اینتل در بازار پردازنده با چالش های بی سابقه ای روبه رو شده است

وضعیت اینتل در فرایندهای تولید و بازار پردازنده، هیچ‌گاه این‌چنین نامساعد نبوده است و اکنون این غول صنعت نیمه‌هادی در تلاش است تا به وضعیت عادی خود بازگردد.

اینتل هفته‌ی گذشته اعلام کرد که تولید پردازنده با روش هفت نانومتری حداقل با ۶ ماه تأخیر روبه‌رو می‌شود. طبق گفته‌ی باب سوان، مدیرعامل شرکت، تولید با روش مذکور حداقل ۱۲ ماه از نقشه‌ی راه اصلی شرکت دور است. تأخیرها در کوتاه‌مدت یعنی شاهد تأخیر در عرضه‌ی محصولات نهایی هم خواهیم بود و شاید تعدادی پردازنده‌ی جدید با روش ۱۰ نانومتری بهینه‌سازی شده، به‌جای پردازنده‌های هفت نانومتری تولید شود. در بلندمدت هم دو پیش‌بینی وجود دارد که آینده‌ی تیم آبی شاید چیزی بین آن‌ها باشد. یا اینتل موفق به پس گرفتن برتری در بازار پردازش می‌شود یا به شرکتی بدون کارخانه‌ی تولید تراشه (Fab) تبدیل خواهد شد.

غول دنیای پردازنده اکنون در وضعیتی بی‌سابقه قرار دارد. وقتی آن‌ها پردازنده‌های ۱۰ نانومتری تجاری مخصوص لپ‌تاپ را ۱۲ ماه پیش در حجم انبوه به بازار عرضه کردند، هنوز پردازنده‌های دسکتاپ و سرور برای مهاجرت به نود پردازشی جدید آماده نبودند. تولید انبوه پردازنده‌های آیس لیک مخصوص سرور و عرضه‌ی آن‌ها به مشتریان، احتمالا در پایان ۲۰۲۰ صورت خواهد گرفت. در بازار دسکتاپ هم پردازنده‌های ۱۰ نانومتری احتمالا تا نیمه‌ی دوم سال آینده به بازار نخواهند رسید. اینتل برای مهاجرت از معماری ۱۴ نانومتری برادول به آیس لیک در پلتفرم همراه، پنج سال زمان نیاز داشت. برای دسته‌ی سرور، این زمان به پنج تا حدود ۵/۵ سال رسید و در دسته‌ی دسکتاپ، ۶ سال برای مهاجرت مذکور زمان نیاز بوده است. ازطرفی راکت لیک شاید یک معماری جدید را با روش ۱۴ نانومتری به ارمغان بیاورد، اما آلدر لیک اولین معماری با نود پردازشی جدید خواهد بود.

مهاجرت اینتل از معماری‌های ۱۴ نانومتری بیشترین سهم را از اخبار مرتبط با این شرکت به خود اختصاص داد. البته چالش‌های مرتبط با این مهاجرت، تنها مشکلات تیم آبی نیستند. از دو سال پیش، مشکلاتی که شرکت در حوزه‌های متعدد تجربه می‌کرد، توجه کارشناسان سخت‌افزار را به خود جلب کرده بود. اینتل درکنار مشکلات تولیدی که تجربه می‌کرد، در حوزه‌های 5G و هوش مصنوعی هم برنامه‌های جدیدی را در سر داشت که به حجم چالش‌ها اضافه می‌کردند. اکنون و پس از گذشت دو سال، برخی از تلاش‌های اینتل در حوزه‌های جدید یا شکست خورده‌اند یا هنوز تا رسیدن به سودآوری، فاصله دارند.

کسب‌‌وکار 5G اینتل پس از فروش بخش مودم و مالکیت‌های معنوی مرتبط با آن به اپل، بسیار کوچک شد. پلتفرم آتی Movidius شرکت موسوم به Keem Bay که ظاهرا بازدهی بسیار بالاتری نسبت به رقبای ساخته شده در انویدیا دارد، به‌جای استفاده از پردازنده‌ی x86 اینتل، از پردازنده‌های Cortex-A53 استفاده می‌کند. اینتل در ماه ژانویه اعلام کرد که سرمایه‌گذاری‌ها روی Nervana (پلتفرم هوش مصنوعی) را هم پایان خواهد داد و برنامه‌های تولید محصول را با استفاده از IP ساخته‌شده توسط رقیب یعنی Habana Labs پیش می‌برد.

