خمس طلا چگونه است و به چه طلایی خمس تعلق می گیرد؟

آشنایی با خمس طلا

خمس طلا و جواهرات

خمس یکی از اعمال واجب در دین اسلام می باشد، در اصل خمس یکی از اعمال فروع دین می باشد، که به پرداخت آن سفارش هایی شده است. خمس به بعضی از اموال و وسایل تعلق می گیرد که در آن به اصول پرداخت خمس طلا پرداخته ایم.

خمس چیست؟

خمس به معنای یک پنجم می باشد. در فقه به معنای پرداخت یک پنجم درآمدی که از راه زراعت، صنعت، تجارت، پژوهش و یا از راه های کارگری و کارمندی به دست می آید.

بر هفت چیز خمس واجب می شود : منفعت و درآمد کسب و کار. 2- معدن. 3- گنج. 4- مال حلال مخلوط به حرام. 5- جواهری که به واسطه ی غواصی یعنی فرو رفتن در دریا به دست می آید. 6- غنیمت جنگ. 7- زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد.

پرداخت خمس قوانینی دارد؛ اگر از کار، تجارت، صنعت و یا کسب و کار دیگر مالی بدست آورید و آن مال از مخارج سال خود و خانواده اش زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد، یعنی یک پنجم آن را مال را به دفتر مرجع تقلید خود بپردازد. به عنوان مثال: اولین حقوق و درآمد خود را در 1 اردیبهشت ماه دریافت کردید و سال دیگر دقیقا همان 1 اردیبهشت جدای از مخارج خود و خانواده تان از حقوق خود پول اضافه آمده و آن را در بانک پس انداز کرده اید. باید یک پنجم آن پول را به دفتر مرجع تقلید خود تحویل بدهید تا آن را به مصارف مربوطه برسانند.

به اموالی که جزء مخارج و هزینه های متعارف زندگی، از قبیل: خوراک، پوشاک، خانه ی مسکونی، وسایل زندگی، وسیله ی نقلیه و ...، البته در صورتی که مناسب با شأن فرد باشد. خمس تعلق نمی گیرد. 

خمس طلا چگونه است ؟

چنانچه مورد استفاده براى زينت بانوان نباشد، يا اضافه بر شأن و نيازشان باشد وسال خمسى بر آن بگذرد، خمس دارد؛ سكه هاى بهار آزادى نيز فقط خمس دارد.

به طلایی که زن از آن استفاده می کند. خمس تعلق نمی گیرد. حتی اگر آن طلا به صورت سکه باشد و یک سال کمتر آن را پس انداز کرده باشید خمس تعلق نمی گیرد. اما اگر یک سال از آن گذشت باید خمس آن را بپردازید.یعنی یک پنجم مبلغ آن را خمس بدهید.

اگر سکه را به شما هدیه بدهند و در شأن شما باشد. همانطور که بعضی از مراجع گفته اند خمس به هدیه تعلق نمی گیرد. بنابراین لازم به پرداخت خمس نیست.

به چه طلایی خمس تعلق می گیرد ؟

محاسبه ی سود و زیان طلا و یا ارز برای خمس :

کسی که سرمایه کسبش را طلا یا ارز قرار می دهد مانند طلا فروش یا ارز فروش، برای محاسبه سود و زیان - که در مقدار خمس تأثیر دارد - می تواند هر یک از دو روش زیر را انجام بدهد :

الف) سود و زیان حاصل در سرمایه طلا یا ارز را با نقد رایج بسنجد و افزایش و کاهش قیمت طلا و ارز را نسبت به نقد رایج لحاظ نماید.

بنابر این اگر خمس طلا یا ارز را بدهد و در سال بعد از نظر وزن یا مقدار به آنها اضافه نشود، ولی قیمت آن افزایش نماید، افزایش قیمت درآمد محسوب شده و خمس دارد و اگر قیمت کاهش یابد این کاهش، زیان به حساب می آید.

ب) سود و زیان سرمایه طلا را با خود طلا (وزن آن و در مواردی مثل سکه، تعداد آن) و ارز را با خود ارز (تعداد آن) حساب کند یعنی میزان سود و زیان را بر اساس نقد رایج محاسبه نکند؛ بلکه مبنای محاسبات خود را در زمان های حسابرسی معمول در معاملات (روزانه یا ماهانه یا سالانه)، مقدار طلا یا مقدار ارز قرار دهد؛ بنابر این اگر خمس طلا یا ارز را بدهد و سال بعد طلا و ارز از نظر وزن و عدد اضافه نشود ولی قیمت آنها بر اساس نقد رایج ترقی کند، خمس بر او واجب نیست و در این صورت اگر قیمت طلا یا ارز کم شود نمی تواند آن را ضرر حساب نماید.

مثال: فردی 20 میلیون تومان پول نقد و 7 سکه طلا به ارزش مالی 7 میلیون تومان که خمس ندارد مثل مال ارث یا خمس داشته و خمس آن را داده است، سرمایه کار خود قرار داده است؛ اگر بخواهد از محاسبه روش (ب) استفاده کند، قصد می‌کند سکه های طلا را بر اساس تعداد یا وزن لحاظ نماید. حال اگر سرمایه او در انتهای سال بعد 40 ‌میلیون و 7 سکه طلا باشد لازم است چهار میلیون تومان خمس بابت بیست میلیون که به نقد او اضافه شده است را بپردازد و فرقی ندارد که قیمت سکه ها اضافه شده یا کم شده یا فرقی نکرده باشد.

