ویژگی های فرش قشقایی چیست؟

فرش قشقایی

همه چیز فرش قشقایی 

یکی از مرغوب‌ترین و معروف ترین انواع فرش‌های دست باف ایرانی فرش‌های قشقایی هستند، فرش‌هایی که تاریخ طولانی دارند و نتیجه سعی و استعداد و هنر چندین صد ساله‌ی افراد پرتلاش ایلات قشقایی هستند.

نقش های شایع و مرسوم قالی قشقایی را حداقل در سه قرن اخیر را باید به دو دسته اصلی و برجسته تقسیم کرد.

دسته اول طرح‌ها و نقش و نگارهای سنتی عشایری است که کمتر دچار فرسایش زمان شده‌اند و با تغییرات کمی از سال‌ها قبل به یک روش بافته شده است. ویژگی برجسته این طرح‌ها و نقش ها حالت هندسی نگاره ها و ذهنی بافی است و نیز تقلید نکردن از یک الگوی مشخص و نداشتن نظم خاص و خودداری از قرینه سازی فقط در طراحی ترنج‌ها و حاشیه ها.

این روش نقشپردازی را که پایه آن ترکیب و درهم ریختن نگاره های مختلف و پراکنده است، سبک «اشکالی» می گویند البته اصطلاح شایع بازار فرش «مختلف» و اشتباه معروف «اشکالاتی» است. بیشتر بافندگان طایفه شش بلوکی، به خصوص تیره های هیبت لو، عرب چرپانلو، طایفه های رحیم لو، صفی‌خانی و نیز شکرلو و خنگشت از این سبک تقلید می کنند.

نقشهای اصیل و کهن قشقایی و لری و دیگر بافندگان فارس در بافته‌های این دسته حفظ شده و در این دستبافته‌هاست که رگه‌هایی از پیوند قشقایی و قفقاز و دیگر حوزه های بافندگی ترکی می‌توان پیدا کرد.

ویژگی های فرش قشقایی

دسته دوم طرح‌ها و نقش‌های منظم پیوسته و هماهنگ و متقارن است که بیشترشان ریشه عشایری و روستایی ندارد و طراحی آنها بیشتر از فرش‌های شهری بافت و دیگر هنرهای تمدن شهرنشینی، مثل پارچه و ترمه و قلمکار و کاشی، الهام گرفته شده منجر به سبک و روش ویژه بافندگان عشایری ساده شده و به اصطلاح «استیلیزه» شده و روش گرفته است.

خصوصیت اصلی این دسته نظم خاص و یکپارچگی طرح و قرینه سازی و توازن است. در این روش نقشپردازی، به جای نگاره های لوزی و چهارگوش و شش گوش و هشت گوش و خط‌های راست و شکسته بیشتر از گل و گیاه و شاخ و برگ و خطوط گردان استفاده می‌شود، امکانات ذهنی بافی کم و دامنه خیال‌پردازی تنگ است و بیشتر در قلمرو رنگ آمیزی است که قدرت تخیل و هنرنمایی بافنده تاخت و تاز می‌کند.

نمونه کامل و تکامل یافته این روش منتظم نقش ناظم است که آمیزه ای است از گل و گیاه و شاخ و برگ ساده شده زوش بافنه همراه با نظم هندسی، برای بافتن این طرح، بافنده ناچار است که از یک نقشه دقیق پیروی کند و «نظم پراکندگی» یا «پراکندگی متوازن» و حالت متقارن شاخ و برگ‌ها و گل‌ها را رعایت کند. شایع ترین نقش‌های دیگر این دسته نقش محرمات، ماهی درهم، بته ای، گیاهی و افشان است.

قالی قشقایی

مشخصات فرش قشقایی

فرش‌های‌ قشقایی ‌مثل دیگر فرش های دستباف مناطق خصوصیات و ویژگی‌های خاص خود را دارند. خصوصیت های فرش قشقایی به‌عنوان شناسه‌ و علامتی برای فرش‌های قشقایی باعث تفاوت آن‌ها از دیگر فرش‌ها می‌شود. مهم‌ترین ویژگی های فرش قشقایی کدامند؟

تار و پود فرش قشقایی

این مسئله که پرورش دام از شغل های اصلی عشایر است، امری کاملا آشکار و روشن برای همه است. پس واضح است که عشایر قشقایی برای تار و پود فرش‌ و قالیچه‌ قشقایی بیشتر از نخ‌ها و خامه‌های پشمی دستریس استفاده کنند. در بیشتر نمونه‌های شهری و روستایی فرش قشقایی به دلیل کم بودن پشم در آن ناحیه ها یا گرایش به ظرافت هرچه بیشتر فرش، اغلب از نخ‌های پنبه‌ای یا ابریشمی در تار و پود و نیز بافت فرش و قالیچه قشقایی استفاده می‌کنند.

مشخصات فرش قشقایی

دار قالی فرش قشقایی

بیشتر مردم عشایر برای بافت قالی به جای دارهای قالی ایستاده از دارهای قالی خوابیده یا زمینی استفاده می‌کنند.

دارهای افقی خیلی مناسب شرایط زندگی عشایر است، چرا که دارهای افقی مشکل جای گیری خاصی در درون چادرهای عشایر به وجود نمی آورد و در زمان کوچ عشایر نیز جابه‌جایی راحت و آسانی دارند.

در ناحیه های روستایی استان فارس هم اغلب از دارهای افقی برای قالی‌بافی استفاده می‌کنند اما از دارهای عمودی برای رنگ‌ها هم قابل استفاده هستند.

خصوصیت های فرش قشقایی

خصوصیت های رنگرزی و رنگبندی فرش قشقایی

قدیمی ترین فرش‌های قشقایی، بیشتر از هشت رنگ متفاوت ندارد و فقط در فرش‌هایی که اواخر قرن دوازدهم هجری به بعد بافته شده، تعداد رنگ‌ها از ده رنگ بیشتر است و در اواسط قرن سیزدهم به چهارده رنگ می‌رسد .

پیداست که قشقایی‌ها تا اواخر قرن دوازدهم هجری به راز پاره‌ای از رنگ‌ها، به خصوص قرمزهای سرخرنگ گلی‌فام، پی نبرده بوده‌اند. از نیمه اول قرن سیزدهم، رفته رفته، رنگ‌های جدید، به خصوص آن طلایی فاخر و سبزهای خرم و سرخ‌های آتشین، دردستبافت‌های ظریف و ریزبافت استفاده می شوند.

باید بدانید که رنگ قرمز تند سرخ‌فام (معروف به رنگ گلی) در هنر فرشبافی قشقایی یک رنگ اصلی است. این قرمز سرخ‌فام، اغلب در رنگ‌آمیزی ترنج‌ها بکار می‌رود و بعضی اوقات هم لچک‌ها و زمینه فرش را به این رنگ در می‌آورند، ولی استفاده از آن در حاشیه کمیاب است.

برای رنگ‌آمیزی متن و زمینه قالی، محبوب ترین رنگ نزد قشقایی‌ها آبی فیروزه‌ای و بعد از آن سبز و همین طور رنگ سفید است.

ارزشمندترین قالیچه‌ها، یکی از این سه رنگ و کمتر از همه سبز را در زمینه خود دارد. بعد از اینها، و البته بیش از همه رنگ سرمه‌ای است که در دستبافت‌های ممتاز، خیلی عمیق و یکدست و صاف و زلال است.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر