برخی پژوهشگران می گویند فاصله ای با ایمنی جمعی دربرابر کرونا نداریم

پژوهشگران درحال تلاش برای درک این موضوع هستند که چه درصدی از جمعیت باید دربرابر ویروس کرونا ایمن شود تا ویروس دیگر فرصت ماندن در جامعه را نداشته باشد.

برخی دانشمندان پیشنهاد کرده‌اند که شاید لازم باشد برای رسیدن به ایمنی جمعی یعنی نقطه‌ای که در آن ویروس به‌علت فقدان افراد مستعد، دیگر نمی‌تواند به‌طور گسترده منتشر شود، ۷۰ درصد از یک جمعیت خاص ازطریق واکسیناسیون یا ابتلای قبلی ایمن شوند؛ اما اخیرا دانشمندان زیادی در مصاحبه با نیویورک‌تایمز گفته‌اند که این آستانه احتمالا بسیار پایین‌تر است. اگر چنین چیزی درست باشد ممکن است ویروس کرونا زودتر از تصور قبلی از جامعه محو شود.

در برآوردهای پژوهشگران از آستانه‌ی ایمنی جمعی، به‌علت استفاده از مدل‌های مختلف نتایج متناقضی حاصل شده است. مشخص نیست که آیا هیچ جامعه‌ای در جهان ساکنان ایمن کافی دارد که بتواند دربرابر موج دوم مقاومت کند. برای مثال، به‌گفته‌ی دانشمندان در مناطقی از نیویورک، لندن و بمبئی غیرممکن نیست که هم‌اکنون مصونیت قابل‌توجهی دربرابر ویروس کرونا وجود داشته باشد.

ایمنی جمعی از روی عدد تکثیر (R₀) محاسبه می‌شود که نشان می‌دهد هر فرد آلوده‌ی ویروس را به چند فرد دیگر منتقل می‌کند. در محاسبات اولیه برای محاسبه‌ی آستانه‌ی ایمنی جمعی فرض بر این بود که هر عضو از جامعه دارای حساسیت برابری به ویروس است و به‌طور تصادفی با افراد دیگر جامعه مخلوط می‌شود. دکتر سعد عمر مدیر مؤسسه بهداشت جهانی ییل گفت‌: «این در زندگی واقعی اتفاق نمی‌افتد. ایمنی جمعی می‌تواند از گروهی به گروه دیگر تفاوت داشته باشد». برای مثال، محله‌ای از افراد سالخورده ممکن است تماس کمی با دیگران داشته باشند؛ اما وقتی با ویروس مواجه شوند به‌سرعت از پای درآیند، درحالی‌که نوجوانان شاید ویروس را به ده‌ها نفر منتقل کنند، ولی خودشان سالم بمانند. ویروس در مناطق روستایی و حومه‌ی شهر که مردم فاصله‌ی زیادی از هم دارند، به‌آرامی حرکت می‌کند؛ اما در شهرها و مناطق پرجمعیت حرکت سریع‌تری دارد.

با درنظر گرفتن تغییرات تراکم و ویژگی‌های جمعیتی که در دنیای واقعی وجود دارد، برآوردهای آستانه‌ی ایمنی جمعی کاهش پیدا می‌کند. حتی تعداد معدودی از پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که این عدد ممکن است در دامنه‌ی ۱۰ تا ۲۰ درصد باشد.

تام بریتون، ریاضیدان دانشگاه استکهلم گفت: «با درنظر گرفتن اینکه ویروس در موج اول اجتماعی‌ترین و حساس‌ترین‌ افراد را پیدا می‌کند، ایمنیِ پس از موج اول عفونت، نسبت‌به برنامه‌ی واکسیناسیونی که قصد محافظت از همه را دارد، توزیع کارآمدتری دارد.» مدل وی آستانه‌ی ایمنی جمعی را ۴۳ درصد تخمین می‌زند، یعنی پس از اینکه ۴۳ درصد از ساکنان عفونی شده و بهبود یافتند، ویروس دیگر نمی‌تواند در آن جامعه بماند.

جامعه هزینه‌ی بالایی برای ایمنی جمعی پرداخت می‌کند و بسیاری از ساکنان آن بیمار می‌شوند یا از دنیا می‌روند. کارشناسانی نظیر بیل هانج، اپیدمیولوژیست دانشکده‌ی بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد، هشدار می‌دهند که حتی جامعه‌ای که به ایمنی جمعی رسیده باشد، نمی‌تواند آسوده باشد. حتی اگر شیوع کلی ویروس متوقف شده باشد، ممکن است هنوز در گوشه‌و‌کنار جامعه حضور داشته باشد. همچنین مشخص نیست فردی که از بیماری بهبود می‌یابد تا چه مدت در برابر عفونت مجدد مصون خواهد بود.

جوامع مقاوم در برابر ویروس؟

باتوجه‌به شیوع بالای ویروس در برخی جوامع،‌ این سؤال مطرح می‌شود که آیا ممکن است برخی از جمعیت‌ها ایمنی جمعی داشته باشند؟ در برخی از کلینیک‌های نیویورک تا ۸۰ درصد از افراد مورد آزمایش دارای آنتی‌بادی‌های علیه ویروس بودند. وان یانگ، اپیدمیولوژیست دانشگاه کلمبیا با اشاره به این موضوع که احتمال عفونی بودن افرادی که به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند، بیشتر است، گفت: «احتمالا بررسی‌های خانوادگی تصادفی نرخ‌های کمتری را نشان خواهد داد.»

پژوهشگران در بمبئی با مراجعه‌ی تصادفی به در خانه‌ی مردم، آزمایش آنتی‌بادی نمونه‌ی خون اعضای خانواده را می‌گرفتند. آن‌ها تفاوت قابل‌توجهی را میان مناطق فقیرنشین و محله‌های ثروتمند پیدا کردند. ساکنان کم‌درآمد با فاصله‌ی کمتری از هم زندگی می‌کنند، از توالت‌های مشترک استفاده می‌کنند و دسترسی کمی به ماسک دارند. این عوامل در شیوع خاموش عفونت نقش دارند.

بیشتر پژوهشگران در مورد رسیدن برخی مناطق به ایمنی جمعی یا مصونیت آن‌ها از شیوع‌های آینده محتاط هستند؛ اما مدل‌هایی نظیر مدل‌های دکتر بریتون نشان می‌دهد دستیابی به ایمنی جمعی غیرممکن نیست. برخی پژوهشگران نیز پیشنهاد کرده‌اند که ایمنی جمعی می‌تواند در نرخ‌های مصونیت ۱۰ تا ۲۰ درصد به دست آید و کل کشورها ممکن است به آن دست یابند؛ البته اکثر کارشناسان این نظر را رد می‌کنند.

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که سلول‌های ایمنی خاصی که به‌دنبال عفونت با ویروس‌های کرونای فصلی تولید می‌شوند، ممکن است ویروس کرونای جدیدی را نیز شناسایی کنند، هرچند به‌عقیده‌ی برخی کارشناسان شناسایی ویروس لزوما نشان‌دهنده‌ی محافظت نیست.

کارشناسان دیگر خاطرنشان کرده‌اند که مناطقی با نرخ‌های مصونیت ۱۰ تا ۲۰ درصد هنوز به سطح فعالیت پیش از دوران دنیاگیری برنگشته‌اند. ویرجینیا پیتزر، اپیدمیولوژیست دانشکده بهداشت عمومی ییل گفت: «رفتارهای ما هنوز با رفتارهای معمول دوران قبل از دنیاگیری فاصله‌ی زیادی دارد. به‌نظر من، اشتباه است که تصور کنیم با کنار گذاشتن رفتارهای جدید و بازگشت به حالت قبل، شاهد افزایشی در موارد عفونت نخواهیم بود».

گروه دیگری تحت سرپرستی گابریلا گومز در دانشگاه استرثکلاید با درنظر گرفتن تفاوت‌های موجود در جوامع، دریافتند که بلژیک، انگلستان، پرتغال و اسپانیا به آستانه‌های ایمنی جمعی ۱۰ تا ۲۰ درصد رسیده‌اند. کارشناسان اظهار داشته‌اند که این مدل‌ها دارای نقایصی هستند و شرایط واقعی را ساده‌تر از چیزی که است، شبیه‌سازی می‌کنند.

مصونیت ناقص

درنظر گرفتن زیرگروه‌های موجود در یک جامعه و تفاوت‌های سنی، نژادی و سطح فعالیت اجتماعی آن‌ها ممکن است به دولت‌ها کمک کند تا از گروه‌های دارای حداقل ایمنی محافظت کنند.

مدل‌ها همچنین یک استراتژی واکسیناسیون را پیشنهاد می‌کنند: به‌جای واکسناسیون یکنواخت تمام گروه‌ها، دولت‌ها می‌توانند کسانی را که با احتمال بیشتری درمعرض رویدادهای ابرگسترنده قرار دارند، شناسایی و ایمن‌سازی کنند. دکتر مایکل مینا ایمونولوژیست دانشگاه هاروارد گفت: «اینکه افراد در ابتدا واکسن را دریافت کنند، مزیت زیادی به‌همراه دارد و می‌تواند موجب مصونیت جمعی شود.» از این رویکرد در برنامه‌های واکسیناسیون پاتوژن‌های دیگر استفاده شده است. برای مثال، وقتی که در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ به کودکان واکسن پنوموکوک داده شد، نرخ پنومونی باکتریایی در افراد سالخورده به‌سرعت کاهش پیدا کرد.