پلینی، فیلسوف طبیعی‌دان و مورخ رومی، از درگذشتگان نام‌دار فوران سال ۷۹م آتشفشان وزوویوس محسوب می‌شود که نحوه‌ی مرگ و سرنوشت جسدش هنوز جای بحث دارد.
یافته‌های جدید حاکی از آن است جمجمه‌ای که در قرن نوزدهم در سواحل نزدیک به شهر باستانی پمپئی کشف شده، ممکن است متعلق به پلینی بزرگ، فیلسوف و طبیعی‌دان و مورخ شهیر روم باستان باشد. در همین حال، تصور می‌شود فکی که درکنار این جمجمه کشف شده، به‌احتمال زیاد به فرد دیگری تعلق دارد. یافته‌های جدید شاید سرانجام از سرنوشت مورخ رومی پرده بردارد. پلینی بزرگ در سال ۷۹م در فوران آتشفشان وزوویوس در پمپئی جان سپرد.
پلینی که به گایوس سالسیوس نیز شناخته می‌شود، درست دو ماه قبل از مرگش به‌عنوان فرمانده ناوگان در نیروی دریایی روم منصوب شده بود. او که به‌دلیل آثارش درزمینه‌ی فلسفه‌ی طبیعت و تاریخ شناخته می‌شود، در آن زمان در حال جنگ با دزدان دریایی در خلیج ناپل بود؛ اما وقتی ابری عجیب را که بعدا مشخص شد همان ستون‌های خاکستر و گاز حاصل از فوران آتشفشان است، برفراز خلیج ناپل مشاهده کرد، در عملی قهرمانانه دستور داد ناوگان کشتی‌های نیروی دریایی سکان‌هایشان را به‌سوی پمپئی بچرخاند تا بتواند جان بازماندگان را نجات دهد.
این آخرین مأموریت پلینی بود. او و یارانش پس از رسیدن به شهر پمپئی، اوضاع را بر وفق مراد ندیدند و در‌عین‌حال، با وزش باد سنگین که ستون‌های دود و گاز آتشفشان را می‌پراکند، نتوانستند بندر را ترک کنند. تصور می‌شود پلینی براثر خفگی یا شاید هم سکته‌ی قلبی جان خود را از دست داده باشد. نابودی شهرهای تاریخی پمپئی و هرکولانیوم رفته‌رفته به‌دست فراموشی سپرده شد.
پرتره‌ای از پلینی بزرگ، فیلسوف و طبیعی‌دان و مورخ شهیر روم باستان
در قرن نوزدهم، علاقه‌ی مردم به پمپئی دوباره احیا شد. در آن زمان، مهندسی به جنارو ماترونه بیش از ۷۰ اسکلت باستانی را در استابیا در نزدیکی پمپئی پیدا کرد. یکی از اسکلت‌ها که گردنبندی از طلا و دست‌بند و شمشیری مزین به عاج و صدف به‌همراه داشت، ماترونه را بر این داشت که تصور کند سرانجام جسد پلینی را کشف کرده است.
با‌این‌حال، هیچ‌یک از دانشگاهیان آن زمان فرض ماترونه را جدی نگرفتند. او که ناامید شده بود، جواهرات را فروخت و استخوان‌ها را هم دفن کرد و تنها جمجمه و استخوان فک و شمشیر را نگه داشت. این آثار باقی‌مانده بالاخره از موزه‌ی ملی هنر بهداشت درمانی ایتالیا در رم سر در آوردند و آن‌قدر در آنجا ماندند تا بالاخره پژوهشگران تصمیم گرفتند دوباره بررسی‌شان کنند.
علائم شیمیایی و تاریخ‌گذاری روی بقایای استخوانی نشان می‌دهد جمجمه احتمالا ممکن است به پلینی تعلق داشته باشد. توده‌های خاکستر روی جمجمه حاکی از آن است که از لایه‌ای از خاکسترهای آتشفشان وزوویوس بیرون کشیده شده است؛ اما شواهد اصلی مبنی‌بر اینکه این فرد براثر فوران آتشفشان جان سپرده، انسان‌شناسی به‌نام لوچیانو فاتوره فراهم کرده است. او بیش از ۲۰ سال بقایای قربانیان شهر باستانی هرکولانیوم را بررسی کرده است.
بررسی‌های انجام‌شده روی ایزوتوپ‌های دندان نشان داد این فرد بخش اول دوران کودکی خود را در شمال ایتالیا ازجمله کومو در استان لمباردی گذارنده که پلینی نیز در آنجا بزرگ شده است. ایزوتوپ‌های عناصر شیمیایی تعداد نوترون‌های متفاوتی درمقایسه‌با حالت عادی در هسته‌های خود دارند. ازآنجاکه عناصر حاصل از نوشیدن آب در مینای دندان فرد باقی می‌ماند، می‌تواند نشان دهد فرد سال‌های ابتدای زندگانی خود را در کجا گذارنده است.
نتایج بررسی دیگر کمتر امیدبخش بود. بررسی سایش دندان این فرد نشان داد بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی درگذشته است؛ اما آن‌طورکه دانسته می‌شود، مورخ و طبیعی‌دان رومی در ۵۶ سالگی درگذشته بود. در همین حال، درزهای سَر نشان داد این فرد پیرتر بوده است. بخشی از جمجمه نشان داد بین ۳۳ تا ۵۸ سال و بخش دیگر نشان داد بین ۴۸ تا ۶۵ سال داشته است.
سنین مختلف فک و جمجمه باعث شک‌و‌شبه‌هایی شده است. سرانجام، فاتوره اعلام كرد جمجمه و فک ممكن است متعلق به افراد مختلفی باشند. او در بررسی‌های خود از مفصل گیجگاهی‌زیرواره‌ای نشان داد جمجمه و فک پایین به دو فرد مجزا تعلق دارند. پژوهشگران سپس این فرض را با بررسی دی‌ان‌ای موجود در میتوکندری جمجمه و دندان تأیید کردند.
فاتوره افزود هاپلوتیپ از جمجمه از اجدادی رومی نشان دارد، درحالی‌که فک پایین از نیای آفریقای‌شمالی خبر می‌دهد. هاپلوتیپ مجموعه‌ای از تغییرات دی‌ان‌ای است که به‌طور مشترک به ارث برده می‌شوند. به این دلیل تصور می‌شود وقتی ماترونه این جمجمه‌ی ناقص را یافته، سعی کرده است با فک دیگر جمجمه را کامل کند.
تصور می‌شود این فک و جمجمه متعلق به مورخ رومی، پلینی بزرگ هستند.
این جمجمه به چه کسی تعلق دارد؟ باتوجه‌به دی‌ان‌ای استخوان فک، ممکن است متعلق به شخصی باشد که اجدادی سیاه‌پوست داشته و در فوران درگذشته است. آندره‌آ سیچیونی، مورخ هنری و روزنامه‌نگار، یافته‌های اخیر را در روزنامه‌ی لا استامپا منتشر کرده است. وی دراین‌باره گفت:
این فرض پذیرفتنی است؛ به‌ویژه به این دلیل که یک‌سوم از دریانوردان رومی آفریقایی بودند. با‌این‌حال، باتوجه‌به اینکه بررسی‌های ایزوتوپی نشان داده این فرد در ایتالیا بزرگ شده، ممکن است فک متعلق به نسل دوم مردمان نومیدیا باشد.
نومیدیا قلمرو پادشاهی بربرها در شمال آفریقا محسوب می‌شد که زمانی در سرحدات تونس و الجزایر کنونی واقع بود. با‌این‌حال به‌عقیده‌ی سیچیونی، این فقط حدس است؛ بنابراین، بازهم می‌توان فرض کرد این جمجمه متعلق به پلینی باشد. پلینی رومی بود و هنگام مرگ ۵۶ سال داشت و جسدش در میان خاکسترها مدفون شد.
در همین حال، فاتوره عقیده دارد این جمجمه احتمالا به پلینی تعلق ندارد. او می‌گوید:
تنها کاری که می‌توانیم برای تأیید قطعی این فرض انجام دهیم، این است تبار پلینی را تا همین حالا بررسی و ژنوم او را با نوادگانش مقایسه کنیم.
یافته‌های پژوهش مذکور هنوز برای انتشار در ژورنال‌های علمی داوری همتا نشده است؛ اما پیش‌از‌این، روز سوم بهمن در کنفرانسی در آکادمی هنر بهداشت و درمان رم ارائه داده شده است.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها