صنعت کشاورزی در سراسر جهان در حال تغییر است. دوران مزارع بزرگ تک‌کشتی و مصرف خروارها کود و آفت‌کش سر آمده و نوبت به سیستم‌های کشاورزی پایدار رسیده است؛ مزارع متنوعی که انواع غذاها، الیاف و سوخت را متناسب با شرایط محیطی و بازارهای منطقه تولید می‌کنند، بهره‌وری و سود را به حداکثر و آسیب‌های زیست‌محیطی را به حداقل می‌رسانند. در این مقاله، درباره جزئیات این نوع کشاورزی ایمن و اهمیت آن در جهان امروز می‌خوانید.
کشاورزی پایدار (Sustainable Agriculture) به‌معنی مدیریت صحیح منابع کشاورزی با هدف رفع نیازهای غذایی و نساجی فعلی جامعه است. انگیزه و هدف ترویج پایداری این است که نیازهای فعلی خود را به‌قیمت به‌خطرانداختن قدرت تولید نسل‌های بعدی برآورده نکنیم. هدف کاهش نهاده‌ها و افزایش ستانده‌هاست. این پایداری در صنایع مختلف شکل‌های متفاوتی دارد که در زمینه کشاورزی این اهداف را دنبال می‌کند:
سیستم کشاورزی پایدار:
صنعت کشاورزی بعد از جنگ جهانی دوم تغییر کرد. با معرفی فناوری‌های جدید و روش‌های مکانیزاسیون و استفاده بیشتر از مواد شیمیایی، حجم تولید غذا و فیبر بیشتر شد و دیگر برای تأمین بخش زیادی از فیبر و مواد غذایی موردنیاز، کشاورز و نیروی کار کمتری نیاز بود.
این تغییر بزرگ به‌رغم تمام اثرات مثبتی که داشت، بی‌هزینه نبود. نشست خاک، آلودگی آب‌های زیرزمینی، کاهش مزارع خانوادگی، بی‌توجهی به شرایط زندگی کارگران مزرعه، افزایش هزینه‌های تولید و دگرگون‌شدن شرایط اقتصادی و اجتماعی در جوامع روستایی کمترین هزینه‌های آن به شمار می‌رفتند.
طی ۲ دهه اخیر، جنبشی شکل گرفت که بر نقش نهادهای کشاورزی در این مشکلات اجتماعی تمرکز داشت. این جنبش امروزه می‌خواهد با گسترش پذیرش کشاورزی پایدار و حمایت از آن، علاوه بر رفع نگرانی‌های زیست‌محیطی و اجتماعی، فرصت‌های اقتصادی نوآورانه برای تولیدکننده، کارگر، مصرف‌کننده و سیاست‌گذار فراهم کند.
رشد سریع جمعیت و نیاز مردم به سکونتگاه ارزش زمین‌های کشاورزی با خاک مرغوب را افزایش داده و باعث تبدیل بخش زیادی از اراضی زراعی و باغ‌ها به مناطق مسکونی شده است. این مسئله در درازمدت نتیجه‌ای جز کمبود منابع طبیعی و آلودگی حاصل از مصرف بیش از حد مواد شیمیایی ندارد. کشاورزی پایدار با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و کمترین میزان نهاده بر خاک، در حمایت عمومی از زمین‌های کشاورزی نقش اساسی ایفا می‌کند.
متأسفانه وضعیت اقتصادی و زیست‌محیطی بسیاری از جوامع روستایی بدتر از مناطق شهری است. کشاورزی پایدار فرصت خوبی برای بازنگری اهمیت مزارع خانوادگی و پایه‌ای برای ایجاد اقتصاد سالم در جوامع روستایی است.
مصرف‌کنندگان امروزی بیشتر از همیشه به هزینه‌های مالی و غیرمالی تولید محصولات غذایی و کیفیت آنها اهمیت می‌دهند و این عوامل را هنگام خرید در نظر می‌گیرند. به همین خاطر بیشتر تولیدکنندگان درصدد اجرای شیوه‌های پایدار تولید برای بازاریابی بهتر محصولات و ترویج نگاه بلندمدت به فرایند تولید، توزیع و مصرف مواد غذایی هستند.
همه می‌دانیم آب یکی از منابع طبیعی اصلی در صنعت کشاورزی است. همچنین می‌دانیم کمبود آن چه ضربه بزرگی به حجم تولیدات این صنعت وارد می‌کند.
