آشنایی با صنایع دستی دزفول

صنایع دستی دزفول

نگاهی به هنر و صنایع دستی دزفول

جنوب ایران با تاریخ و پیشینه ای قوی، در بخش هنرها و صنایع دستی نیز نقش اساسی دارد. در این میان شهر دزفول که بخشی از استان خوزستان حساب می شود به عنوان شهر ملی صنایع دستی در سازمان یونسکو ثبت شده است با ما همراه باشید تا به بررسی دقیق تر صنایع دستی و سوغاتی های این شهر زیبا و تاریخی بپردازیم.

درباره شهر دزفول چه می دانید؟

دزفول شهری تاریخی است که بیش از دویست هکتار وسعت این شهر را صد ها بنا و تک بنا با ثبت ملی پوشانده است و استانداردها و پیش زمینه لازم برای ثبت جهانی به عنوان شهر ملی صنایع دستی را دارا بود که با تلاش فراوان مسئولین و صنعتگران و هنرمندان این شهر این اتفاق افتاد.

از آنجایی که صنایع دستی دارای بار فرهنگی و ریشه تاریخی در منطقه هستند تولید آنها به منظور معرفی فرهنگ و تاریخ منطقه مورد توجه افراد بسیاری است؛ علاوه بر این مزایای بسیاری از جمله عدم نیاز به سرمایه گذاری کلان در مقایسه با سایر صنایع، امکان توسعه در تمامی مناطق و خودکفایی (تولید با محصولات اولیه داخلی) باعث شده است که این هنر اهمیت ویژه ای میان مردم داشته باشد. برخی از سوغاتی های این شهر عبارتند از:

معرفی صنایع دستی دزفول

همانطور که در بخش قبل نیز اشاره شد صنایع دستی باعث خودکفایی می شوند که شهر دزفول مثال بسیار خوبی برای این مورد می باشد. صنایع دستی در این شهر بسیار گسترده هستند به طوری که ۶۰ حرفه مختلف که در ۱۸ گروه دسته بندی می شوند در این شهر وجود دارد.

به همین دلیل نه تنها مردم دزفول وارداتی نداشتند بلکه شهرهای اطراف را نیز تا حد زیادی تامین می کردند. از جمله نام هایی که برای محله ها، مکان ها، لقب ها یا نام فامیلی و.. با الهام گرفتن از هنرهای صنایع دستی در دزفول مورد استفاده قرار گرفته اند، تاریخچه طولانی صنایع دستی این منطقه را تایید می کنند.

علاوه بر این طبق نوشته پروفسور گیرشمن در پنج هزار سال قبل از میلاد مردمی در کوه های شمال خوزستان (مکان حدودی دزفول) زندگی می کردند که با فن سفالگری و بافندگی به خوبی آشنایی داشتند.

مردم این منطقه نه تنها شهر و روستاهای اطراف خود را تامین می کردند بلکه صادرات بسیاری نیز به مناطق دورتر و حتی کشورهای خارجی داشتند و دارند و افرادی که حرفه صنایع دستی را یاد گرفته اند در بخش های مختلفی از پوشاک و لوازم خانگی، وسایل مورد نیاز زندگی، تجهیزات، ابزارهای مورد نیاز و و... فعالیت می کنند.

برای گروه بندی صنایع دسته ۲۴ گروه مختلف وجود دارد که ۱۸ مورد از آنها شامل بیش از ۶۰ نوع حرفه مختلف در دزفول وجود دارد بدین ترتیب می توان بسیاری از صنایع دسته در بخش های بافته های اداری، بافندگی سنتی، نمد مالی، سفالگری، فلزی و آلیاژی، زیور آلات سنتی و سنگ تراشی، کاشی کاری، شیشه گری، خراطی، ریزه کاری چوب، محصولات حصیری، فراورده های چرم و پوست، قلم زنی و... را در دزفول پیدا کرد. این تولیدات در صدها کارگاه ساخت صنایع دستی در این شهر خلق می شوند.

مهم ترین صنایع دستی دزفول چیست؟

شاید برای شما نیز سوال شده باشد که در میان تنوع بسیار بالای صنایع دستی دزفول کدام یک از اهمیت بیشتری برخوردار است یا به عنوان سوغاتی اصلی این شهر همراه است. به طور کلی مشهور ترین صنایع دستی دزفول عبارتند از:

• کپو بافی

از جمله اصلی ترین و مهم ترین صنایع دستی شهر دزفول کپو بافی است که به بسیاری از جوانان جویای حرفه و کار آموزش داده می شود. محصولات در کپو بافی با پیچیدن ساقه های نو رس و جوان نخل دور تا دور ساقه های کرتک انجام می شود و پس از تولید کالای مورد نظر با این روش به آخرین مرحله یعنی تزئین می رسیم که با کمک کامواهای الوان در رنگ های مختلف انجام می شود. 

