واکسن چهار ماهگی نوزاد و مراقبت های لازم

واکسن چهار ماهگی نوزاد یکی از واکسن های ضروری است 

همه چیز درباره واکسن ۴ ماهگی نوزاد

واکسن چهار ماهگی نوزاد یک واکسن پنج گانه است و شامل واکسن های کزاز، دیفتری، سیاه سرفه، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفولانزا می شود. این واکسن برای اکثر افراد بی خطر است و عوارض خطرناک آن بسیار نادر است.

چرا واکسینه کردن کودکان اهمیت دارد؟

در شرایط فعلی و بر اساس یافته های بشر، علم مورد اعتماد در جوامع علم تجربی است. تاریخچه این علم بیانگر آن است که برنامه های واکسیناسیون تا به امروز بسیار موفق بوده و باعث شده بیماریی های مرگبار از قبیل سیاه سرفه یا فلج اطفال را از یاد ببریم. در حالی که در نسل های قبلی احتمال ابتلا نوزاد به این بیماری یا حتی مرگ نوزاد براثر بیماری فلج اطفال بسیار شایع بوده است. 

در واقع واکسیناسیون افراد جامعه را از ابتلا به انواع بیماری های عفونی حفظ می کند. بعضی از مادران به دلیل داستان هایی که راجع به عوارض واکسینه کردن شنیده اند از واکسن زدن نوزاد خود امتناع می کنند. 

اما براساس یافته های علم تجربی اگر نوازدی دچار بیماری حاد همانند تب باشد یا بدن نوزاد به دُز قبلی حساسیت نشان داده باشد،آنگاه نباید واکسینه شود.

معرفی واکسن های لازم نوزاد

1. واکسن بدو تولد

واکسن سل(ب.ث.ژ). واکسن سه گانه (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه)

2. دو ماهگی

واکسن دو ماهگی شامل پنج گانه دیفتری،کزاز،سیاه سرفه،هپاتیت ب،هموفیلوس پنومونیه به همراه قطره خوراکی فلج اطفال است.

3. چهار ماهگی

پنج گانه دیفتری،کزاز،سیاه سرفه ، هپاتیت ب، هموفیلوس پنومونیه به علاوه قطره خوراکی فلج اطفال-IPv(فلج اطفال تزریقی)

4. شش ماهگی

پنج گانه دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، هپاتیت ب، هموفیلوس پنومونیه به همراه واکسن فلج اطفال

5. دوازده ماهگی

MMR که برای پیشگیری از سرخک، سرخجه و اوریون تزریق می شود.

6. هجده ماهگی

واکسن سه گانه،فلج اطفال و MMR

7. شش سالگی

واکسن سه گانه و فلج اطفال

از سخت ترین واکسن های کودک، واکسن 3 گانه و 5 گانه است.

از کم درد ترین واکسن های نوزاد، واکسن MMR است.

کمی بالا رفتن تب در نوزاد پس از تزریق واکسن طبیعی است.

واکسن چهار ماهگی نوزادان شامل چه واکسن هایی می باشد؟

واکسن چهار ماهگی برای نوزاد، از مهم ترین واکسن هایی است که به نوزاد تزریق می شود. این واکسن به قسمت ران پا تزریق شده که درد بسیاری به همراه دارد.

در مواردی نیز به هر دو پای نوزاد تزریق می شود. به طور کلی، در چهار ماهگی دو واکسن ثلاث و قطره فلج اطفال باید به کودک داده شود.

قطره ی فلج اطفال خوراکی است که برای جلوگیری از بروز بیماری فلج اطفال به کودک داده می شود. این بیماری می تواند موجب از کار افتادن بعضی از اندام های بدن به صورت دائمی شود.

• واکسن ثلاث

این واکسن شامل واکسن سیاه سرفه، دیفتری و کزاز می باشد؛ممانعت از این واکسن موجب ایجاد آسیب جدی به بدن نوزاد و در مواردی منجر به مرگ وی می شود.

• واکسن چهار ماهگی کزاز

باکتری کزاز در محیطی که اکسیژن در آن وجود نداشته باشد،رشد می کند. زخم های ایجاد شده روی پوست، زمینه را برای به وجود آمدن این باکتری فراهم می کنند.

باکتری و اسپور کزاز در خاک آلوده وجود دارد و رشد می کند به همین دلیل زخم های آلوده به خاک بسیار خطرآفرین هستند.

این باکتری سمی را تولید می کند که به مغز و اعصاب آسیب جدی ورد می کند و موجب گرفتگی عضلات در ناحیه فک می شود، به همین جهت است که در زبان عام به این بیماری قفل شدن فک نیز می گویند.

اولین تزریق واکسن کزاز باید قبل از 12 ماهگی صورت بگیرد و در فاصله ده سال یک بار(تا پنج تزریق) باید سطح ایمنی بدن نسبت به باکتری کزاز تقویت شود.

• واکسن چهار ماهگی سیاه سرفه

یکی از خطرناک ترین بیماری برای کودکان زیر یک سال ، بیماری سیاه سرفه است. بیماری سیاه سرفه توسط یک باکتری به نام بوردتلاپرتوسیس ایجاد می شود و منجر به مسدود شدن مجاری تنفسی نوزاد و التهاب ریه ها می شود.

نشانه های این بیماری بسیار شبیه به بیماری سرماخوردگی است و علائمی از جمله آبریزش بینی،قرمزی و آبریزش چشم،تب خفیف و سرفه خشک به همراه دارد.

 تزریق این واکسن از دوماهگی آغاز شده و در خانه های بهداشت به صورت رایگان در اختیار همگان  قرار می گیرد. نکته حائز اهمیت درباره این واکسن این است که، واکسن چهار ماهگی سیاه سرفه نباید پس از پایان 5 سالگی به کودک تزریق شود.

• واکسن چهار ماهگی دیفتری

دیفتری یک نوع بیماری دستگاه های تنفسی است. این بیماری واگیردار است و منجر به ایجاد غشایی کاذب در حلق و حنجره می گردد. عوارض آن شامل گلودرد، تب، سرفه و گرفتگی صدا است و در صورت تشدید، این بیماری باعث بیماری های قلبی، کلیوی و فلج دست و پا می شود.

در کشورهای پیشرفته تر با یک‌بار واکسیناسیون به طور کامل ریشه کن شده است اما در ایران واکسن چهار ماهگی دیفتری در چند نوبت در سنین مختلف دریافت می شود.

• واکسن چهار ماهگی هپاتیت B 

این واکسن با هدف جلوگیری از ورم کبد ناشی از ویروس هپاتیت B و سرطان کبد تزریق می گردد. درواقع، تزریق این واکسن باید بعد از تولد و یا قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان باشد.

• واکسن چهار ماهگی میکروب هموفیلوس آنفولانزا نوع B

این میکروب در کودکان شیرخوار موجب بیماری مننژیت، تورم حنجره و عفونت ریه می شود.این واکسن همراه واکسن پنج گانه در سنین2، 4 و 6 ماهگی به کودکان تزریق می شود.

• واکسن چهار ماهگی فلج اطفال

بیماری فلج اطفال جزو بیماری های ویروسی می باشد که اگر کودکی دچار آن شود، منجر به فلج اندام وی می گردد و ممکن است تا آخر عمر معلول بماند.حال اگر مغز را درگیر کند ، کودک دچار فلج تنفسی شده و فوت می شود.

به طور کلی دو نوع واکسن بدو تولد فلج اطفال وجود دارد. یک واکسن ویروس ضعیف زنده شده و دیگری واکسن کشته شده که هردو در پیشگیری از بیماری فلج اطفال در کودکان مؤثر اند. اولین مرحله این واکسن از بدو تولد به بدن نوزاد تزریق می شود.

اقدامات لازم قبل از تزریق واکسن 

چند ساعت قبل از واکسیناسیون به کودک قطره استامینوفن دهید. همچنین به کودک شیر دهید تا سیر باشد.

نکته حائز اهمیت درباره قطره استامینوفن این است که هر چهار ساعت یک‌بار باید به کودک داده شود و حداکثر استفاده از این قطره سه روز است و بیشتر از این مجاز نیست.

برای کاهش اثرات واکسن چهار ماهگی می توانید از قطره استامینوفن استفاده کنید.

مراقبت های لازم بعد از واکسن چهار ماهگی

1. 20 الی 30 دقیقه بعد از تزریق واکسن در درمانگاه بمانید

در مواردی بدن نوزاد به ترکیبات واکسن حساسیت نشان می دهد که نیاز به کمک های فوری است. شایع ترین این حساسیت ها علائمی از قبیل رنگ پریدگی،کاهش سطح هوشیاری ،تهوع ، استفراغ، کاهش فشار خون، اختلال تنفسی، احساس خفگی و تنگی نفس است.

در مواردی بسیار نادر نیز،ممکن است حساسیت نوزاد تا 48 ساعت بعد از واکسیناسیون رخ دهد.

2. با توصیه پزشک،هر 4 الی 6 ساعت به کودک استامینوفن بدهید.

برای کنترل و کاهش درد و تب کودک می توان از قطره استامینوفن کمک گرفت.در ازای هر کیلوگرم وزن کودک دو قطره استامینوفن نیاز است.برای مثال اگر کودکتان 7 کیلو است ، 14 قطره کافی است. برای کاهش تب نوزاد به هیچ وجه نباید از ایپرین استفاده کنید زیرا ممکن است موجب بروز مشکلاتی در نوزادتان شود.

به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد، شما باید دو قطره استامینوفن به او بدهید

3. در 24 ساعت اول بعد از تزریق واکسن باید محل تزریق شده را خنک نگه دارید

در 24 ساعت اول می توانید از کمپرس آب سرد استفاده کنید تا از تورم و قرمزی محل تزریق جلوگیری شود. در 24 ساعت دوم محل تزریق را گرم کنید ( می توانید از کمپرس آب گرم استفاده کنید).

نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که در صورتی که کودک سه ساعت پی در پی و بی وقفه گریه کرد باید به پزشک مراجعه کنید.

واکسن چهار ماهگی برای کدام کودکان تجویز نمی شود؟

کودکانی که بدن آن ها نسبت به دُزهای قبلی واکسن پنتاوالان (پنج گانه) حساسیت نشان داده است و یا کودکانی که بیماری های نقص سیستم ایمنی دارند ، این نوع واکسیناسیون برای آنها تجویز نمی شود.

همچنین کودکانی که شیمی درمانی می شوند، باید واکسن خوراکی فلج اطفال را از 3 ماه بعد از بهبودی دریافت کنند.

گردآوری : بخش کودکان