سقز چیست؟ فواید و مضرات مصرف سقز

سقز چیست، چه کاربردی دارد و چگونه ساخته می شود؟!

درباره سقز چه میدانید؟

سقز که در مناطق کوهستانی کرد نشین به نام های جاجکه یا جاجگ و در زبان لکی جاجک شناخته می شود صمغ یا شیره درختی است که از بنه یا همان درخت پسته وحشی به دست می آید. ابوعلی سینا جویدن سقز را دارای خواص زیادی توصیف کرده است و حتی امروزه نیز مورد توجه افراد است. جهت آشنایی کامل با سقز، خواص و مضرات آن همراه ما باشید.

سقز چیست و چه کاربردی دارد؟

سقز صمغ درخت پسته وحشی است که غلظت آن بسیار بالا است و می توان از آن به عنوان یک آدامس مفید و طبیعی استفاده کرد و در صنعت آدماس سازی کاربرد بسیاری دارد و باعث کش آمدن محصول نهایی می شود. این ماده در زمان  ترشح سبز  رنگ بوده و فواید بسیاری دارد؛ ابن سینا پزشک نامدار ایرانی جویدن سقز را توصیه کرده است و از جمله خواص آن به هضم غذا و افزایش اشتها اشاره کرده است. سقز به دلیل گیاهی بودن مانند آدامس های صنعتی مضر نیست.

از جمله مناطقی که درخت بنه در ایران وجود دارد می توان به غرب ایران اشاره کرد. درخت پسته وحشی در مناطق سردسیر رشد کرده و فصل پاییز معمولا با ریختن برگ درختان و ایجاد شکاف کوچکی روی تنه درخت همراه است که شیره سقز از آن بیرون می آید و اوایل سبز متمایل به سفید است که پس از گذشت زمان زرد رنگ می شود.

شیره سقز در طب سنتی، پزشکی مدرن و صنعت آدامس سازی مورد استفاده قرار می گیرد و از آن برای درمان مشکلات بسیاری از جمله سو هاضمه و مشکلات گوارشی استفاده می شود.

از سقز برای تولید آدامس های گیاهی و صنعتی استفاده می شود

فواید سقز

ساکنین مناطق کوهستانی غرب ایران مانند کرد ها و ترک های آذربایجان شرقی و غربی به خوبی با سقز و کاربرد آن آشنا هستند چرا که محل رشد درخت بنه در این بخش هاست. افراد محلی از شیره سقز که در ابتدا سبز روشن است و غلظت بالایی دارد به عنوان یک مسهل و ملین برای درمان یبوست استفاده می کنند و این ماده دارای فواید بسیاری برای سایر اعضای دستگاه گوارش مانند معده می باشد.

استفاده از سقز طبق یافته های دانشمند بزرگ ایرانی بوعلی سینا باعث بهبود زخم معده و اثنی عشر می شود و تقریبا مانند آنتی بیوتیک عمل می کند. همچنین مالیدن شیره سقز روی زخم باعث بهبود آن می شود و از بخار هنگام پخت سقز برای تقویت چشم استفاده می شود. همچنین تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی از کاربردهای دیگر آن می باشد و برای آسم  و برونشیت هم مورد استفاده قرار می گیرد.

برخی دیگر از مزایا و فواید سقز عبارتند از:

● جویدن آدامس سقز باعث پاکسازی معده و دستگاه گوارش می شود

● سقز باعث از بین رفتن بوی بد دهان به دلیل کاهش ترشح بزاق و ضد باکتری بودن می شود

● استفاده از سقز برای افراد مبتلا به خشکی دهان توصیه می شود

● سقز برای سفید شدن رنگ دندان ها و جلوگیری از پوسیدگی آنها مفید است

● خوردن شیره سقز در دفع سنگ کلیه موثر است

● از ترکیب سقز، عسل و عصاره آلوئه ورا برای بهبود زخم های دیابتی استفاده می شود

● این ماده اشتها آور و برای هضم غذا مفید است

● مخلوط صمغ درخت بنه با زفت (ماده ای چسبناک و سیاه رنگ که از درخت صنوبر ترشح می شود) برای درمان کچلی موثر است

همچنین استفاده از سقز باعث عملکرد بهتر طحال و کبد می شود و از ترکیب ان با پیه آب شده برای نرم کردن ناخن های تاب دار و خشک، بهبود مشکلات ایجاد شده در باسن و ورم، ترک پوست و خارش بدن استفاده می شود. همچنین سقز چشم ها را براق کرده و باعث راحت تر شدن تنفس می شود و مزایای بسیاری برای پوست دارد و از جوش و لک جلوگیری می کند.