چند نکته :

 - محاسبه سکه بر اساس تعداد در صورتی جایز است که سکه، عرفاً از اشیاء مثلی و همانند هم شمرده شود.

 - وجه نقد طلا فروش و ارز فروش در صورتی که سرمایه کسب وی باشد و در طول سال تبدیل به مال التجاره می شود نیز حکم طلا و ارز را دارد که می تواند سود و زیان آن را با معیار طلا و ارز محاسبه کند اما وجه نقدی که سرمایه کسب او نیست و مثلاً به عنوان پس انداز نگهداری می شود را نمی تواند بر اساس طلا یا ارز محاسبه کند.

 - اگر فرد تا کنون توجه نداشته که می تواند معیار را وزن یا عدد طلا یا ارز قرار دهد ابتدا باید خمس سرمایه را بر اساس قیمت پرداخت کند و از آن پس در سا‌ل های بعد می تواند معیار را وزن یا عدد قرار دهد.

 - روش محاسبه قسمت (ب) مخصوص طلا و ارز است و شامل سایر اجناس نمی شود. بنابر این برنج فروش و پارچه فروش و ... نمی توانند معیار را وزن برنج یا متراژ پارچه و ... قرار دهند؛ البته با توضیحی که در مسأله بعد ذکر می‌شود، می توانند معیار محاسبات خود را طلا یا ارز در نظر بگیرند.

آیا به سکه طلا خمس تعلق می گیرد ؟

پرسش هایی درباره ی خمس طلا :

پرسش : چه موقع خمس به طلا تعلق می گیرد؟

پرسش : اگر طلا را از پولی كه خمس به آن تعلق گرفته بخرند و یا مورد استفاده قرار نگیرد یا مازاد بر شأن باشد خمس دارد اما اگر از انگشتر و النگو استفاده می‌كنید و زیادتر از شأن شما نیست خمس ندارد. و همین طور اگر كسی آن طلا را به شما بخشیده باشد خمس ندارد. 

پرسش : آيا به طلاى ذخيره شده، خمس تعلق مى گيرد؟

پاسخ همه مراجع: چنانچه از درآمد كسب تهيه شده و از آن به هيچ وجه استفاده نمى شود، بايد سر سال خمس آن را بپردازد.

پرسش : با توجه به اینکه اگر وسایل خانه یا طلای همسر که در شأن اوست بعد از سال خمسی فروخته شود خمس ندارد اگر پول حاصل به مدت چند سال خرج نشود آیا باز هم خمس ندارد؟

پاسخ : خمس ندارد.

پرسش : خانمی از حقوق  خود طلا و زیورآلاتی که همیشه خود را با آن زینت می‌کند، خریده است. شوهرش پولی که وی بتواند در این زمینه صرف کند ندارد؛ آیا دادن خمس این گونه خریدها بر زن لازم است؟

پاسخ همه مراجع: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، خمس ندارد.

پرسش : آیا به طلایی که شوهر برای همسرش می‏‌‌خرد، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟

پاسخ : اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب می‏‌‌شود و خمس ندارد.

پرسش : آیا به خود مغازه، وسایل و طلاهای داخل مغازه، خمس تعلق می‌گیرد؟

پاسخ : سرمایه خمس دارد، مگر این که به مقداری باشد که با پرداخت خمس آن درآمد کسب با بقیه، کافی به هزینه زندگی او نیست؛ و یا این که کسب با بقیه مناسب با شأن عرفی او نیست، در این دو صورت خمس ندارد.

پرسش : آیا به خاکِ طلا که در کارگاه های ساخت طلا جمع آوری می شود، خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ : هر چیزی که از منفعت کسب به دست آمده و دارای ارزش مالی است اگر سر سال خمسی باقی بماند خمس به آن تعلق می گیرد.

پرسش : زرگری سال قبل خمس اموال خود را پرداخت کرد، اگر امسال ارزش ریالی اموالش به علت نوسانات قیمت طلا، کمتر یا بیشتر از مقدار سال قبل باشد، نحوه ی محاسبه خمس چگونه خواهد بود؟

پاسخ : سرمایه به مقداری که سر سال خمسی به آن دسترسی دارد را باید به قیمت روز محاسبه کند و خمس مازاد بر ارزش سال گذشته را بدهد، ولکن مقداری از افزایش قیمت که ناشی از تورم باشد یعنی ارزش پول کم شده به طوری که همه اجناس با پول بیشتر معامله می شوند خمس ندارد.

پرسش : انگشتر طلا که مورد استفاده مردان قرار می گیرد، با وجود حرام بودن، می تواند جزء هزینه های زندگی محسوب شده، و خمس به آن تعلق نگیرد؟

پاسخ : پولی که برای هزینه­ ی خرید وسایل حرام، مثل انگشتر طلای مردانه، آلات لهو و لعب، ابزار قمار و مانند آن می شود، جزء مؤونه (هزینه های متعارف زندگی) حساب نمی شود، و باید خمس آن پرداخت شود.

گردآوری: بخش مذهبی