نگاهی فلسفی، ما را به چالش می‌کشد تا از مصرف منفعلانه‌ی اخبار دست بکشیم و به جای آن، آگاهانه‌تر انتخاب کنیم به چه توجه کنیم. او به ما یادآوری می‌کند که زندگی چیزی بیش از تیترهای جنجالی و بحران‌هاست.
اگر آماده‌اید که از ماشین اخبار فاصله بگیرید و رابطه‌ای سالم‌تر با اطلاعات بسازید، کتاب اخبار: راهنمای کاربر را بخوانید. این کتاب نه تنها شما را به فکر فرو می‌برد، بلکه به شما کمک می‌کند تا در دنیای پرهیاهوی امروز، آرامش و معنا را پیدا کنید. پس، گوشی را برای لحظه‌ای کنار بگذارید، یک فنجان قهوه بنوشید و با کتاب اخبار: راهنمای کاربر سفری به سوی آگاهی آغاز کنید!
منبع: cpj , theguardian , goodreads
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها