طرح جدید چین برای تسلط بر استانداردهای بین المللی فناوری

کشور چین با شیوع ویروس کرونا، فرصت‌های جدیدی را برای چیرگی‌بر صنایع جهان و توسعه و تسخیر شبکه‌ها و پلتفرم‌های جهان پیدا کرده است.

چند روز پیش، اسپیس‌ایکس استفاده از اپلیکیشن شرکت زوم (Zoom) را برای کارهای از راه‌دور ممنوع کرد. بعدها گوگل، اپل، ناسا و مدارس شهر نیویورک نیز اقدام مشابهی را در این راستا انجام دادند. چنین اقداماتی پس از آن رخ می‌دهد که اوایل این هفته، اداره‌ی تحقیقات فدرال ایالات متحده (FBI) هشدار داد اوباش اینترنتی، کلاس‌های زنده و کنفرانس‌های ویدئویی در پلتفرم زوم را هک کرده‌اند. همچنین، کارشناسان امنیتی متذکر شده بودند که چاله‌های امنیتی در فناوری به‌کاررفته در اپلیکیشن زوم، داده‌های کاربران را درمعرض سوءاستفاده قرار داده است.

این هفته مدیرعامل زوم، اریک یوان، به‌صورت علنی اعتراف کرده بود که درباره‌ی حفظ حریم خصوصی و امنیت اشتباه کرده است. بااین‌حال، در مدتی که کاربران با نقص‌های امنیتی اپلیکیشن زوم دست‌به‌گریبان بودند، سؤال بزرگ‌تری به فراموشی سپرده شد. هم‌اکنون، زوم یک شرکت سهامی عام در آمریکا است که می‌توان سهام آن را در بورس نزدک معامله کرد؛ ولی هسته‌ی مرکزی اپلیکیشن آن را، شرکت‌های تابعه‌ی مستقر در چین توسعه داده‌اند. همچنین براساس اسناد منتشرشده از گزارش مؤسسه‌ی امنیتی سیتیزن‌لب (Citizen Labs)، به‌نظر می‌رسد اوایل امسال کلیدهای رمزنگاری AES-128 این شرکت از سرورهای واقع در چین عبور کرده‌اند؛ برخی از این کلیدها برای جلساتی استفاده می‌شدند که بین شرکت‌کنندگان مستقر در آمریکای شمالی صورت می‌گرفت.

مقررات وضع‌شده در حوزه‌ی اطلاعات در چین، زوم و سایر شرکت‌های دارای مجوز در این کشور را موظف می‌کند تا در صورت درخواست، داده‌های نگه‌داشته‌شده در سرزمین یادشده را با مقامات دولت مستقر در پکن به‌اشتراک بگذارند. البته زوم با ارسال بیانیه‌ای اشاره کرد که خطا در ایجاد محدوده‌ی جغرافیایی، حاصل از ترافیک سنگین به‌دلیل شیوع ویروس بیماری کووید ۱۹، سببِ عبور برخی از جلسات و تماس‌های ویدئویی در پیش‌آمدی بسیار کم‌سابقه از سرورهای چین شده و شرکت یادشده مشکل به‌وجودآمده را حل کرده است.

زوم از طرحی نود‌روزه برای آغاز اقداماتی جهت بهبود حفظ حریم خصوصی و امنیت پرده برداشته و اخیرا، مدیر ارشد امنیت اطلاعات در فیسبوک، الکس استیموس را به‌عنوان مشاور خارجی استخدام کرده است. این شرکت خاطرنشان کرده است که در راستای سیاست‌های حریم خصوصی خود، تنها درصورت وجود فرایند قانونی معتبر شامل اختیارات قضایی، به درخواست‌ها برای داده‌های کاربران پاسخ خواهد داد. زوم در اظهارات خود به مؤسسه‌ی سیتیزن‌لب نوشته است:

زوم برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به داده‌ها حتی از طرف کارمندان این شرکت، جدا از چگونگی و محدوده‌ی عبور داده‌ها، لایه‌هایی از حصارهای امنیتی، حفاظت‌های قدرتمند امنیت سایبری و کنترل‌های داخلی را به‌کار گرفته است.

مقررات وضع‌شده در حوزه‌ی اطلاعات در چین، دقیقا همان ابزاری است که پکن برای آن ارزش قائل است. حزب کمونیست چین (CCP) برای توسعه و تسخیر شبکه‌ها و پلتفرم‌های جهان، دهه‌ها استراتژی عظیمی را دنبال و با کمک قوانین یادشده، استانداردهای جهانی را بازتعریف کرده است. چین با سودجویی از این استانداردها، وعده‌ی کنترل سرسختانه‌ی منابع جهانی، تبادلات و اطلاعات را می‌دهد؛ یک سیستم‌عامل مبتنی‌بر ژئوپلیتیک جهانی که احتمالا با اعمال زور محقق شود. پکن از زمانی‌که در سال ۲۰۰۱ به سازمان تجارت جهانی ملحق شد و استراژی استانداردسازی ملی خودش را دنبال کرد، رسما چنین آرمانی را برگزید.

هم‌اکنون، حزب کمنیست چین درحال عملی‌کردن این آرمان است. پکن درصدد است مجموعه استانداردهای ۲۰۳۵ چین (China Standards 2035) را به‌زودی معرفی کند؛ استانداردهایی که طرحی صنعتی، برای نوشتن قوانین بین‌المللی و جایگزینی برای طرح ساخت چین ۲۰۲۵ (Made in China ۲۰۲۵) هستند. بااین‌حال China Standards 2035، طرحی چه‌بسا جسورانه‌تر برای دهه‌ی بعد است که انتظار می‌رود نه درمورد سلطه‌ی این کشور بر تولیدات جهانی، بلکه درباره‌ی بازنشانی استانداردهایی باشد که تولید، تبادل و مصرف کالاها را تعریف می‌کنند.

پکن، دو سال برنامه‌ریزی برای طرح China Standards 2035 را در آغاز ماه مارس به اتمام رسانده است و پیش‌بینی می‌شود، سند استراتژی نهایی امسال صادر شود. بااینکه زمان زیادی به انتشار جزئیات طرح مذکور باقی مانده، مناطق هدف و نقاطی که تمرکز روی آن‌ها خواهد بود، از قبل مشهود است. کمیته‌ی استانداردسازی ملی چین، گزارش اولیه‌ی خودش برای سال پیش‌رو را با عنوان «نقاط اصلی عملیات استانداردسازی ملی ۲۰۲۰» منتشر کرده است.

مؤسسه‌ی Horizon Advisory، علاوه‌بر ترجمه و تجزیه‌و‌تحلیل گزارش کمیته‌ی استانداردسازی ملی چین، دو سال زمانی‌که صرف برنامه‌ریزی برای تکمیل اطلاعات این گزارش شده را بررسی کرده است. در این گزارش، دستورالعمل‌هایی برای استفاده از فرصت‌هایی به‌چشم می‌خورد که بیماری کووید ۱۹ با گسترش رژیم اطلاعاتی اقتدارگرا در چین به‌وجود آورده است؛ فرصت‌هایی برای چیرگی‌بر صنایع جهانی با دردست‌گرفتن بخش صنعتی اینترنت اشیاء، تعریف نسل جدید از فناوری اطلاعات و زیرساخت‌های بیوتکنولوژی، صادر کردن سیستم اعتبار اجتماعی و فهرست بزرگتر پکن از پلتفرم‌های شکل‌دهی به انگیزه. اعتبار اجتماعی، نوعی سیستم موسوم‌به شهرت و مکانیسمی برای پاداش یا مجازات‌دهی و نزدیک به سیستم‌های نظارت جمعی چین است. در گزارش یادشده، یک جاه‌طلبی صریح جهانی به‌چشم می‌خورد که تجارت، سرمایه و همکاری را تبدیل‌به سلاح می‌کند.

همان‌گونه که پکن متوجه شده، جهان در آستانه‌ی تحول است. مدیر دپارتمان دوم استانداردهای صنعتی از کمیته‌ی مدیریت استانداردسازی ملی چین، دای هانگ، در سال ۲۰۱۸ میلادی گفته است:

صنعت، نوآوری و فناوری به‌سرعت درحال پیشرفت و استانداردهای فنی جهان، هنوز در حال شکل‌گیری هستند. چنین مواردی، فرصت‌هایی را به صنعت و استانداردهای چین اعطا می‌کند تا در جهان پیشتاز باشند. 

دای که هنگام افتتاح مرحله‌ی برنامه‌ریزی طرح China Standards 2035 سخن می‌گفت خاطرنشان کرد این طرح، متمرکز بر مدارهای مجتمع، واقعیت مجازی، سلامتی هوشمند و بازنشستگی، اجزاء کلیدی فناوری 5G، اینترنت اشیاء، اتصال داخلی بین سازوبرگ فناوری اطلاعات و سامانه‌های فتوولتاییک خورشیدی خواهد بود. در کل، حرف‌های این مقام ارشد چینی تأکید‌بر جهانی‌سازی استانداردهای چین بود.

هم‌اکنون که دو سال از آن زمان سپری شده، نتایج تحقیقات اولیه روی طرح استانداردهای چین ۲۰۳۵، پیامدهای شکل‌گرفته از آن شعارها را آشکار می‌سازد. طرح مذکور، متمرکز روی بازنشانی استانداردهایی برای صنایع نوظهور است؛ صنایعی که تولید تجهیزات بالارده، وسایل نقلیه‌ی بدون‌سرنشین، تولید محصولات با پرینت سه‌بعدی، مواد جدید، اینترنت صنعتی، امنیت سایبری، انرژی‌های جدید و صنایع زیست‌محیطی را شامل می‌شوند. مواردی این‌چنینی با مناطق تمرکز طرح صنایع درحال‌ظهور استراتژیک (SEI)، همچنین طرح Made in China ۲۰۲۵، در یک راستا هستند. پکن با محکم‌کردن جای پایش در حوزه‌های هدف‌گذاری‌شده‌ی فیزیکی، آماده‌ است تا قوانین خودش را تعریف کند.