برای توسعه سیستم‌های کشاورزی مقاوم به خشکسالی این اقدامات سیاسی و مدیریتی لازم است:
برای مقابله با شوری و آلودگی آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی توسط آفت‌کش‌ها، نیترات‌ها و سلنیوم، این اقدامات لازم است:
کشاورزی مدرن به‌شدت به منابع انرژی تجدید‌ناپذیر، به‌ویژه نفت، وابسته است. اگرچه ادامه این بهره‌وری مستمر به‌صلاح نیست، رهاکردن ناگهانی آن هم ضربه بزرگی به اقتصاد جامعه می‌زند. سیستم‌های کشاورزی پایدار منابع تجدید‌ناپذیر را تا حدی از میان برمی‌دارند و با منابع تجدیدپذیر مثل انرژی خورشیدی و سوخت‌های زیستی جایگزین می‌کنند.
تابه‌حال به اثرات مخرب فعالیت‌های کشاورزی بر کیفیت هوا فکر کرده‌اید؟ از دود حاصل از سوزاندن بقایای گیاهی گرفته تا گردوغبار حاصل از خاک‌ورزی و برداشت، از انتشار آفت‌کش‌ها هنگام سمپاشی گرفته تا انتشار اکسید نیتروژن به‌خاطر استفاده از کودهای نیتروژنی. کشاورزی پایدار به روش‌های زیر کیفیت هوای کره زمین را بهبود می‌دهد:
خاک قابل‌بهره‌برداری متأسفانه بر اثر کاشت و برداشت مستمر، به‌شدت در معرض فرسایش است. کشاوری پایدار ایده‌های خوبی برای حفظ خاک در محل ارائه می‌دهد:
گیاهان مقاوم به آفات با تحمل بیشتر شرایط خاک و محیط، بهترین گزینه برای کاشت به روش پایدارند. البته قبل از کاشت باید عوامل دیگری مثل نوع و عمق خاک، محصولات کشت‌شده قبلی، آب‌و‌هوا و توپوگرافی منطقه را در نظر گرفت.
بهره‌برداری از مزارع تک‌کشت ساده و بی‌دردسر است، اما این سادگی به‌قیمت ازکارافتادگی مزارع بعد از برداشت‌های متوالی تمام می‌شود و ثبات جوامع وابسته به آن محصول را بر هم می‌زند. کشاورزی پایدار برای مقابله با این مشکل پیشنهاد می‌کند با کاشت محصولات مختلف در یک مزرعه علاوه بر کاهش ریسک اقتصادی، از منابع طبیعی هم محافظت شود.
مثلا با تناوب زراعی و کاشت شبدر و چاودار خارج از فصل می‌توان:
بسیاری از آشفتگی‌های مربوط به آفات یا فقدان تعادل مواد مغذی در خاک ناشی از مدیریت نامناسب خاک، آب و تغذیه است. اکثر سیستم‌های مدیریت محصول که کیفیت خاک را کاهش می‌دهند، برای افزایش مجدد عملکرد خاک ناچار به افزایش آبیاری، تغذیه و سمپاشی هستند. در حالی که کشاورزی پایدار خاک را محیطی زنده و شکننده در نظر می‌گیرد که برای بهره‌وری و پایداری طولانی‌مدت باید از آن حفاظت شود. برخی از روش‌های حفاظت و افزایش بهره‌وری خاک عبارت‌اند از:
ادغام دامداری و کشاورزی در مزارع پایدار چند مزیت مهم دارد:
کشاورزان پایدار تا حد امکان نهاده‌های طبیعی و تجدیدپذیر را انتخاب می‌کنند و به اثرات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی استراتژی مزرعه‌داری خود اهمیت می‌دهند. اما اجرای شیوه‌های پایدار صرفا به‌معنی جایگزین‌کردن نهاده‌ها نیست. هدف توسعه سیستم‌های کارآمد و بیولوژیکی است که به میزان نهاده کمتری احتیاج داشته باشند.
اصلی‌ترین مشکل سیستم کشاورزی سنتی هدررفت منابع وابسته و تخریب آنها به‌مرور زمان است. خوشبختانه امروزه کشاورزان و دانشمندان مسیر تازه‌ای را آغاز کرده‌اند که امیدواریم ادامه آن به حفظ منابع طبیعی، سودآوری حداکثری و مقاومت خاک در برابر خشکسالی، سیل و تغییرات آب‌و‌هوایی ختم شود.
اگر اطلاعات بیشتری درباره این نوع کشاورزی دارید، حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها