آیا آلودگی میکروپلاستیکی برای سلامتی مضر است؟

آلودگی میکروپلاستیکی به تمام مناطق زمین، حتی سرزمین‌های بسیار دورافتاده نفوذ کرده و نتایج برخی پژوهش‌ها حاکی از اثرات نامطلوب آن‌ها روی سلامتی است.

میکروپلاستیک‌ها در هر جایی هستند. آن‌ها راه خود را به آب و غذای ما باز کرده‌اند. شکی وجود ندارد که ما آن‌ها را می‌خوریم. آیا میکروپلاستیک‌ها ضرر دارند؟ آلودگی میکروپلاستیک‌ها همه جا است؛ از مسواک و لیوان نوشیدنی گرفته تا بسته‌بندی مواد غذایی و محافظ روی گوشی تلفن شما. به این فکر کنید که فقط در یک روز، چند بار از پلاستیک استفاده می‌کنید.

از زمانی‌که شروع به تولید پلاستیک کرده‌ایم، یعنی دهه‌ی ۱۹۴۰، چیزی حدود ۸/۳ میلیارد تن پلاستیک تولید شده و طبق برآورد سال ۲۰۱۵، حدود ۶/۳ میلیارد تن یعنی تقریبا ۸۰ درصد از آن در محل‌های دفن زباله مدفون شده است.

در هر ثانیه، ۲۰ هزار بطری پلاستیکی نوشیدنی خریداری می‌شود و کمتر از نیمی از آن‌ها به‌منظور بازیافت جمع‌آوری می‌شود. طبق اعلام اداره‌ی ملی اقیانوسی و جوی آمریکا، ۴۵۰ سال طول می‌کشد تا بطری پلاستیکی ازنظر زیستی تجزیه شود. این زمان تقریبا معادل همان زمانی است که یک پوشک مصنوعی برای تجزیه شدن به آن نیاز دارد. این بدان معنا است که تقریبا هر بطری آبی که تاکنون تولید یا مورد استفاده قرار گرفته، هنوز در همین اطراف سرگردان است. طبق برآوردها، هر ساله ۸ میلیون تن پلاستیک (به سنگینی ۹۰ ناو هواپیمابر) وارد اقیانوس‌ها می‌شود.

تعریف میکروپلاستیک

هر قطعه پلاستیکی که اندازه‌ی آن کمتر از ۵ میلی‌متر باشد، به‌عنوان میکروپلاستیک درنظر گرفته می‌شود. میکروپلاستیک‌ها از منابع مختلفی حاصل می‌شوند، مانند دانه‌های کوچکی که در برخی از صابون‌ها و لوسیون‌های دارای خاصیت لایه‌برداری از پوست یافت می‌شوند. میکروپلاستیک‌ها همچنین شامل میکروفیبرهایی هستند که با هر بار شستشو از لباس‌های مصنوعی پشمی، اکریلیک و پلی‌استر آزاد می‌شوند. میکروپلاستیک‌های ثانویه قطعات حاصل از ریز شدن پلاستیک‌های بزرگ‌تر شامل هرچیزی از عروسک‌ها گرفته تا مبلمان می‌شود.

زباله‌های میکروپلاستیکی در کجا یافت می‌شود؟

میکروپلاستیک‌ها تقریبا هرجایی یافت می‌شوند و این حرف اغراق نیست. آن‌ها در سواحل اسپانیا، رود یانگ‌تسه در چین، خلیج بزرگ استرالیا، درازگودال ماریانا و دریاچه‌ها و رودخانه‌های سرتاسر بریتانیا یافت شده‌اند. طبق بررسی زمین‌شناسی آمریکا، در کشور آمریکا میکروپلاستیک‌ها در ۱۲ درصد از ماهی‌های آب شیرین یافت می‌شوند. آن‌ها همچنین به میزان ۱۱۲ هزار ذره در هر ۲/۶ کیلومتر مربع از آب در دریاچه‌های بزرگ (دریاچه‌هایی که در مرز آمریکا و کانادا وجود دارند) و به میزان ۱۲۸۵ ذره در هر ۹۲۹ سانتی‌متر مربع رسوبات رودخانه یافت می‌شوند.

در یک مطالعه‌ی توسط محققان بریتانیایی، مجرای گوارشی ۵۰ جانور دریایی از ۱۰ گونه‌ی مختلف مورد بررسی قرار گرفت و میکروپلاستیک‌ها در بدن تمام آن‌ها دیده می‌شد اما به‌علت کم بودن مقدار ذرات دانشمندان حدس می‌زنند که این ذرات به‌مدت طولانی در روده‌ی این جانوران باقی نمی‌مانند.

به‌نظر می‌رسد که هیچ منطقه‌ای آنقدر دور نباشد که بتواند از تهاجم آلودگی پلاستیکی که نتیجه‌ی اعمال انسان است، رهایی یابد. دانشمندان اخیرا مناطق دست‌نخورده‌ای را در کوهستان پیرنه که بین فرانسه و اسپانیا قرار گرفته است و بیش از ۱۲۰ کیلومتر با نزدیک‌ترین شهر بزرگ و بیش از ۶/۵ با نزدیک‌ترین روستا فاصله دارد، مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها در هر متر مربع از زمین حدود ۳۶۵ قطعه پلاستیک پیدا کردند که نشان می‌دهد میکروپلاستیک‌ها لازم نیست حتما ازطریق آبراهه‌ها سفر کنند بلکه می‌توانند از راه هوایی نیز منتشر شوند. میکروپلاستیک‌ها در شمالگان نیز دیده شده‌اند.

آیا ما میکروبلاستیک‌ها را می‌خوریم؟

جای تعجبی ندارد که میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی انسان نیز یافت شوند. در پژوهشی دیگر، میکروپلاستیک‌ها در ۸۳ درصد از نمونه‌های آب شیر آزمایش‌شده از سرتاسر جهان دیده شدند. آمریکا دارای بالاترین نرخ آلودگی بود؛ ۹۴ درصد از نمونه‌های آب ازجمله آب برخی از ساختمان‌های کنگره حاوی میکروپلاستیک‌ بود. بالاترین نرخ بعدی در لبنان و هند یافت شده است. پایین‌ترین نرخ در آلمان و فرانسه دیده شده است، اگرچه همین مقادیر پایین نیز ۷۲ درصد بود. میکروپلاستیک‌ها در آب شیر اکوادور، اندونزی و اوگاندا نیز مشاهده شده‌اند.

شاید فکر کنید که با نوشیدن آب بسته‌بندی می‌توانید از این میکروپلاستیک‌ها اجتناب کنید اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان میکروپلاستیک‌های موجود در آب بسته‌بندی تا دو برابر میکروپلاستیک‌های موجود در آبی است که مستقیما از شیر می‌آید. (توجه داشته باشید که مطالعه‌ی اصلی اساسا یک مطالعه‌ی مروری بود و به‌علت اینکه پژوهشگران تعریف دقیقی از میکروپلاستیک‌ها ارائه نکرده بودند، مورد انتقاد قرار گرفت. پژوهشگران بعدا نسخه‌ی دیگری از نتایج را ارائه کردند که مشابه با نتایج قبلی بود، اما در آن تعریف گسترده‌تری از آلودگی ارائه کردند که فراتر از میکروپلاستیک‌ها بود و شامل هرنوع آلودگی ناشی‌از فعالیت‌های انسانی می‌شد).

میکروپلاستیک‌ها در مواد غذایی انسان نیز یافت می‌شوند. در یک مطالعه، مقدار میکروپلاستیک‌های موجود در ماهی، صدف، قندهای افزودنی، نمک‌ها، الکل، آب شیر و آب بسته‌بندی مورد بررسی قرار گرفت و پژوهشگران براساس دستورالعمل‌های رژیمی آمریکایی‌ها، مقدار میکروپلاستیک‌هایی را که می‌خوریم، برآورد کردند. نتایج بسته به سن و جنس متغیر بود و دارای دامنه‌ای از ۳۹ هزار تا ۵۲ هزار ذره در سال بود. شکی نیست که ما درحال خوردن میکروپلاستیک‌ها هستیم. آن‌ها در منابع غذایی و آب ما وجود دارند و پژوهشگران در یک بررسی آن‌ها را در نمونه‌های مدفوع انسان‌ها نیز پیدا کرده‌اند.

