علت هوس های غذایی دوران بارداری چیست؟

زنان در دوران بارداری ‌به برخی غذاها ولع شدیدی پیدا می‌کنند؛ اما علت آن احتمالا چیزی نیست که فکر می‌کنید.

همه‌ی ما داستان‌هایی درباره‌ی زن بارداری شنیده‌ایم که فقط بستنی و ترشی می‌خواهد و همسرش را ساعت یک نیمه‌شب به‌دنبال مرغ سرخ‌شده می‌فرستد یا تکه‌ای از نوع خاصی شکلات می‌خواهد. شاید حتی خود ما نیز چنین هوس‌های غذایی شدیدی را تجربه کرده باشیم.

غالبا چنین تصور می‌شود که هوس‌های غذایی دوران بارداری ارضاکننده‌ی برخی نیازهای غذایی زنان یا جنین است و این ایده که آن‌ها منعکس‌کننده‌ی حقیقت بیولوژیکی پشت‌صحنه‌ هستند، وسوسه‌انگیز بوده است. هرچه باشد، این بخش گیج‌کننده‌ای از فرایندی گه‌گاه دشوار است. داشتن انسانی درون بدن فرایندی طولانی و خسته‌کننده و آزاردهنده است و چه بهتر که بتوانیم به‌خاطر تأمین نیازهای خود غذاهای دلخواهمان را بخوریم. البته اگر به پژوهش‌های علمی در این زمینه نگاهی بیندازید، روایتی جذاب و نسبتا پیچیده‌تر ظاهر می‌شود.

پژوهشگران دریافته‌اند هوس‌های غذایی بارداری به‌عنوان یک مفهوم، لزوما در تمامی فرهنگ‌ها تجربه نمی‌شود. هوس‌های غذایی دوران بارداری در کشورهای مختلف شبیه هم نیست. برای مثال، در کشور ژاپن بیشتر هوس غذایی برنج گزارش می‌شد. مطالعاتی در این زمینه انجام شده است آیا غذاهایی که زنان باردار ‌به آن‌ها تمایل پیدا می‌کنند، حاوی موادمغذی مفیدی برای بارداری هستند؛ البته اصلا به چنین نتیجه‌ای نرسیده‌اند. درواقع، زنان دچار هوس‌های غذایی بارداری معمولا دچار افزایش وزنی می‌شوند که بیش از وزن سالم آن‌ها است و به عوارض بیشتر می‌تواند منجر شود. براین‌اساس، حدس زده می‌شود که علت این هوس‌های غذایی ممکن است نیاز بیوشیمایی نباشد.

جولیا هورمس، استاد روان‌شناسی دانشگاه ایالتی نیویورک، هوس‌های غذایی را در موقعیت‌های مختلف مطالعه کرده است. به‌گفته‌ی او، حدود ۵۰ درصد از زنان در آمریکا گزارش می‌کنند که در هفته‌ی پیش از قاعدگی، به خوردن شکلات تمایل دارند. دانشمندان این موضوع را بررسی کرده‌اند آیا این هوس به‌‌دلیل موادمغذی موجود در شکلات است که برای قاعدگی اهمیت دارد یا اینکه بازتاب تغییرات هورمونی است. در یکی از این آزمایش‌ها، روان‌شناس از زنان خواست جعبه‌ای که به آن‌ها داده شده بود، باز کنند و دفعه‌ی بعد که هوسِ خوردن آن غذا را پیدا کردند، آن را بخورند.

برخی از جعبه‌ها حاوی شکلات شیری بودند که حاوی تمام موادمغذی موجود در شکلات بود و نیز بافت نرمی داشت و در دهان آب می‌شد. برخی دیگر حاوی شکلات سفیدی بودند که مواد جامد کاکائو نداشتند که به شیر و شکلات تلخ رنگ قهوه‌ای می‌دهد؛ اما بافت دل‌پذیری داشت. همچنین، برخی از جعبه‌ها نیز حاوی قرص‌های کاکائو بودند که موادمغذی جامد کاکائو داشتند؛ اما تجریبات خوردن شکلات را به‌همراه نداشتند.

موفق‌ترین مورد در ارضای هوس‌های غذایی، شکلات سفید بود؛ بنابراین، نمی‌توان گفت موادمغذی مفید یا مواد فعالی در کاکائو وجود دارد که موجب این تمایل می‌شود. مطالعات دیگر ارتباطی میان شکلات و سطوح هورمونی زنان پیدا نکردند. هورمس می‌گوید زنان در دوران یائسگی نیز همچنان هوس شکلات را گزارش می‌کنند؛ ولی در آن مورد، به علل دیگری نسبت داده می‌شود.

