نقل و انتقال سهام شرکت سهامی خاص

الف) نقل و انتقال سهام در شرکت های سهامی خاص

سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که بیانگر حدود تعهدات و مشارکت دارنده در شرکت سهامی محسوب میشود. سهام شرکت به عنوان یک حق مالی به صورت قراردادی یا قهری (به موجب ارث) قابلیت نقل و انتقال دارد. سهام شرکت های سهامی بر اساس نوع مالکیت به دو نوع سهام با نام و سهام بی نام قابل تقسیم است. در بسیاری از شرکت های سهامی خاص، سهام تماما به صورت بانام صادر میشود و در اساسنامه امکان صدور سهام به صورت بی نام منتفی دانسته شده است.
۱) شرایط انتقال سهام بانام

    انتقال سهام با نام باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد در غیر این صورت این انتقال در برابر شرکت و شخص ثالث قابل استناد نخواهد بود. انتقال سهام بانام چنانچه در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت نرسد عملی است که بین طرفین ( خریدار و فروشنده ) نافذ است و خریدار می تواند بر مبنای عملی نافذ، التزام فروشنده به انجام ترتیبات ثبتی انتقال سهام را مطالبه نماید اما چنین انتقالی در برابر شرکت و سایر سهام داران قابل استناد نیست اما این بی اعتباری هرگز به مفهوم این نیست که شرکت میتواند دعوی ابطال انتقال سهم را به عنوان ذی نفع اقامه کند بلکه تنها میتواند الزام طرفین را به ثبت انتقال تقاضا نماید. در هنگام ثبت انتقال، انتقال دهنده و انتقال گیرنده یا نمایندگان قانونی آنها باید در دفترمرکزی شرکت حاضرشده نقل و انتقال را گواهی کنند.
    در شرکت سهامی خاص، نقل و انتقال سهام با نام میتواند با محدودیت ها و شروط دیگری نیز همراه باشد. به عنوان مثال ممکن است قید گردد که در شرکت سهامی ، صاحبان سهام حق انتقال سهام خود را ندارند مگر با موافقت هیات مدیره و همچنین میتوانند به صراحت در اساسنامه شرکت این موضوع را درج نمایند که نقل و انتقال سهام بانام بدون رعایت تشریفات فوق از درجه اعتبار ساقط بوده و شرکت کسی را صاحب سهم خواهد شناخت که سهام با نام او در دفتر سهام شرکت به ثبت رسیده باشد و علی الاصول مواد ۳۹ و ۴۰ لایحه اصلاحی قانون تجارت مجری خواهد بود.   این درحالی است که چنین امکانی در مورد شرکت های سهامی عام به هیچ عنوان وجود ندارد و نمیتوان نقل و انتقال سهام در این نوع شرکت ها را با هیچ قید و محدودیتی مواجه ساخت. توقیف سهام بانام شرکت سهامی خاص در قبال بدهی سهام دار با رعایت موازین قانونی و شرایط مندرج در اساسنامه شرکت امکان پذیر است فلذا در چنین حالتی نقل و انتقال سهام ممکن نخواهد بود مگر پس از طی مراحل اجرایی در راستای رفع توقیف از سهام.
    مدیران شرکت های سهامی باید حداقل سهامی را که در اساسنامه مشخص شده است دارا باشند. براساس قانون این سهام نباید از تعداد سهامی که برای رأی در مجامع عمومی تعیین شده است کمتر باشد. این سهام که تحت عنوان سهام وثیقه شناخته میشود برای تضمین خساراتی است که ممکن است از تقصیر مدیران خواه به صورت انفرادی و خواه به صورت اشتراکی به شرکت و حقوق سهام داران وارد گردد. سهام وثیقه الزاماً سهام بانام و غیرقابل انتقال است. پس از دریافت مفاصا حساب دوران تصدی مدیران این سهام قابل نقل و انتقال خواهد بود که ضوابط آن از قواعد عام نقل و انتقال سهام بانام تبعیت خواهد کرد. با توجه به آنچه گفته شد مدیران قبل از اتمام دوره مدیریت و مفاصا حساب و تصویب ترازنامه نمیتوانند تمام سهام خود را به شخص دیگری منتقل کنند مگر اینکه بدواً از سمت مدیریت کناره گیری نموده یا عزل شوند و به حساب سود و زیان دوره تصدی شان رسیدگی شود.