همان‌طور که گفته شد، اولین تراشه‌ی هفت نانومتری اینتل موسوم به Ponte Vecchio که قرار بود ابتدای سال ۲۰۲۱‍ رونمایی شود، تا پایان آن سال یا حتی ابتدای ۲۰۲۲ تأخیر خورد. باب سوان پس از آن‌که به سرمایه‌گذارها اعلام کرد پونته وکیو با تأخیر روبه‌رو می‌شود، گفت: «ما اکنون پیش‌بینی می‌کنیم که اولین تحویل انبوه محصولات از اولین پردازنده‌های هفت نانومتری در انتهای سال ۲۰۲۲ یا ابتدای ۲۰۲۳ صورت بگیرد». اکنون برخی از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که پونته وکیو احتمالا دیگر مبتنی بر معماری هفت نانومتری تولید نخواهد شد، یا هسته‌ی پردازنده‌ی گرافیکی آن دیگر توسط اینتل تولید نمی‌شود. درنهایت در بین سرمایه‌گذاران هم ابهام‌های زیادی وجود دارد که ۱۲ ماه تأخیر در برنامه‌های داخلی اینتل برای رسیدن به تولید انبوه هفت نانومتری، چه تأثیرهایی در نقشه‌ی راه خواهد داشت. هنوز در صنعت پردازنده، هیچ پیش‌بینی محکمی پیرامون توانایی اینتل در رسیدن به برنامه‌های داخلی در تاریخ‌های مشخص وجود ندارد و باتوجه‌به مشکلات متعدد شرکت، هیچ چیز بعید نخواهد بود.

اینتل زیرمجموعه‌ای به‌نام راهکارهای قابل برنامه‌نویسی یا PSG دارد که کسب‌وکار Altera FPGA آن‌ها نیز جزو فعالیت‌های این بخش محسوب می‌شود. این زیرمجموعه به روند درآمدی ۵۰۰ میلیون دلار در هر فصل ادامه می‌دهد، اما تغییر زیادی در افزایش درآمد آن دیده نمی‌شود. ازطرفی درآمد آن‌ها نسبت به رقیب اصلی این حوزه یعنی Xilinx بسیار کمتر است. ازطرفی ظاهرا مفهوم ترکیبی پردازنده درکنار مدارمجتمع قابل برنامه‌ریزی (FPGA) نسبت به پیشرفت‌های دیگر در وضعیت مناسبی قرار ندارد. اینتل در سال ۲۰۱۸ یک پردازنده‌ی زئون ترکیب شده با برد FPGA به‌نام Xeon Gold 6138P معرفی کرد، اما از آن زمان خبری از محصولات و برنامه‌های جدی در حوزه‌‌ی مذکور نیست.

در بخش حافظه، محصولات سری Optane احتمالا ظرفیت‌های زیادی برای پیشرفت دارند و نسل دوم احتمالا بسیار سریع‌تر از نسل اول خواهد بود. ازطرفی نرم‌افزارهای کنونی برای بهره‌برداری بیشتر از خصوصیات آپتین باید اغلب دوباره نوشته شوند که یکی از نقاط ضعف‌های مهم فناوری NAND محسوب می‌شود. ازطرفی همکاری اینتل در بخش اینترکانکت و ترکیب کردن آن با فناوری‌های Foveros شاید برای فناوری‌های آتی دستاوردهای بزرگی به‌همراه داشته باشد، اما هنوز قطعات دیگر برای ترکیب شدن با این دستاوردها آماده نیستند. مدیر بخش مذکور در اینتل یعنی جیم کلر هم چندی پیش به بهانه‌ی مشکلات شخصی شرکت را ترک کرد که باز هم به اخبار بد تیم آبی، اضافه می‌کند.

ریسک‌های پیش روی اینتل

اینتل در گذشته در اکثر زمان‌هایی که ازلحاظ فناوری با مشکل دست‌‌وپنجه نرم می‌کرد، درآمد خوبی داشت. به‌عنوان مثال، پردازنده‌های Prescott تقریبا بدترین پردازنده‌های ساخته‌شده در اینتل بودند، اما در ابتدای عرضه، رکورد درآمد را شکستند. در وضعیت کنونی و در فصل‌‌های گذشته، بخش‌های دیتاسنتر و حتی CPU، درآمد خوبی برای غول دنیای پردازنده به‌همراه داشته‌اند. بخشی از افزایش درآمد شرکت به همه‌گیری ویروس کرونا ارتباط پیدا می‌کند، اما تیم آبی حتی پیش از اوج‌گیری بحران کووید ۱۹ هم با افزایش تقاضای قابل‌توجهی روبه‌رو بود.

