کهن الگو یا آرکتایپ چیست و چه چه تاثیری بر شخصیت ما دارد؟

تعریف آرکتایپ

شاید یکی از ابتدایی ترین و مهم ترین کارهایی که لازم است هر انسانی در زندگی انجام دهد، شناخت خود است. آدمی که خود را بشناسد، انتخاب های درست تر، روابط بهتر و سالم تر، موفقیت و پیشرفت ها و اعتمادبه نفس بیشتری خواهد داشت. در ادامه همراه ما باشید تا هم با موضوع آرکتایپ و هم انواع مردانه و زنانه و خصوصیات آنها آشنا شوید.

شخصیت شناسی با مطالعه بر روی شباهت های انسان به ارائه مدل های کلی و مشخصی برای شخصیت افراد، می پردازد. و به ما کمک می کند تا به شناخت خود نزدیک تر شویم. در عین اینکه با شناخت شخصیت های گوناگون، می توانیم با خلقیات اطرافیان مان هم آشنا شویم و بهترین نحوه تعامل را بیابیم.

آرکی تایپ برگرفته از واژه یونانی آرکه تیپوس است. این واژه در زبان یونانی به معنی مدل یا الگویی بوده است که چیزی را از روی آن می‌ساختند.

نظریه کهن الگوها یا آرکی تایپهای شخصیتی بر اساس تئوریهای کارل گوستاو یونگ روانشناس و متفکر سوئیسی شکل گرفته است.

یونگ که به خاطر فعالیت هایش در روانشناسی و ارائه نظریاتش تحت عنوان روانشناسی تحلیلی معروف است را در کنار زیگموند فروید از پایه‌گذاران دانش نوین روانکاوی قلمداد می‌کنند. به تعبیر فریدا فوردهام پژوهشگر آثار یونگ: ”هرچه فروید ناگفته گذاشته یونگ تکمیل کرده است“.

وی که مطالعات خود را بیشتر در بخش ناخودآگاه ذهن متمرکز کرده بود، برای آن دو گونه در نظر گرفت: ناخودآگاه فردی و ناخودآگاه جمعی. ناخودآگاه جمعی میراثی است از دوره های نخستین زندگی بشر که در حافظه تاریخی انسانها ثبت شده است و همه مردم در آن سهیم هستند.

یونگ پس از پرداختن به ناخودآگاه جمعی، نظریه آرکی تایپها یا کهن الگوها را به منظور روشن کردن اجزای شخصیت ارائه داد. به عقیده او آرکی تایپ، افکار غریزی و مادرزادی و تمایل به رفتارهایی است که انسان‌ها بر طبق الگوهای از پیش تعیین شده انجام می‌دهند.

به عبارت دیگر، آرکی ‌تایپ تصاویر و رسوباتی است که بر اثر تجربه‌های مکرر پدران باستانی به ناخودآگاه بشر راه یافته است. آن بخش از رفتار هایی که اجداد اولیه با تکرار آنها باعث شده اند که اکنون آن رفتارها بصورت غریزی در همه انسانها فارغ از رنگ و نژاد بروز کنند. در واقع آرکی تایپ یا کهن الگو محتویات ناخودآگاه جمعی است که در همه انسانها مشابه است.

همه چیز در مورد کهن الگو

بر اساس دیدگاه یونگ، خودآگاهی که ظاهرا شرط لازم انسانیت است، فقط نوک کوه یخی است. زیر آگاهی، سطح بسیار بزرگ تری وجود دارد که در آن خاطرات، احساسات و رفتارهای فردی فراموش شده یا سرکوب شده وجود دارد که یونگ آن را ناخودآگاه فردی می داند.

در زیر ناخودآگاه فردی دریای ژرف ناخودآگاه جمعی وجود دارد، دریایی بسیار بزرگ و باستانی که سرشار از همه تصاویر و رفتارهایی است که در طول تاریخ بارها و بارها تکرار شده اند. این تاریخ تنها شامل انسانها نمی شود، بلکه شامل خود زندگی است. همانطور که یونگ می گوید : "هر چقدر بیشتر وارد عمق روان شوی، بستر گسترده تر می شود".

یونگ به تکراری و عمومی بودن شخصیتها و رویدادهای زندگی در انسانها پی برد. وی به این نتیجه رسید که افسانه های تاریخی که در فرهنگهای مختلف وجود دارند با روشهای نمادین تجربیات درونی مردم را به نسلهای بعد انتقال می دهند و این داستانها که به کرات در هنر و ادبیات نقاط مختلف جهان مطرح شده اند، ساختار زندگی ما را شکل می بخشند. در تمامی این داستانها تعداد کمی الگوهای اصلی وجود دارند.

تست کهن الگوهای اسطوره ای زنان و مردان

در اینجا به معرفی کوتاه و گذرایی از این آرکتایپ ها  می پردازیم:

آرکتایپ های مردانه:

۱. زئوس (ZEUS): خدای خدایان، مظهر قدرت، جاه طلبی، پیشرفت، رقابت، کنترل کننده، ریسک پذیر و اهل عمل. (برای آشنایی بیشتر با آرکتایپ زئوس می‌توانید مطلب مربوط به آن را در وبلاگ پزشک خوب بخوانید.)

۲. آپولو (APOLLO): خدای خورشید، بازیکنی متمرکز و منطقی که برنامه ریز خوبی است، اما در کنار آمدن با نیروهای بی نظم، مانند احساسات و روابط ضعیف عمل می‌کند.

۳. آرس (ARES): خدای جنگ، جنگ‌جویی قدرتی که از رقابت کردن و خطر کردن لذت می برد، از وابستگانش دفاع می کند، از هیچ چیز و هیچ کس نمی ترسد، به جز آن که توانایی خود را برای استفاده‌ی کامل از بدنش از دست بدهد؛ فلج شدن برای او به معنای مرگ است.

۴. پوزیدون (POSEIDON): خدای دریاها و خدای عواطف و احساسات و غرایز، اهل عواطف و عمیق شدن در احساسات، عشق و هیجانات تند و شدید و خشم و کینه شدید

۵. هرمس (HERMES):  خدای سخنوری و مذاکره، دارای قدرت جذب بالا، تنوع طلب، شوخ طبع و خوش سر و زبان، خوش سفر، دارای نوجوان ابدی، فراری از مسئولیت و محدودیت

۶. هادس (HADES): خدای جهان زیرین و خدای دنیای ارواح و مردگان، فرمانروای ناخودآگاه، درون گرا و معناگرا، مردان شهودی و عمیق و کمی عجیب غریب در رفتار، بدون عواطف و احساسات و دور از اجتماع، منزوی ولی پیچیده

۷. هفائستوس (HEPHAESTUS): خدای آتش و فلزکاری، زحمتکش و اهل کار، مردانی درونگرا و گوشه گیر اما پر از خلاقیت و هنرمند، وفادار، اعتماد به نفس پایین

۸. دیونوسوس (DIONYSUS): خدای مستی و شراب. خدای لذت و شادی، جوانترین خدای المپ، اهل خلسه (چه مدل عرفانی و چه مدل اعتیاد به مواد)، آواره و سرگردان، همیشه عاشق، بدون چارچوب، روح لطیف و درک کننده زنان و زیبایی ها

آرکتایپ شناسی و کهن الگو شناسی

آرکتایپ های زنانه:

۱. آتنا (ATHENA): خدابانوی عقل و مهارت و تمدن و پیشرفت، دختر تحصیل کرده و عاقل پدر، منطقی و عقل گرا، علاقه مند به شغل و تحصیل و مدرک، اهل پیشرفت و رقابت، هدفمند، کمال گرا، محافظه کار، نماینده تفکر منطقی زنانه، مدیر

۲. آرتمیس (ARTEMIS): خدابانوی شکار، جنگاور، آسیب ناپذیر، مستقل، حفظ هویت فردی، عشق به طبیعت بکر، طرفدار حقوق زنان، خواهر (در رابطه با جنس مخالف خواهر آنها  می شود نه همسر)

۳. آفرودیت (APHRODITE): خدابانوی عشق و زیبایی و هنر،  خلاق و عاشق پیشه، طبیعت دوست، مرکز توجه، دوستدار زیبایی، دختری اهل زیبایی که با کمترین امکانات بیشترین زیبایی را  می آفریند، در لحظه زندگی  می کند.

۴. هستیا (HESTIA): خدابانوی معابد، زن دانا، ساکت و آرام، اهل دعا و معنویت و مدیتیشن، شهودی و درونگرای عمیق، ساده پوش و ساده زیست، انرژی گرفتن از خود، خاله و عمه دوشیزه

۵. هرا (HERA): خدابانوی ازدواج، زنان همسر الگو که همسر مهمتر از همه و مرکز زندگی ست، وفادار به همسر و عاشق شوهر کردن، زن زندگی، ملکه، شیک پوش، حسود و کینه توز، کنترل کننده همسر

۶. دیمیتر (DEMETER): خدابانوی مادر و غلات، زنان مادر الگو که همه را مراقبت میکنند و سرویس میدهد، مادرانی خستگی ناپذیر و تسلیم ناپذیر، فداکار، حمایت بی دریغ، مهربان و صمیمی، عاشق بچه ها، عاشق مهمان و مهمانی دادن، توانمند

۷. پرسفون (PERSEPHONE): خدابانوی دوشیزه، ملکه جهان زیرین، مظهر دوشیزگی، نماد دخترانگی، معصوم، انعطاف پذیر، پذیرا و نقش پذیر و منعطف، تقلید کننده و دنباله رو، نماد اضطراب جدایی از زندگی قبلی به یک زندگی جدید، دختر ساده لوح، بی خیال و بی مسؤولیت و سر به هوا، دارای امید، سطح بالای خودآگاهی، اهل این شاخه به آن شاخه پریدن

سخن آخر

ما با شناخت کهن‌الگوهای خودمان و به تعادل رساندن آنها به‌راحتی می‌توانیم بر رفتار خود کنترل داشته‌ باشیم، می‌توانیم دریابیم که در چه فعالیتی استعداد بیشتری داریم و در آن کار وقت بیشتری بگذاریم یا تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تری داشته‌باشیم. شناخت آرکتایپ‌ها در ارتباط با دیگران نیز به کمک ما می‌آید، با شناخت شخصیت افراد می‌دانیم که چگونه با ایشان مواجه شویم.

گردآوری: بخش روانشناسی