نمونه هایی از کپو بافی صنایع دستی دزفول

مهم ترین منطقه در خوزستان برای کپو بافی منطقه شهیون در دزفول می باشد که با آنها وسایل مختلفی از جمله سینی، کاسه های حصیری، سبد های درب دار و سبد های بدون درب و... را با بهترین کیفیت تولید می کنند. 

• صنعت خراطی

یکی دیگر از صنایع دستی مهم دزفول که طرفدارهای جهانی دارد خراطی است. مردم این شهر زمان زیادی را صرف تولیدات با کیفیت در صنعت خراطی کردند و حالا شهرت جهانی آن به قدری رسیده که است که تولید کنندگان آن در شهر دزفول، مهر اصالت سازمان جهانی یونسکو را دریافت کرده اند. 

صنعت خراطی از پرطرفدارترین صنایع دستی دزفول

در خراطی از چوبی به نام جغ استفاده کرده و محصولات فراوانی از جمله گلدان های تزئینی، قلیان های تزئینی، مبلمان  دیگر ظروف هنری زیبا تولید می کنند که تعداد بسیاری از آنها در بازارهای دزفول به فروش می رسند.

• ساخت قلم نی

اگر به سراغ خوشنویسان حرفه ای بروید و از آنها درباره یک قلم نی خوب بپرسید به احتمال زیادی قلم نی دزفول را به شما پیشنهاد می کنند چرا که این محصول تنها قلم نی موجود در بازار است که رنگ دانه دارد و صیقلی و ارتجاعی است، در ساخت آن از چوب استفاده نمی کنند بدین ترتیب به تنها قلم نی با کیفیتی تبدیل شده است که با جذب رنگ استحکام خود را از دست نمی دهد و باعث شهرت جهانی آن نیز شده است.

قلم نی یکی از صنایع دستی مشهور دزفول

بخش عمده ی بازار ایران و جهان در حوزه قلم نی به شهر دزفول اختصاص دارد و ساخت آن در این شهرستان بیش از هزار سال تخمین زده شده است. درحال حاضر خانواده های انگشت شماری از نکات و اصول حرفه ای ساخت قلم نی دزفول آگاه هستند که تمامی مراحل آن از کشت تا داشت و برداشت و تولید آن را خودشان انجام می دهند. 

• گیوه بافی

نمونه هایی از گیوه های کامل شده

این هنر نیز حدودا هزارسال است در شهر دزفول رایج شده است و به عنوان یکی از سوغاتی های اصلی این شهر شناخته می شود. این نوع از کفش ها معمولا بسیار خنک و مخصوص آب و هوای مناطق گرم طراحی می شوند و با توجه به اقلیم این منطقه از سال ها پیش مورد توجه صنعت گران قرار گرفته است. در بازارهای این شهر افرادی معمولا مسن حضور دارند که در همانجا پس از اندازه گیری دقیق سایز پا گیوه دوزی می کنند و در عرض یک روز آن را تحویل می دهند تا بدون خستگی و اذیت شدن در گرما به قدم زدن بپردازید.

• گلیم بافی و نمد مالی

بافندگی از قدیمی ترین صنایع دستی دزفول

اگرچه این هنر مورد توجه کمتری قرار می گیرد اما هنرمندانی نیز همچنان به گلیم بافی و نمد مالی مشغول هستند و محصولاتی تولید می کنند که معمولا بسیاری از مسافران و گردشگران خریدار آنها هستند.

جمع بندی

شهر دزفول به عنوان یکی از اصلی ترین تولید کنندگان صنایع دستی و شهر ملی صنایع دستی شناخته می شود چرا که از قرن ها پیش این صنعت و هنر در این منطقه رایج بوده است و اصالت خود را حفظ کرده است. درحال حاضر گستردگی صنایع دستی در این شهر به قدری زیاد است که حدود سه چهارم از انواع مختلف آن در دزفول تولید می شود.

این صنایع در تعداد کمتری توسط هر فرد تولید می شوند و علاوه بر جنبه هنری و زیبایی شناختی کاربردهای مهمی نیز در زندگی روزمره دارند و نقشی اساسی ایفا می کنند که مردم دزفول توانسته اند در این مورد کاملا به خودکفایی برسند و علاوه بر تامین سایر مناطق، محصولاتی مبتنی بر دانش خود و تنها برای منطقه خودشان تولید کنند.

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر