اندازه استاندارد دور سر نوزاد + علت بزرگی و کوچکی دور سر نوزاد

رشد جمجمه نوزاد و دور سر نوزاد نشانه میزان رشد مغز او است

اهمیت اندازه گیری دور سر نوزاد

یکی از مواردی که در رابطه با روند رشد طبیعی کودک در دوره های مختلف همواره باید به آن توجه داشت اندازه طبیعی دور سر نوزاد میباشد که با استفاده از آن پزشک اطفال میتواند با بررسی آن به طبیعی بودن رشد کودک و یا به وجود مشکلاتی که مانع از رشد طبیعی کودک میباشد پی ببرد.

اندازه دور سر نوزاد

فاصله بین وسط پیشانی نوزاد تا دورترین قسمت پشت سرش را به عنوان اندازه دور سر نوزاد می شناسند. برای اندازه گیری دور سر نوزاد از یک نوار مخصوص توسط پزشک استفاده میشود. نوار، بالای گوش نوزاد قرار میگیرد و بدون درد است.

پزشک این اندازه گرفته شده را با نمودار رشد طبیعی مقایسه میکند تا روند رشد نوزاد مورد ارزیابی قرار دهد. از طریق این نمودار پزشک میتواند درصد آن را مشخص کند یعنی مشخص کند که از نظر سایز در کدام محدوده قرار دارد. 

اندازه دور سر نوزاد به سن دوران بارداری بستگی دارد

اهمیت اندازه گیری دور سر نوزاد 

اندازه گیری دور سر نوزاد از آن جهت حائز اهمیت است که رشد جمجمه نوزاد نشانه میزان رشد مغز اوست. روند اندازه گیری دور سر نوزاد در شش ماه بعد از تولد دارای اهمیت زیادی است. با اندازه گیری دور سر نوزاد می توانیم به روند رشد طبیعی مغز نوزاد پی ببریم.

اگر جمجمه نوزاد به اندازه طبیعی رشد نکرده باشد مغز او نیز رشد نکرده است و یا اگر رشد جمجمه بیش از اندازه طبیعی باشد نشانه خوبی نیست و می تواند دلالت بر بیماری مانند هیدروسفالی داشته باشد.

البته باید توجه داشت که همیشه کوچکتر یا بزرگتر بودن سر نسبت به هم سن و سالان علامت بیماری و نگران کننده نیست، مخصوصا اگر چنین حالتی در والدین کودک هم دیده میشود. اما در هر صورت بهتر است با پزشک متخصص اطفال هم در میان بگذارید.

اندازه استاندارد دور سر نوزاد باید چقدر باشد؟

اندازه دور سر نوزاد به سن دوران بارداری بستگی دارد. در نوزادانی که با رشد کامل و به اصطلاح رسیده متولد شده اند این اندازه در هنگام تولد معمولا 35 سانتی متر میباشد.

در حالی که در نوزادی که نارس و با رشد ناکافی متولد شده است این اندازه معمولا بین 31 تا 33 سانتیمتر است. روند رشد اندازه دور سر نوزاد به گونه ای است که در سه ماه اول بعد  از تولد ماهی دو سانتی متر به آن اضافه میشود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی متر به آن اضافه میشود و در شش ماهگی تا یک سالگی ماهی نیم سانتی متر به آن اضافه میشود.

البته این الگو میتواند با اندکی اختلاف هم باشد. در هر صورت اگر روند رشد کمتر یا بیشتر از این میزان باشد باید به پزشک مراجعه شود. 

علت تفاوت اندازه دور سر کودکان هم سن وسال

همان طور که قبلا به طور مختصر به آن اشاره شد این موضوع که اگر اندازه دور سر کودکان با همسالان خود متفاوت است می تواند دلایل متعددی داشته باشد و همیشه نگران کننده نیست. 

میزان رشد دور سر نوزاد تقریبا الگوی ثابتی دارد. یعنی در سه ماهه اول رشد باید تا شش سانتی متر رشد کند و بعد از آن تا یک سالگی هم تا شش سانتی متر به رشد آن اضافه شود. اما در صورتیکه میزان رشد دور سر نوزاد دقیقا از چنین الگویی پیروی نمی کند باید به تناسب آن با میزان دور سر والدین کودک و همچنین فاکتورهای ارثی توجه شود.

همچنین اگر رشد حرکتی و ذهنی کودک طبیعی است پس نباید نگران اختلاف جزئی اندازه دور سر کودک نسبت به هم سن وسالانش بود.

کوچک یا بزرگ بودن اندازه دور سر نوزاد 

کوچک یا بزرگ بودن دور سر نوزاد هر دو غیر طبیعی بوده و نشانه وجود بیماری است. کوچکتر بودن دور سر نوزاد نسبت به هم سالانش میکروسفالی و بزرگتر بودن آن را هیدروسفالی میگویند.  

میکروسفالی چیست؟ (کوچکتر بودن دور سر نوزاد)

میکروسفالی به معنی کوچک بودن دور سر نوزاد است

از فاکتورهای مورد ارزیابی در ارتباط با رشد طبیعی نوزاد توسط پزشک قد و وزن او می باشد که پزشک می تواند با بررسی آنها میزان رشد طبیعی کودک را محک بزند. اندازه گیری دور سر نوزاد نیز یکی از این فاکتورهاست. این مقیاس از اهمیت زیادی برخوردار است و میتواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار پزشک قرار دهد. چون این مقیاس در ارتباط مستقیم با رشد مغز بوده و وضعیت رشد و سلامت کودک را نشان میدهد. 

اگر مغز نوزاد از رشد مناسبی برخوردار نباشد ممکن است مبتلا به بیماری میکروسفالی باشد. میکروسفالی نوعی بیماری است که در آن اندازه سر نوزاد نسبت به سر همسالان خود کوچکتر است. این بیماری ممکن است در هنگام تولد نوزاد با او وجود داشته باشد ویا در دوسال اولیه زندگی اش پدیدار شود. متأسفانه میکروسفالی هیچ درمانی ندارد ولی تشخیص به موقع آن میتواند باعث بهبود وضعیت بیماری شود.

از علتهای کوچک بودن دور سر نوزادان میتوان به مواردی همچون عدم رشد مناسب مغز کودک در نتیجه آسیبهای دوران بارداری یا  در هنگام زایمان اشاره کرد. این آسیب ها میتواند ناشی از تماس جنین با اشعه ایکس، مصرف دارو توسط مادر در دوران بارداری و عفونتهای مادر در دوران بارداری باشد. همچنین برخی از بیماری های ژنتیک نیز می تواند علت این عارضه باشد. 

بزرگی دور سر نوزاد (هیدروسفالی)

یکی از دلایل عارضه هیدروسفالی یا بزرگی دور سر نوزاد بیماری های ژنتیکی است

از علتهای بزرگی دور سر نوزادان می توان به مواردی مانند خونریزی مغزی، توده داخل مغزی، عفونتهای مغزی، کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین D و بیماری های ژنتیک و موروثی اشاره کرد. 

از علائم این بیماری میتوان به افزایش  محیط دور سر، نازک شدن استخوان جمجمه و ملاج های بزرگ و برآمده، ناتوانی در تکان دادن سر، انحراف کره چشم به سمت پایین، لوچی چشم ها، خواب آلودگی، تهوع و استفراغ، اختلال در حرکت اندامها  و بزرگ شدن سر و تشنج و عقب ماندگی ذهنی اشاره کرد. 

اگر چه این بیماری درمان کاملا قطعی ندارد اما درمان نکردن آن هم میتواند کشنده باشد و اگر هم درمان شود آسیبهای رسیده به مغز از بین نخواهد رفت و هدف از تلاش برای درمان جلوگیری از پیشرفت این بیماری و آسیب رساندن بیشتر به بافت مغز میباشد. 

کودکانی که با چنین مشکلاتی متولد میشوند و یا در ماه های اولیه تولد دچار این بیماری ها میشوند نیاز به مراقبتهای ویژه ای دارند. 

اما خوشبختانه امروزه با پیشرفت های علم و تکنولوژی در زمینه پزشکی چنین مواردی به میزان چشمگیری کاهش یافته است. 

ارتباط بزرگ بودن سر نوزاد با میزان هوش او 

این ارتباط در تعداد محدودی از پژوهشها گزارش شده و از نظر علمی چندان قابل استناد نیستند. 

همان طور که پیشتر اشاره شد الگوی منظم میزان رشد دور سر نوزاد خیلی اهمیت بیشتری دارد. این الگو باید منظم باشد تا کودک به میزان رشد طبیعی برسد. پس صرفا بزرگتر بودن سر نوزادان نسبت به همسالان نمیتواند بیانگر باهوش بودن نسبت به آنها باشد.

در رابطه با این موضوع فاکتورهایی هم چون محیطی که کودک در آن رشد میکند و میزان تحصیلات والدین هم بر میزان هوش کودکان تاثیر گذار است. به همین ترتیب کوچک بودن اندازه سر کودک هم دلیل بر بهره هوشی این کودک نمیباشد. 

سخن پایانی 

شعار سازمان جهانی بهداشت: همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. با توجه به مطالبی که در این مقاله ذکر شد و امیدواریم که مفید بوده باشد، به اهمیت این نکته بیشتر از هر زمانی پی میبریم که همیشه پیشگیری بسیار راحت تر از درمان است.

چه بسا در مواردی حتی درمان قطعی هم امکان پذیر نیست لذا در ارتباط با این موضوع خانمهای باردار و یا کسانیکه بعدها قصد باردار شدن دارند باید بیشتر به این مسئله توجه کنند وبا رعایت اصول بهداشتی و مراقبتهای دوران بارداری مانع متولد شدن نوزادانی با چنین مشکلاتی شوند. 

گردآوری: بخش کودکان