علل، علایم و درمان فتق دیسک بین مهره ای

فتق دیسک بین مهره ای عارضه ای است که برای ستون فقرات افراد اتفاق می افتد

همه چیز درباره فتق دیسک بین مهره ای 

فتق دیسک بین مهره ای گاهی اتفاق می افتد که بخش مرکزی دیسک آزاد می شود و بیرون می زند و به همین دلیل بر روی ریشه های عصبی فشار وارد می کند و باعث ایجاد درد شدیدی در کمر فرد می شود. در ادامه اگر این عارضه کنترل نشود، به نخاع آسیب می رساند و باعث مشکلات بیشتری می شود.

فتق دیسک درون مهره ای (Intervertebral Disc Herniation)

اصطلاحاتی که برای این نوع عارضه استفاده می شوند معمولاً شامل فتق دیسک،جابجایی، برجستگی و سرخوردگی دیسک می باشد. ستون فقرات متشکل از مهره ها است و دیسک ها در درون مهره ها قرار دارند. در واقع دیسک همانند صفحه ای میان دو مهره در ستون فقرات است و فشارهایی که به ستون فقرات وارد می شوند را دریافت می کند.

خود ستون فقرات شامل سه قسمت مهره های گردن، قفسه سینه و مهره های کمر می باشد. می توان گفت دیسک مانند کمک فنری است که مانع وارد شدن ضربات به کمر می شود. 

شکل اصلی دیسک یک فرد عادی به صورت کروی است اما زمانی که میان مهره ها در فشار قرار می گیرند شکل کروی خود را ازدست داده و به شکل تخم مرغی در می آیند.هر دیسک دارای دو بخش است:

1. بخش مرکزی یا نوکلئوس پالپوزوس: این بخش حالتی نرم و انعطاف پذیر دارد و مقدار آب موجود در آن نسبت به الیاف کلاژن بیشتر است.

هسته دیسک ها در طول روز و بر حسب فشار وارده مقداری از آب موجود را از دست می دهند و به طور میانگین از صبح تا عصر، حدود 2سانتی متر کوتاه تر می شوند اما با استراحت کافی دوباره به حالت قبل باز می گردند.

2. بخش محیطی یا حلقه فیبری: بخش محیطی همان طور که از نامش پیدا است، هسته ی دیسک را احاطه کرده و با جنس غضروفی رشته ای تا حد امکان مانع رسیدن فشار به بخش مرکزی می شود. پس بخش محیطی به نوعی حافظ قسمت مرکزی است.

خاصیت ارتجاعی دیسک به کافی بودن مقدار آب موجود در هسته مرکزی و سالم بودن حلقه لیفی بستگی دارد که در فردی به فرد دیگر متفاوت است.

علل ضعیف شدن دیسک

برداشتن غیر اصولی اجسام سنگین، یکی از عوامل ایجاد فتق دیسک بین مهره ای است.

علت کلی ایجاد فتق دیسک بین مهره ای نتیجه ی سایش تدریجی و افزایش سن در افراد است. هر چه سن شما بالاتر می رود، آب های موجود در دیسک های نخاعی نیز کمتر می شوند که موجب پارگی یا سوراخ شدن آن ها می شود.

در ادامه دیگر عوامل اییجاد فتق دیسک بین مهره ای را آورده ایم:

• ژنتیک

• فشار های ناگهانی

• استعمال دخانیات

• بلند کردن نادرست اجسام

• داشتن وزن بدنی بیش از حد معمول

• داشتن مشاغل فیزیکی و فعالیت هایی از قبیل برداشتن اجسام به طور مداوم، هل دادن و...

برداشتن اصولی اجسام خطر اییجاد عارضه هایی مانند فتق دیسک بین مهره ای را کم میکند

رشد مهره های کمر

بر اساس یافته های علم تجربی، بیرون بودن دیسک درون مهره ها منجر به کمر درد در افراد می شود اما گاهی دیده شده که شکل مهره های کمر بعضی از افراد به مهره های شامپانزه و اورانگوتان شباهت دارد و در روند تکامل و رشد، مهره های این افراد برای راه رفتن بر روی دو پا منطبق شده است.

 یکی از توضیحاتی که ارائه شده این است  که در دوره بالغ شدن از موجودی چهار دست و پا به موجودی دو پا فشار بر روی ستون مهره ها بیشتر شده است و به همین دلیل افرادی با ایین نوع ستون فقرات به طور رفته رفته به فتق دیسک بین مهره ای دچار می شوند.

علائم فتق دیسک بین مهره ای مزمن

1. احساس درد در ناحیه بازو یا پا

2. بی حسی یا ضعف و سوزش در قسمت کمر

3. مشکلاتی در ایستادن و نحوه راه رفتن

4. اختلال در دفع ادرار و مدفوع

5. کاهش حس سطحی و عمقی در پوست

6. کاهش قدرت عضلات و آتروفی عضلانی: این ضعف مربوط به ریشه عصبی است که گرفتار فشار دیسک شده است. به طور مثال افرادی که دیسک کمر دارند توانایی بالا اوردن مچ پا و انگشت شست پا را ندارند.

محل فتق دیسک ببین مهره ای

در اکثریت مواقع دیسک در بین مهره 4و5 کمری(L4-L5) یا میان 5 کمری و اول خارجی(L5-S1) رخ می دهند. فتق معمولاً در قسمت کناری یا خارجی رباط حلقوی،که بسیار ضعیف و نازک است اتفاق می افتد.

کمری 

علائم دیسک کمر شامل احساس درد در ناحیه ران و سرین تا انتهای انگشتان است و به طور کلی در مسیر عصب سیاتیک گسترش می یابد. اگر عصب های خارجی گرفتار شده باشند ممکن است علائم بی اختیاری در ادرار و مدفوع در فرد بروز یابد.

گردنی 

علائم دیسک گردن، احساس درد در ناحیه شانه، کتف است و گاهی نیز درد در انتهای انگشتان پخش می شود.

نحوه تشخیص فتق دیسک بین مهره ای

روش تشخیص فتق دیسک با انجام معاینات بالینی و غیر بالینی است. در ادامه این روش ها را توضیح می دهیم:

1. ام آر آی: با استفاده از این روش ریشه های عصبی و نخاع و بافت های اطراف آن به طور واضح نشان داده خواهد شد و تغییرات ایجاد شده را ثبت می شود.ام آر ای یکی از بهترین امکانات تشخیصی برای فتق دیسک است. در این روش با استفاده از امواج مغناطیسی تصاویر را ثبت می کنند.

2. رادیو گرافی: این روش با پرتونگاری ساده، کمک شایانی در تشخیص این عارضه نمی کند اما برای رد کردن تشخیص بیماری و در برخی از موارد مشکوک استفاده می شود.

3. سی تی اسکن یا مقطع نگاری کامپیوتری: در بررسی قطر نخاع و ضایعه مورد استفاده قرار می گیرد.

4. میلوگرافی: در این روش ماده ی رنگی مخصوصی را در محوطه مغزی-نخاعی تزریق می کنند و با پرتونگاری همزمان، موجب واضح شدن ریشه های عصبی و فتق دیسک می شوند.از معایب میلوگرافی می توان به این نکته اشاره کرد که با اضافه شدن مایع تزریقی به ناحیه دیسک، احساس درد آن بیشتر می شود.

5. آزمایش انتشار عصب: این آزمایش با بررسی الکترومیوگرافی عضلات  و توانایی انتشار عصب، برای تشخیص فتق دیسک کمک شایانی می کند.

داروهای فتق دیسک

اگر درد ایجاد شده خفیف باشد،پزشک به شما داروهای ایبوپروفن و ناپروکسن که ضدالتهاب هستند را تجویز می کند. اما اگر درد شما با داروهای قید شده بهبود نیافت، پزشک مربوطه برای زمان محدودی دارو های کدئین و ترکیب اکسیدکتون و استامینوفن را تجویز می کند.

این دارو ها عوارض های جانبی از قبیل آرامش، سردرگمی، یبوست و تهوع را در پی دارند.

اگر اسپاسم عضلانی داشته باشید، احتمال دارد شل کننده های عضلانی برایتان تجویز شود که سرگیجه از عوارض نادر آن ها است.

برای کاهش تورم و التهاب نیز گاهی تزریق کورتیزون کمک دهنده است.

درمان فتق دیسک بین مهره ای چگونه انجام می شود؟

اگر شما جزو کسانی هستید که دچار این عارضه شده اید و از عمل های جراحی واهمه دارید؛ باید به شما بگوییم که جای نگرانی نیست. هرچقدر سریع تر برای درمان اقدام کنید بهتر است. 

در حقیقت اگر شدت علائم دیسک زیاد باشد؛ در مرحله اول پزشک مربوطه به شما درمان از طریق فیزیوتراپی و استفاده از وسایل طبی را پیشنهاد می کند. طول این درمان معمولاً 3 الی 6  ماه است و روازنه به مدت 30 دقیقه صورت می گیرد. 

نکته حائز اهمیت درزمینهٔ درمان غیر جراحی این است که اگر علائم اورژانسی از قبیل اختلال حسی و حرکتی پیش رونده و بی اختیاری ادرار و مدفوع در فرد بروز پیدا کرد، بیمار باید ظرف 48 ساعت عمل شود.

تمرینات فیزیوتراپی که دکتر به شما ارائه می دهد برای حفظ انعطاف پذیری عضلات شما است.

بهتر است تمرینات هوازی از قبیل دوچرخه سواری و پیاده روی را در برنامه روزانه تان قرار دهید. 

پیاده روی به حفظ انعطاف عضلات بیمار کمک می کند.

درمان فتق دیسک بین مهره ای گردن

• استفاده از گردن بند طبی 

• فیزیوتراپی

• تزریق کورتیکواستروئید

• دارو 

انواع درمان جراحی فتق دیسک بین مهره ای

در حقیقت اگر پزشک شما تشخیص دهد که علائم فشار بر روی نخاع یا دم اسب قرار دارد یا در مواردی متوجه شود که شما در آستانه فلج شدن قرار گرفته اید، در اسرع وقت شما را عمل می کند.

 وظیفه ی شما (که دچار این عارضه اید)این است که زمانی که با تغییراتی از جمله تغییر در روده و مثانه، احساس فلج شدن و به طور کلی اختلال در پایین تنه مواجه شدید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

به طور کلی دو نوع جراحی برای درمان دیسک فتق وجود دارد:

1. جراحی باز

از نظر پزشکان روشی که بازدهی خوبی داشته باشد جراحی از نوع باز است. در طی این عمل، دیسک خراب شده تراشیده و برداشته می شود و در مواردی مهره بالا و پایین را به هم جوش می دهند، جوش دادن مهره ها توسط پلاتین و پیچ و مهره انجام می شود. 

2. جراحی شکاف پوستی

این جراحی به دو روش آندوسکوپی و لیزری از طریق یک برش کوچک پوستی انجام می شود.

جراحی فتق دیسک بین مهره ای با استفاده از جراحی شکاف پوستی

بر اساس یافته ها و گزارش های سازمان بهداشت جهانی، ماساژهای سنگین و رگ برداری در فتق دیسک مهره ای نه تنها این عارضه را درمان نکرده بلکه منجر به عوارض شدیدتری شده است.

جراحی فتق دیسک میان مهره های گردن

1. فیوژن مهره ها: اصطلاح فیوژن به معنی جوش دادن است. در این نوع جراحی ابتدا دیسک بین مهره ای خارج و یک قطعه استخوان دیگر به جای آن گذاشته می شود تا از این طریق دو مهره ی مجاور به هم جوش بخورند.

در این عمل، مهره ها از هم فاصله می گیرند و همین ایجاد فاصله مانع وارد شدن فشار به عصب می شود.

2. فورامینوتومی: در روش مذکور، به سوراخی که ریشه عصبی از آن خارج می شود فورامن می گویند.به علت تنگی این سوراخ فشاری را بر آن متحمل می کنند تا گشادتر شود و عصب بهتر آزاد شود.

3. دیسککتومی: در دیسککتومی مهره ای که به ریشه عصبی فشار می آورد را خارج می کنند؛ که معمولاً با فیوژن مهره ها انجام می شود.

فتق دیسک بین مهره ای در موردی در مهره های گردن نیز رخ می دهد

رنج سنی فتق دیسک بین مهره ای

فتق دیسک در مهره های کمر در اغلب موارد بین سنین 30 الی 50 سال رخ می دهد و فتق دیسک بین مهره ای گردن در رنج سنی بالاتر یعنی در سنین 40 ای 60 سالگی اتفاق می افتد.

گردآوری : بخش سلامت