امروزه شرکت DJI، تقریبا انحصار تمامی سیستم‌های پهپادی تجاری در چین را در دست دارد. هم‌اکنون، اداره‌ی ملی استانداردسازی این کشور، قصد دارد استانداردهایی را برای طبقه‌بندی سیستم‌های هواپیمایی غیرنظامی بدون‌سرنشین تدوین کند؛ استانداردهایی که به صنعت پهپادی داخلی چین کمک خواهد کرد، به ویژگی‌های فنی برتری دست یابند.

در دومین مورد از حوزه‌های هدف‌گذاری‌شده‌، طرح China Standards 2035، توسعه‌ی سیستم‌های مجازی زیربنایی پکن را تسریع خواهد کرد؛ سیستم‌هایی که در ارتباط و متکی‌ بر صنایعی همچون سیستم‌های اعتبار اجتماعی، پلتفرم لجستیکی حمل‌و‌نقل ملیِ تحت نظارت دولت یا به‌اختصار LOGINK و استاندارد‌های کالای مصرفی و پزشکی هستند.

سومین بخش از طرح China Standards 2035، جهانی‌سازی است. نکات اصلی این طرح، بیانگر هدف آن جهت ایجاد اختیارات کامل برای نقش‌های سازمانی و هماهنگ‌کننده‌ی کمیته‌های ملی چین در سازمان استانداردهای بین‌المللی (ISO) و کمیسیون الکتروتکنیکال بین‌المللی (IEC) است. گزارش کمیته‌ی ملی استانداردسازی چین توضیح می‌دهد که منظور از «اختیارات کامل»، شکل‌دادن به استراتژی‌ها، سیاست‌ها و قوانین است. پکن در صدد تقویت جهانی‌سازی با بهره‌گیری از مشارکت‌های دوجانبه یا منطقه‌ای همچون توافق‌نامه‌ی همکاری استانداردسازی چین و نپال، الحاقیه‌ی استانداردهای ASEAN، تلاش‌های جدید برای همکاری با آلمان، انگلستان و کانادا و مواردی از این دست است.

طرح استانداردهای چین، نتیجه‌ای از پیشرفت استراتژیک واضح و حساب‌شده است. پکن دو دهه‌ی گذشته را صرف سازمان‌دهی مؤثر جای پای خود در مناطق صنعتی هدف‌گیری‌شده و مشارکت‌های چندجانبه‌ی بین‌المللی کرده است. اکنون این کشور، از آن جای پاها استفاده می‌کند تا قوانین خودش را بازنشانی و با آن‌ها، زیرساخت‌های آینده‌ی جهان را تعریف کند. براساس گزارش منتشرشده از برنامه‌ریزی استراتژیک چین، قدرت در گستره‌ی جهانی به این معنی است که بازی استراتژیک میان قدرت‌های جهانی، محدود به رقابت در مقیاس بازار یا برتری فنی نخواهد بود. این واژه درواقع، بیشتر نشان‌دهنده‌ی رقابت بر سر طراحی سیستم‌ها و ایفای نقش است.

باتمامی این اوصاف، ظاهرا هیچ‌کس متوجه جای‌گیری استراتژیک چین نشده است و تا زمانی‌که عبارت China Standards 2035 را در گوگل جست‌و‌جو نکنید، مطالب زیادی دراین‌رابطه پیدا نخواهید کرد. حتی پیش از فاجعه‌ی شیوع بیماری کووید ۱۹، ادله‌ی کافی برای اثبات چنین موضوعی وجود نداشت؛ ولی حالا احتمالات رنگ‌وبوی واقعیت را به‌خود گرفته‌اند؛ زیرا تعطیلی اقتصاد جهان، آن‌چیزی را به‌وجود آورد که به‌گفته‌ی حزب کمونیست چین، فرصتی برای شتاب‌بخشیدن به یورش استراتژیک است. تعطیلی اجباری جوامعی که متکی‌بر اتصالات مجازی هستند، فرصت کم‌سابقه‌ای را برای پکن ایجاد کرده است.

درحالی‌که جهان با فاجعه‌ی کووید ۱۹ دست‌به‌گریبان است، باید با سواستفاده‌ی پکن از این موضوع مقابله کند. ما باید با نقش استانداردها آگاه شویم و آن‌گونه که حزب کمونیست چین از آن‌ها به‌عنوان سلاح استفاده می‌کند را دریابیم. جوامع باید در حوزه‌های جایگزینی که ایمن و مبتنی‌بر هنجار هستند به رقابت بپردازند و از نفوذ پکن در این حوزه‌ها جلوگیری کنند. شاید هم نیاز است تا بیشتر از اوباش اینترنتی که زوم را هک کردند، با مفاهیم امنیت، حریم خصوصی، مالکیت و آزادی آشنا شویم.