شاید برخی از کاربران با نگاهی به وضعیت کنونی اینتل تصور کنند که این شرکت در سال ۲۰۲۳ در آستانه‌ی ورشکستگی باشد و حتی از رقبایی همچون AMD و TSMC تقاضای تسهیلات مالی بکند. چنین پیش‌بینی‌هایی برای آینده‌ی اینتل هنوز بسیار خام هستند. اینتل به دلایل بسیار زیاد، در آینده‌ی نزدیک وضعیت خوبی خواهد داشت. از دلایل مهم می‌توان به برتری آن‌ها در برخی از بازارها، آشناپنداری مشتریان، سابقه‌ی حضور و قدرت در بازار و قراردادهای چندساله‌ی فروش پردازنده اشاره کرد. ازطرفی اینتل پلتفرمی به شمار می‌رود که ازطرف بسیاری از توسعه‌دهنده‌های نرم‌افزار انتخاب می‌شود و مشتریان در موارد گوناگون، آن را به‌خاطر پشتیبانی نرم‌افزاری خریداری می‌کنند. اینتل همچنین در بازارهای مهم ورک‌استیشن و دسکتاپ و سرور به حفظ سهم قابل‌توجه خود ادامه خواهد داد.

پیش‌بینی‌های بالا شاید در سال ۲۰۱۲ به‌خوبی قابل اعتنا بودند و شاید مقاله را در همان پاراگراف قبلی به اتمام می‌رساندیم. در آن زمان خبری از آرم یا رقبای جدی در دسته‌ی x86 نبود و اینتل می‌توانست پس از گذشت سه تا پنج سال، عقب افتادگی در توسعه‌ی پردازنده‌های جدید را جبران کند و بدون رقابت جدی، به اوج بازگردد؛ اما ما اکنون در سال ۲۰۱۲ نیستیم. اینتل در شرایط کنونی بحران‌های متعددی را از بخش‌های گوناگون بازار تجربه می‌کند. تولیدکننده‌ی رقیب در بازار x86 یعنی AMD، فعالیتی جدی برای کسب سهم بازار در حوزه‌های متعدد دارد. در همین حین، اینتل تنها با یک رقیب در دسته‌ی پردازنده‌های مبتنی بر آرم روبه‌رو نیست. کوالکام و اپل در دسته‌ی پردازنده‌های لپ‌تاپ و آمازون، امپر، نوویا و دیگر محصولات مبتنی بر معماری Neoverse هم در دسته‌ی سرور، آن‌ها را تهدید می‌کنند. در چنین وضعیتی تصور کنید که وسترن دیجیتال هم یک پردازنده‌ی پرقدرت مبتنی بر RISC V معرفی کند تا شرایط بحرانی اینتل تکمیل شود.

سرمایه‌گذاران اینتل، تنها با بحران‌های کوتاه‌مدت در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ روبه‌رو نیستند. مشکل اصلی در تکامل وضعیت در سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ و پس از آن، خود را نشان می‌دهد. در وضعیت کنونی، نمی‌توان به‌راحتی پیش‌بینی کرد که اینتل تنها ۶ ماه پس از هدف اولیه‌ی خود موفق به عرضه‌ی محصولات هفت نانومتری به بازار شود. بک‌پورت کردن قابلیت‌های ۱۰ نانومتری به معماری ۱۴ نانومتری راکت لیک کمی زمان برای تیم آبی می‌خرد، اما به‌هرحال آن‌ها نمی‌توانند تا ابد، مشغول طراحی پردازنده در یک روش تولید بمانند.

تأخیرهای متعددی که در طراحی و عرضه‌ی محصولات جدید اینتل رخ می‌دهند، روی هم جمع می‌شوند. در مرزهای مهاجرت از یک روش تولید به روش تولید دیگر، پنجره‌هایی شامل معرفی فناوری‌های حیاتی جدید وجود دارند که الزاما باید رخ دهند. به‌عنوان مثال، تجهیزات EUV باید ارتقا پیدا کنند. این تجهیزات پس از راه‌اندازی اولیه برای مهاجرت به روش‌های تولید کوچک‌تر یاباید از دستگاه‌های high-NA EUV استفاده کنند یا روش چند الگویی در تولید پیاده‌سازی شود. در هر دو مسیر، اینتل باید فناوری‌ها را در دست داشته باشد و به‌سرعت آن‌ها را بهبود دهد.

پیش‌بینی درباره‌ی مرگ اینتل یا شکست کامل در دنیای پردازنده بسیار غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد. باتوجه‌به تاریخچه و سابقه‌ی عالی آن‌ها در بهبود قدرت و کارایی محصولات، نمی‌توان چنین سرنوشتی برای غول قدیمی دنیای پردازنده متصور شد. ازطرفی تصور اینکه همه‌چیز در شرکت اینتل به‌خوبی پیش می‌رود هم منطقی نخواهد بود. درنهایت می‌توان ادعا کرد که اینتل دو تا سه سال زمان دارد تا تغییر مسیری جدی را در روندهای خود نشان دهد. در غیر این‌صورت، سرمایه‌گذاران به‌‌مرور از بهره‌وری و توانایی‌های شرکت در رقابت در بازار ناامید می‌شوند.