اسکن رادیوایزوتوپ چیست؟ کاربرد اسکن رادیوایزوتوپ

اسکن رادیوایزوتوپ بهترین روش برای تشخیص بیماری هایی مانند سرطان است

اسکن رادیوایزوتوپ یا اسکن استخوان چیست؟

بهترین روش تصویربرداری و مشخص کردن مشکلات استخوانی و تومور ها، استفاده از اسکن رادیوایزوتوپ می باشد. در روش ذکر شده ماده ی رادیواکتیوی به بدن تزریق می گردد که محل عارضه را نمایان می سازد. البته به خاطر داشته باشید که این روش فقط برای مشخص شدن محل عارضه است و نوع آن را تعیین نمی کند.

اسکن رادیوایزوتوپ چیست؟

اسکن رادیورایزوتوپ، روشی تصویربرداری است که برای شناسایی و تشخیص مشکلات استخوانی به خصوص تومورها و عفونت های استخوانی به کار گرفته می شود.

نام های بسیاری برای اسکن رادیوایزوتوپ ( Radioisotope scan) درنظرگرفته شده است که به طور مثال می توان به اسکن استخوانی، رادیونوکلاید "Radionuclide scan"، سنتی گرام "Scintigram" اشاره کرد.

اسکن استخوان نقش بسیار مهمی در بررسی تومورهایی با منشا استخوانی یا متاستاز استخوانی دارد. درنتیجه این روش در شناخت بافت های مبتلا و درمان بیماری ها کمک شایانی می کند. 

تصویر دستگاه اسکن رادیوایزوتوپ 

عملکرد اسکن رادیوایزوتوپ 

درعلم پزشکی برای تشخیص بیماری های مختلفی از قبیل بیماری های قلبی، استخوانی، بیماری های ریوی، کلیه، مغز، خونریزی گوارشی و... از روش اسکن رادیوایزوتوپ بهره می گیرند.

این تصویر حاصل از اسکن رادیوایزوتوپ بیانگر وجود عارضه در انگشت میانی است

برای اسکن استخوان( رادیوایزوتوپ) مقداری از ماده ی رادیواکتیو را به بدن بیمار تزریق می کنند. تفاوت ماده ی رادیواکتیو در تشخیص بیماری های متفاوت است و پزشک معالج بر اساس نوع بیماری یکی از آن ها را تجویز می کند.

زمانی که ماده ی رادیواکتیو دربدن بیمار تزریق می گردد پس از چند ساعت در جریان خون او منتشر شده و به تمام نواحی بدن سرایت می کند؛ سپس هر قسمت از بدن مقداری از آن را جذب می کند. به طور کلی بافت هایی که دچار عارضه ای هستند نسبت به سایر نواحی مقدار بیشتری از ماده را جذب می کنند.

پزشک معالج از طریق میزان رادیواکتیو جذب شده توسط بافت های بدن تشخیص می دهد که کدام بافت دچار بیماری گشته است.

برای جریان یافتن و پخش شدن ماده در تمام نواحی، بدن بیمار به 3 الی 4 ساعت زمان نیاز دارد.

عملیات تصویر برداری و اسکن استخوان ممکن است تا یک ساعت نیز طول بکشد

انواع مختلف ماده رادیواکتیو

همانطور که بیان کردیم برای شناسایی بیماری های مختلف، نوع ماده ای که استفاده می شود نیز متفاوت است. به طورمثال درتشخیص بیماری های قلبی از تالیم استفاده می شود. همچنین برای تشخیص تومورهای استخوانی از ماده رادیواکتیو تکنیسیم، گالیم و ایندیم بهره می گیرند.

ماده رادیواکتیو چیست؟

رادیو اکتیو ماده ای ناپایداراست که مداوم در حال تجزیه و تبدیل شدن به عنصر های دیگر می باشد. بدین جهت موجب آشکار شدن اشعه گاما می گردد. لذا درقسمت های مختلف بدن، به میزان فشرده بودن و تراکم ماده ی رادیواکتیو مقدار تابش اشعه از آن ناحیه نیز بیشتر است. از این خاصیت ماده رادیواکتیو برای تصویربرداری های پزشکی استفاده می گردد.

پس از گذشت چند ساعت از تزریق ماده ی رادیواکتیو، فرد در مقابل دوربین مخصوصی 

قرار می گیرد که اشعه ی گامای موجود در بدن بیمار را به عکس تبدیل می کند. به طور معمول مدت زمان هر اسکن حدود 30 الی 60 دقیقه طول می کشد.

برای انجام اسکن هسته ای، از دوربین مخصوصی استفاده می شود که به آهستگی در جهت های مختلف حرکت می کند و از تمامی نقاط بدن تصویربرداری می کند.

میزان تابش اشعه گاما در بافت هایی از بدن که ضایعه ای در آن وجود دارد بیشتر از سایر قسمت های بدن است.

مناطق نقاط گرم در تصویربرداری اسکن استخوان چیست؟

درتصویر گرفته شده، نقاطی وجود دارد که به دلیل تابش بیشتر اشعه گاما و وجود بیماری، تیره تر از سایر نواحی به چشم می خورد. در نتیجه به نقاطی که تابش گاما بیشتر باشد، مناطق نقاط گرم " Hot spot" می گویند.