۲) شرایط انتقال سهام بی نام

سهام بی نام به موجب ماده ۳۹ لایحه اصلاحی قانون تجارت به عنوان سند در وجه حامل شناخته شده است فلذا نقل و انتقال سهام بی نام معمولا نیاز به طی تشریفات خاصی ندارد و به صرف قبض و اقباض امکان پذیر است. نقل و انتقال سهام بی نام نیز منوط به پرداخت مالیات است و قانون در این خصوص تمایزی میان سهام بانام و بی نام قائل نشده است.
۳) مدارک لازم برای نقل و انتقال سهام شرکت سهامی خاص

    مدارک ثبت و تأسیس شرکت که شامل روزنامه رسمی آگهی ثبت شرکت و در صورت تغییرات روزنامه رسمی ثبت تغییرات شرکت؛
    مدارک هویتی کلیه سهام داران اعم از سهام داران جدید و سهام داران فعلی و چنانچه اقدامات از سوی وکیل شرکت یا وکیل هریک از سهام داران صورت میپذیرد ضرورت دارد مدارک مثبت سمت نیز ضمیمه شود؛
    مدارک مالی و مالیاتی که شامل گواهی مربوط به پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام شرکت که از سوی اداره دارایی صادر گردیده است. شایان ذکر است در این خصوص بین سهام بانام و سهام بی نام تفاوتی وجود ندارد؛
    مدارک مربوط به دعوت از مجمع عمومی فوق العاده و مصوبه تأیید نقل و انتقال سهام شرکت که شامل صورت جلسه مجمع مجمع عمومی فوق العاده یا هیئت مدیره در مواقعی که تنظیم صورت جلسه در مرجع اخیر ضرورت داشته باشد؛

۴) انتقال سهام شرکت به خودش (خرید سهام شرکت از سوی خودش)

در قانون تجارت امکان خرید سهام شرکت ها توسط خودشان با ممنوعیت و محدودیت مواجه است بنابراین براساس این قانون امکان مالکیت سهام شرکت توسط آن وجود ندارد اما در قانون رفع موانع تولید و ارتقای نظام مالی کشور درخصوص شرکت های سهامی که در بازار بورس پذیرفته شده اند چنین امکانی تحت شرایطی پیش بینی شده است. براساس بند ب ماده ۲۸ قانون مذکور، شرکتهای پذیرفته شده در بورس و بازارهای خارج از بورس براساس میزان سهام شناور خود در هر یک از بازارهای مذکور و براساس مقرراتی که با پیشنهاد سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار میرسد می توانند تا سقف ده درصد (۱۰%) از سهام خود را خریداری و تحت عنوان سهام خزانه در شرکت نگهداری کنند. مادامی که این سهام در اختیار شرکت است فاقد حق رأی می باشد.
ب)نقل و انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود

سهم الشرکه به آورده یک شریک در شرکت با مسئولیت محدود اطلاق میشود که مشخص کننده میزان مسئولیت او هم هست. در شرکت با مسئولیت محدود، هیچ یک از شرکاء حق انتقال سهم الشرکه خود را به غیر ندارند مگر با رضایت و موافقت دارندگان سه چهارم سرمایه شرکت که دارای اکثریت عددی نیز باشند و انتقال سهم الشرکه بعمل نخواهد آمد مگر به موجب سند رسمی. اساسنامه شرکت با مسئولیت محدود میتواند به نحوی تنظیم شود که در انتقال سهم الشرکه شرایط دیگری را نیز لازم بداند  ازجمله اینکه شرکای فعلی در گرفتن سهم الشرکه شریکی که قصد فروش سهم الشرکه خود را دارد از اولویت برخوردار باشند.

 
۱) مراحل انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود

    تشکیل مجمع عمومی فوق العاده و رضایت اکثریت عددی شرکا (نصف بعلاوه یک) با حداقل سه چهارم سرمایه شرکت و تنظیم صورت جلسه انتقال سهم الشرکه؛
    تقاضای صدور سند رسمی انتقال سهم الشرکه از دفترخانه اسناد رسمی؛
    پرداخت چهاردرصد ارزش سهم الشرکه به عنوان مالیات به اداره دارایی؛
    حضور خریدار و فروشنده در دفترخانه اسناد رسمی جهت تنظیم صلح نامه؛ تنظیم صلح نامه در دفتر اسناد رسمی منوط به دریافت استعلام از مرجع ثبت شرکت ها در خصوص سرمایه شرکت است.

۲) مدارک لازم برای نقل و انتقال سهم الشرکه

    مدارک ثبت و تأسیس شرکت که شامل روزنامه رسمی آگهی ثبت شرکت و در صورت تغییرات روزنامه رسمی ثبت تغییرات شرکت؛
    مدارک هویتی کلیه شرکا اعم از شرکا جدید و شرکا فعلی و چنانچه اقدامات از سوی وکیل شرکت یا وکیل هریک از شرکا صورت میپذیرد ضرورت دارد مدارک مثبت سمت نیز ضمیمه شود؛
    مدارک مالی و مالیاتی که شامل گواهی مربوط به پرداخت مالیات نقل و انتقال سهم الشرکه شرکت که از سوی اداره مالیات صادر گردیده است ؛
    صورت جلسه مجمع عمومی فوق العاده.

ج) شرایط انتقال سهام در تفاهم نامه سهامداران

تفاهم نامه سهامداران  نیز بنا بر ماهیت ویژه چنین توافقتنامه هایی ممکن است شرایط و محدودیت هایی در خصوص نقل و انتقال سهام ایجاد گردد. از جمله مهمترین این محدودیتها، عدم اجازه به بنیانگذاران جهت فروش یا انتقال سهام خود برای مدت معینی می باشد. علاوه بر این، ممکن است یکی از سهامداران از این حق برخوردار گردد که در صورتی که سهامداری قصد فروش سهام خود را به خریداری داشته باشد، وی نیز قادر به فروش سهام خود تحت همان شرایط به خریدار مزبور باشد؛ از این حق به عنوان حق فروش همزمان سهام یا Tag Alone نام برده می شود. همچنین، در تفاهم نامه سهامداری معمولا سرمایه گذار از حق الزام سایر سهامداران به فروش سهام خود Drag Alone در صورت وجود پیشنهاد مناسب برخوردار است. در این وضعیت، اگر پیشنهادی با شرایط معین شده در تفاهم نامه سهامداری از جانب خریداری ارائه شود و مورد قبول سرمایه گذار قرار گیرد، سایر سهامداران ملزم به فروش و انتقال سهام خود به خریدار خواهند بود.
د) مالیات نقل و انتقال سهام

الف) مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های غیر بورسی:  براساس تبصره یک ماده ۱۴۳ قانون مالیات های مستقیم  از هر نقل و انتقال سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم سهام و سهم­‌الشرکه شرکا مالیات مقطوعی به میزان چهاردرصد (۴%) ‌ارزش اسمی سهام و سهم الشرکه وصول می‌شود. از این بابت وجه دیگری به‌ عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال فوق مطالبه نخواهد شد. انتقال دهندگان سهام و ‌سهم‌­الشرکه و حق تقدم سهام مکلفند قبل از انتقال، مالیات متعلق را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند. ادارات ثبت یا دفاتر اسناد رسمی مکلف­اند در موقع ثبت تغییرات یا تنظیم سند انتقال حسب مورد گواهی پرداخت مالیات متعلق را اخذ و ضمیمه پرونده‌ مربوط به ثبت یا انتقال کنند.

ب) مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های بورسی: شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار و نیز اوراق بهاداری که در بورس معامله میشوند هنگام معامله سهام و حق تقدم سهام مکلف هستند مالیات نیم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام را به صورت مقطوع پرداخت نمایند و بر اساس قانون مالیات های مستقیم هیچ نوع مالیات دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و … از آنها قابل وصول نخواهد بود. پرداخت این مالیات برعهده انتقال دهنده سهام است که  کارگزاران بورس بایستی مالیات مذکور را در هنگام هر نقل و انتقال، از وی وصول نموده و به حساب تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند و ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ انتقال، رسید آن را به همراه فهرستی که حاوی تعداد و مبلغ فروش سهام مورد انتقال است، به اداره امور مالیاتی محل ارسال نمایند.

مؤسسه حقوقی بیان امروز، در زمینه انعقاد قرارداد های مورد نیاز شرکت ها در ایران به ارائه خدمات به اشخاص خارجی و ایرانی حقیقی و حقوقی می پردازد. از جمله این خدمات میتوان به مشاوره در زمینه مذاکره ،تنظیم و انعقاد قراردادهای نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه ، تنظیم قرارداد سرمایه گذاری یا توافق نامه سهامداران،  توافق نامه محرمانگی و عدم افشای اسرار و قرارداد حفظ حقوق اختراع و نوآوری ها با کارمندان، قرارداد عدم رقابت و قرارداد محرمانگی ، خدمات مشاوره پیرامون مالیات نقل و انتقال سهام و قرارداد عدم رقابت و داوری در اختلافات احتمالی در انواع قراردادها اشاره کرد. موسسه وکلای بین المللی بیان امروز با بهره مندی از وکلای پایه یک دادگستری و مشاوران حقوقی مجرب و متخصص، آماده ارائه خدمات حقوقی مورد نیاز به منظور تنظیم انواع قرارداد های کاری و استخدامی در شرکت های سهامی خاص، شرکت های با مسئولیت محدود و استارتاپ ها در ایران است.