آنچه همه‌ی این‌ موارد به آن اشاره می‌کند، وجود منشائی فرهنگی یا روانی برای هوس‌های غذایی است. تمایل شدید به شیرینی کره‌ای یا شکلاتی خاص یا سیب‌زمینی سرخ‌شده ممکن است به‌عنوان فکری ساده شروع و سپس، کم‌کم به وسواسی تبدیل شود که مقاومت دربرابر آن دشوار است.

در آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر، فکر غذاهای بسیار دل‌پذیر با حس گناه شدیدی همراه است. هورمس می‌گوید: «دوسوگرایی خاصی وجود دارد: این ذاتا لذت‌بخش است؛ اما در فرهنگی نیز زندگی می‌کنم که به من می‌گویند نباید این شکلات را بخورم. واقعا آن را می‌خواهم؛ اما نباید آن را بخورم. فکر می‌کنیم این بخشی از فرهنگ است که واقعا چنین فرایندی را ترغیب می‌کند.»

اگر قبلا مدتی خویشتن‌داری کرده و به خود گفته باشید هرگز اجازه‌ی خوردن چنین غذایی را ندارید؛ اما خوردن آن را شروع کنید، کنترل مقداری که می‌خورید، بسیار دشوار می‌شود. بنابراین، پس از خوردن یک تکه کیک به‌جای راضی‌شدن، سه تکه‌ی دیگر خواهید خورد.

زنان ممکن است هنگام بارداری با هدف رعایت رژیم غذایی سالم‌تر یا بنابر توصیه‌ی پزشک مصرف برخی غذاها را محدود کنند. همه‌ی این‌ها باهم حداقل در مناطقی از جهان به وضعیتی منجر می‌شود که در آن احتمال ظهور هوس‌های غذایی بیشتر شده و غلبه بر آن‌ها دشوار است و شاید باعث افزایش وزن شود.

بارداری ممکن است به‌عنوان زمانی دیده شود که در آن فرد بدون اینکه به‌شدت قضاوت شود، می‌تواند غذاهای دلخواهش را بخورد. هورمس می‌گوید طبق این فرهنگ، برای زنان موجه است که در این زمان‌ها چیزی را بخورند که قبلا از آن فاصله می‌گرفتند. سندرم پیش از قاعدگی و بارداری زمان‌هایی هستند که زنان مجوز تسلیم‌شدن دربرابر این تمایلات خود را دارند.

هورمس می‌گوید ایجاد اختلال در تفکر وسواس‌گونه‌ای که به ولع شدید ‌به یک نوع غذا منجر می‌شود، به پیشگیری از حرکت فکر به‌سمت افراط در‌زمینه‌ی خوردن آن غذا می‌تواند کمک کند. یکی از راه‌ها استفاده از پرت‌کننده‌های حواس است که در مطالعات مختلف از پرت‌کننده‌های حواس بصری یا بویایی استفاده شده است. تمرین ذهن‌آگاهی و مدیتیشن نیز می‌تواند به شناخت این تمایل و عبور از آن کمک کند. همچنین، وی توصیه می‌کند اگر هوس شکلات کردید، از نوع باکیفیت آن تهیه کنید و هرروز قدری از آن را بخورید.

درباره‌ی هوس‌های غذایی بارداری، عامل فرهنگی دیگری نیز می‌تواند دخیل باشد: بارداری طاقت‌فرسا است و گذراندن آن بدون کمک می‌تواند دشوار باشد. در مطالعه‌ای از زنان روستایی تانزانیایی که تمایل به گوشت، ماهی، غلات، میوه و سبزیجات را گزارش می‌کردند، تهیه‌ی غذاهای دلخواه نشانه‌ای از حمایت اجتماعی همسر و خانواده به‌شمار می‌رفت. درواقع، تهیه‌ی مرغ سرخ‌شده در ساعت یک نیمه‌شب به وجود و تعهد فرد برای آوردن خوراکی‌های خوش‌مزه نیاز دارد؛ یعنی کسی وجود دارد پاسخ‌گوی خواسته‌های فردی باشد که هوس آن غذا را کرده است. اگرچه بوفالو وینگز به‌خودی‌خود خوشمزه است، این واقعیت که آن‌که دوستش دوست دارید، آن‌ را برایتان می‌آورد، ارزشی فراتر از کالری دارد.