سردرد خوشه ای؛ چیزی بیش از یک سردرد

سردرد خوشه‌ای وضعیت بسیار طاقت‌فرسایی است که در افراد مبتلا اغلب به‌درستی تشخیص داده نمی‌شود و تحت درمان مناسب قرار نمی‌گیرد.

سردرد خوشه‌ای چیزی بیش از فقط یک سردرد ساده است. این وضعیت، یک وضعیت عصبی شدید است که گاهی با عنوان «سردرد خودکشی» نیز شناخته می‌شود، زیرا بسیاری از بیماران در جریان حملات دارای افکار خودکشی هستند. دردی که در جریان یک حمله‌ی سردرد خوشه‌ای تجربه می‌شود، بسیار شدید است و گفته می‌شود با درد زایمان برابری می‌کند. چنین حملاتی می‌تواند از ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت طول بکشد و ممکن است چندین بار در طول روز اتفاق افتد. درد تقریبا همیشه در یک سمت بروز می‌کند و ویژگی‌های معمول یک حمله ممکن است شامل خون‌گرفتگی چشم یا آبریزش چشم، افتادگی چشم و آبریزش بینی یا انسداد بینی باشد. تقریبا از هر هزار نفر، یک نفر سردرد خوشه‌ای را تجربه می‌کند. این وضعیت به‌عنوان یک بیماری نادر شناخته می‌شود اما به‌اندازه‌ی وضعیت‌های عصبی شناخته‌شده‌ای مانند مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس) یا پارکینسون رایج است.

مطالعه‌ای که در ماه ژانویه در مجله‌ی British Journal of General Practice منتشر شد، نشان می‌داد که دریافت درمان مناسب برای این وضعیت دشوار است. پژوهشگران دریافتند که بسیاری از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی درمورد سردرد خوشه‌ای یا نحوه‌ی تشخیص آن آگاهی ندارند. این مساله پیامدهای جدی برای افراد مبتلا دارد. پژوهش مذکور همچنین نشان می‌دهد که بیماران قبل از دریافت تشخیص و درمان مناسب، مرتبا معطل شده و تحت رویه‌های غیرضروری قرار گرفته و به بخش مراقبت‌های ویژه فرستاده می‌شوند.

در این مطالعه، پزشکان عمومی و عصب‌شناسانی که در شمال انگلیس کار می‌کنند، به‌وسیله‌ی یک متخصص جامعه‌شناسی پزشکی مورد مصاحبه قرار گرفتند. دانش پزشکان درمورد تشخیص و درمان سردرد خوشه‌ای، اینکه آن‌ها معمولا چگونه بیماران را به متخصص ارجاع می‌دهند و نحوه‌ی ارتباط آن‌ها با پزشکان دیگر مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ی اصلی مطالعه این بود که سردرد خوشه‌ای ازسوی متخصصان بهداشت مورد غفلت قرار می‌گیرد. بسیاری از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نمی‌دانند که سردرد خوشه‌ای چیست. این امر به‌طور مکرر موجب تشخیص نادرست وضعیت و تاخیر زیادی در دریافت تشخیص درست می‌شود.

برخی از پزشکانی که در این مطالعه با آن‌ها مصاحبه شد، درمورد سردرد خوشه‌ای چیزی نمی‌دانستند، درحالی‌که برخی دیگر فکر می‌کردند که سردرد خوشه‌ای همان میگرن خوشه‌ای است که می‌تواند در کنار سردرد شدید، منجر به تهوع و حساسیت به نور شود.

مصاحبه‌شوندگان مثال‌های زیادی از پیامدهایی را ارائه دادند که وقتی بیمار تشخیص درست و به‌موقعی را دریافت نمی‌کند، با آن مواجه می‌شود. سردرد خوشه‌ای اغلب با میگرن یا نورالژی تری‌ژمینال (شکل شدید و ناگهانی از درد صورت) اشتباه گرفته می‌شود و گاهی نیز به‌عنوان سینوزیت یا مشکلات دندانی درنظر گرفته می‌شود. گاهی بیماران براثر درماندگی تحت رویه‌های غیرضروری نظیر کشیدن دندان، شستشوی سینوس و جراحی درون جمجمه‌ای قرار می‌گیرند. این وضعیت تاثیر زیادی بر زندگی روزمره افراد مبتلا دارد و آن‌ها به امید یافتن قدری تسکین از این حملاتِ به‌شدت دردناک، هر نوع درمانی را امتحان می‌کنند.

سردرد خوشه‌ای درواقع می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر سلامت روان بیمار و توانایی ماندن او در شغل داشته باشد. افراد مبتلا به سردرد خوشه‌ای اغلب دچار وضعیت‌های سلامت روان شدیدی مانند افسردگی مزمن و افکار خودکشی بوده و ممکن است به خود آسیب برسانند. خانواده، دوستان و کارفرمایان اغلب شدت این وضعیت و تاثیر زیادی را که روی فرد دارد، درک نمی‌کنند.

چالش‌های درمان

به‌خاطر ماهیت حملات، سردرد خوشه‌ای متفاوت از دیگر انواع سردرد مانند میگرن یا سردردهای نوع تنشی تحت درمان قرار می‌گیرد. این‌ موارد معمولا با مسکن‌ها درمان می‌شوند، اما اگر به‌طور مکرر رخ دهند، نیاز به درمان منظم پیشگیرانه دارند. حملات سردرد خوشه‌ای با اسپری‌های بینی یا داروهای تزریقی (تریپتان‌ها) و استنشاق اکسیژن درمان می‌شوند.

مطالعه‌ی یادشده‌ همچنین بر تنش‌های میان مراقبت‌های اولیه و ثانویه پیرامون تجویز این داروها به‌علت هزینه تاکید می‌کند. گاهی‌اوقات پزشکان عمومی از دستورالعمل‌های درمانی دریافت‌شده ازسوی متخصصان مغز و اعصاب در مراقبت‌های ثانویه پیروی نمی‌کنند. این خصوصا درمورد پزشکان عمومی که فکر می‌کنند داروی پیشنهادی مقرون‌به‌صرفه نیست، صدق می‌کند. برای مثال، تریپتان‌های تزریقی اغلب به‌خاطر هزینه‌ی بالا تجویز نمی‌شوند. درعوض، برخی از پزشکان عمومی تریپتان‌های خوراکی ارزان‌تر را تجویز می‌کنند. اما این نوع داروها در بیماران مبتلا به سردرد خوشه‌ای موثر نیستند.

بسیاری از پزشکان مورد مصاحبه، از دستورالعمل‌های تجویز اکسیژن که درمانی موثر برای سردرد خوشه‌ای است، آگاه نبودند. پزشکان عمومی شرکت‌کننده در مطالعه‌، به‌ندرت بیماران مبتلا به نشانه‌های سردرد خوشه‌ای را به متخصصان مغز و اعصاب ارجاع می‌دادند. وقتی بیماران ارجاع داده شوند، احتمال بیشتری وجود دارد که آن‌ها از این مساله اطمینان پیدا کنند که وضعیت آن‌ها تهدیدکننده زندگی نیست. در برخی موارد، بیماران مبتلا به سردرد خوشه‌ای برای شروع درمان‌های تخصصی مانند داروهای وراپامیل و لیتیوم به متخصصان مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شوند.

این مطالعه‌ بر ضرورت افزایش آگاهی متخصصان بهداشت و عموم مردم درباره‌ی سردرد خوشه‌ای تاکید می‌کند. این امر از تشخیص اشتباه یا تاخیر در تشخیص جلوگیری خواهد کرد.