کاربرد اسکن رادیوایزوتوپ

•  استئومیلیتت یا تشخیص عفونت های استخوانی

•  شناسایی تومورهای پروستات، تیروئید، کلیه، پستان و ریه

•  تشخیص پخش و متاستاز سرطان به استخوان ها (در مواردی سرطان موجود در ناحیه ای از بدن، به استخوان ها سرایت می کند. سرطان های ریه، پروستات، کلیه، تیروئید و پستان پتانسیل متاستاز به استخوان ها و سایر نواحی بدن را دارند.) 

•  شناسایی سرطان استخوان و تومور

•  مشخص کردن شکستگی های ظریف

•  شناسایی بیماری های متابولیک از قبیل بیماری پاژه، استئومالاسی، پرکاری اولیه غده تیروئید و استئودیستروفی کلیوی

توجه داشته باشید که اسکن رادیوایزوتوپ تنها می تواند محل وجود ضایعه را شناسایی کند و قادر به شناسایی نوع ضایعه نمی باشد.لذا پزشک مربوطه درصورت مشاهده ی ضایعه، برای بررسی علت و نوع بیماری از روش های دیگر استفاده می کند.

این اسکن نشان می دهد نواحی پر رنگ یک عارضه وجود دارد

اسکن رادیوایزوتوپ تیروئید

کم کاری مادرزادی تیروئید یکی از علت های شایع در گسترش عقب ماندگی ذهنی می باشد. شیوه های مختلف تصویربرداری برای ارزیابی روند آناتومی و عملکرد غده ی تیروئید وجود دارد که بهترین نوع آن اسکن رادیو ایزوتوپ تیروئید می باشد.

در اسکن رادیوایزوتوپ تیروئید، ماده ای رادیواکتیوی به غده تیروئید تزریق می شود.این ماده در بافت تیروئید منتشر می شود که موجب ارزیابی و شناسایی سلول های تیروئیدی می گردد.

مواد رادیواکتیو در این ناحیه تنها توسط سلول های تیروئیدی و فولیکول ها جذب می شود. حال اگر سلول یا تجمع غیرطبیعی در داخل نسج تیروئید وجود داشته باشد، با اسکن رادیوایزوتوپ مشخص می شود.

ندول تیروئید

گره تیروئید یا ندول، توده ای جامد یا مایع می باشد که از غده ی تیروئید تشکیل می شود. این غده در بالای قفسه سینه و در پایه ی گردن قرار گرفته که وظیفه ی تنظیم متابولیسم بدن را بر عهده دارد.

ندول ها در اسکن تیروئید به سه دسته تقسیم می شوند:

• ندول سرد: ندولی است که هیچ گونه ماده ی رادیو اکتیوی را به خود جذب نمی کند.

• ندول گرم: ندولی که بیشتر از سایر قسمت های غده، ماده ی رادیو اکتیو را به خود جذب می کند و در نواحی مختلف تیروئید نیز جذب می شود.

• ندول داغ: ندولی که فرصت جذب ماده به سایر نواحی را نمی دهد و تمامی مواد را جذب خود می کند.

در 15 الی 25 درصد از موارد ندول سرد سرطانی شناخته می شود که اهمیت درمانی بسیار زیادی دارد.علاوه بر این، نودل های سرد کارکرد طبیعی غده ی تیروئید را مختل نمی سازند و تیروئید فرد در وضعیت ترشح نرمال هورمون قرار دارد.

هنگامی گواترهای ندولی اهمیت درمانی می یابند که به طور منفرد و سفت به گردن چسبیده و به صورت نامنظم و توپر شکل گرفته باشند.

یوتیروئید

تیروئیدی است که در آزمایش های هورمونی و خونی عملکردی طبیعی داشته باشد اما در تصویربرداری های اسکن ایزوتوپ غیرطبیعی به نظر برسد. 

بیماری ندول تیروئید یکی از گسترده ترین بیماری ها در دنیای امروزی است که در مناطقی که ید به مقدار کافی وجود ندارد، شیوع آن تا 2.5  برابر افزایش می یابد.

اسکن رادیوایزوتوپ برای تشخیص ندول تیروئید  

نکاتی مهم در تهیه اسکن رادیوایزوتوپ

• به فرد مراجعه کننده توصیه می شود که 4 روز قبل از انجام اسکن از مصرف داروهایی که عنصر بیسموت در آن ها موجود است، خودداری کند.

• در هنگام تزریق ماده از طریق وریدی(سیاهرگ) فرد احساس گرما می کند.

• عدم به همراه داشتن هرگونه اشیای فلزی توسط بیمار در هنگام عکس برداری

• تخلیه کامل مثانه قبل از شروع تصویر برداری توسط بیمار

• ماده ی رادیواکتیو پس از 2 الی 3روز از بدن دفع می شود. برای دفع ماده به وسیله ی کلیه ها بیمار باید روزانه چهار الی پنج لیوان مایعات بنوشد.

• به فرد مذکور توصیه می شود به دلیل تابش اشعه رادیواکتیو، تا دفع کامل ماده از بدن با زنان باردار و کودکان در تماس نباشد.

گردآوری : بخش سلامت