آیا میکروپلاستیک‌ها برای سلامتی ما مضر هستند؟

در مورد این موضوع که آیا میکروپلاستیک‌ها روی سلامتی ما اثر دارند یا نه، پژوهش‌های کافی انجام نشده است. دانشمندان گمان می‌کنند که به دلیل کوچک بودن، میکروپلاستیک‌ها می‌توانند وارد جریان خون، سیستم لنفاوی و حتی کبد شوند. میکروپلاستیک‌های موجود در آب‌های سواحل سنگاپور، منزلگاه باکتری‌های سمی هستند. بدیهی است که این چیزی نیست که بخواهیم درون بدن ما نفوذ کند. میکروپلاستیک‌هایی مانند میکروفیبرهای حاصل از لباس‌ها می‌توانند مواد شیمیایی مضر را جدب کنند. اما برخی از میکروپلاستیک‌ها ممکن است نسبت‌به میکروپلاستیک‌های دیگر کمتر یا بیشتر مضر باشند.

مطالعات انجام‌شده روی پرندگان نشان داده است که خوردن پلاستیک جذب آهن را مختل می‌کند، بر کبد فشار می‌آورد و تا جایی پیش می‌رود که حتی موجب تغییر شکل بخشی‌هایی از روده‌ی کوچک می‌شود. اما هنوز نمی‌دانیم که چه مقدار از این یافته‌ها به سیستم گوارشی انسان قابل تعمیم است.

پژوهش‌هایی دراین‌زمینه درحال انجام است و احتمالا به‌زودی نتایج آن‌ها منتشر خواهد شد. بریتانیا مطالعه‌ی اثرات سلامتی میکروپلاستیک‌ها را آغاز کرده است. سازمان جهانی بهداشت نیز مطالعه‌ای برای بررسی سطح میکروپلاستیک‌ها در آب بسته‌بندی در حال انجام دارد. در سال ۲۰۱۵، اوباما قانون آب‌های عاری از ریزمهره‌های پلاستیکی را امضا کرد، با این موضوع که دیگر ریزمهره‌های پلاستیکی در محصولاتی مانند لوازم آرایشی و خمیر دندان استفاده نشود. این ممنوعیت، میکروپلاستیک‌های موجود در محصولات دیگر مانند ضدآفتاب‌ها، پاک‌کننده‌ها یا دستمال‌های مرطوب قابل شستشو را پوشش نمی‌داد. چنین تلاش‌هایی، نخستین گام درجهت مبارزه با مشکل میکروپلاستیک است. در راستای این هدف، می‌توانیم مصرف پلاستیک‌های یک‌بار مصرف را تا حد ممکن کاهش دهیم. همچنین می‌توانیم به‌طور داوطلبانه زباله‌های پلاستیکی بزرگ‌تر موجود در جامعه‌ی خود را جمع‌آوری کنیم تا در آینده به قطعات کوچک‌تر و درنهایت به میکروپلاستیک تبدیل نشوند که در هوا، آب و غذا ظاهر شوند.

برخی از پژوهشگران و فعالان محیط زیست نیز درصدد یافتن راه‌هایی برای حل مشکل میکروپلاستیک‌هایی هستند که قبلا وارد آب‌ها شده‌اند. اخیرا فیون فریرا، نوجوان ایرلندی، به‌خاطر روش پیشنهادی خود برای حذف میکروپلاستیک‌ها از آب جایزه‌ی نمایشگاه سالانه‌ی علم گوگل را از آن خود کرد. فریرا از ترکیبی از روغن و پودر مغناطیسی برای ایجاد یک فروسیال (مایعی که دارای خاصیت‌ مغناطیسی است) در آب حاوی میکروپلاستیک‌ها استفاده کرد. میکروپلاستیک‌ها با فروسیال ترکیب شده و با استفاده از آهنربا قابل جداسازی هستند.

شما چگونه پلاستیک را از زندگی خود خارج می‌کنید؟