سایر فراورده های درخت بنه نیز کاربرد و فواید بسیاری دارند که به صورت خلاصه به ان میپردازیم:

پسته به عنوان یکی از پر خاصیت ترین بخش های درخت بنه شناخته می شود

● مهم ترین کاربرد میوه این درخت یعنی پسته برای رفع کم خونی است و از آن معمولا در غذاهای سنتی نیز استفاده می شود.

● پسته وحشی ویتامین های بسیاری از جمله A, B, D دارد که باعث تقویت اعصاب می شود و برای جلوگیری از ترک لب و درمان شب کوری مفید است.

● روغن خوراکی بدست آمده از میوه درخت بنه در ساخت داروی طحال کاربرد دارد و مفید است

کاربردهای صنعتی سقز

جالب است بدانید که سقز در صنایع بسیاری مورد استفاده است که از جمله آن می توان به صنعت ساخت چسب، لاک، رنگ، صنایع پلیمری، صنایع داروسازی، ساخت روغن های چاپ، پارکت و کفپوش اشاره کرد. ماده ای به نام کلوفان به صورت خام در این صمغ موجود است که از آن به عنوان حجیم کننده و پرکننده صمغ های گران بها، آهار کاغذ استفاده می شود. مشقات این ماده در تهیه روغن های معدنی، مرکب چاپ روزنامه ها، محلول های چسبی، روغن های کابل، مایع های جوشکاری، ساخت رزین های فلزی، صنایع کاغذهای اختصاصی، رنگ های سرامیکی و... کاربرد دارد.

از سقز در موارد صنعتی و پزشکی و... استفاده می شود

کشیدن دود سقز

اولین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید تفاوت هایی است که میان سقز جویدنی و قابل استعمال است می باشد. کندر سخت تر از سقز است و از ان به صورت سوزاندن و مخلوط با اسفند به دلیل عطر دلنشینی که دارد استفاده می شود. این دود سفید رنگ دارای خواص درمانی است و بخور و دود کندر همراه با اسپند در طب سنتی پیشنهاد شده است اما به طور کلی بهترین روش برای مصرف سقز یا شیره درخت بنه مصرف به صورت جویدنی و آدامس می باشد.

مضرات سقز

استفاده از سقز طبیعی بر خلاف آدامس های صنعتی که دارای قند و مواد افزودنی فراوانی هستند معایبی ندارد. البته باید در هنگام خرید سقز از انواع مختلفی که مورد تایید وزارت بهداشت هستند یا سقز های تصفیه شده که در عطاری های مجاز موجودند استفاده کنید.

در برخی مناطق و بازارها مخصوصا مناطق غربی فروشندگان دستفروشی وجود دارند که تهیه و ارائه سقز می پردازند که در این صورت شما از روند تهیه و... اطلاعی ندارید و ممکن است سقزی غیر استاندارد و مضر را تهیه کنید. این فراورده های سنتی و محلی ممکن است به دلیل غیر بهداشتی و غیر استاندارد بودن روند پخت و تهیه باعث بروز مشکلات گوارشی یا ناراحتی های دیگری شوند. همچنین استخراج تدریجی و سنتی شیره سقز از تنه درخت در صورت آلوده شدن ان به گل و خاک بار میکروبی آن را افزایش داده و باعث ایجاد بیماری می شود.

روش سنتی گرفتن صمغ درخت بنه یا سقز با استفاده از گل

تهیه و ساخت آدامس سقز

بیش از پنج هزار سال است که انسان ها از آدامس با مقاصد مختلفی از جمله تازه کردن طعم دهان و درمان مشکلات بسیاری استفاده می کنند. امروزه آدامس های صنعتی و سقز طبیعی را می توان از فروشگاه های بسیاری تهیه کرد اما اگر شما نیز به روش ساخت آن به صورت سنتی و در خانه علاقه مند هستید، قدم های زیر را دنبال کنید

طرز تهیه آدامس با سقز

در ابتدا باید مواد لازم برا تهیه آدامس را آماده کنید که عبارتند از:

● یک سوم لیوان پایه آدامس

● سه چهارم لیوان پودر شکر

● سه قاشق غذا خوری شربت ذرت

● یک قاشق چای خوری گلیسیرین

● یک دوم قاشق چایخوری اسید سیتریک

● مقداری طعم دهنده طبیعی مانند آبلیمو

قدم دوم گرم کردن ترکیبات می باشد. بدین منظور تمامی آنها غیر از شکر را داخل قابلمه کوچکی بریزید سپس ان را در یک ظرف بزرگتر که از آب پر شده باشد قرار دهید طوری که شناور باشد و آنها را روی شعله گاز قرار دهید تا کاملا داغ و چسبناک شوند.

در سومین مرحله باید پودر شکر و سایر مواد را ترکیب کنید که برای ان نیاز به یک تخته آشپزخانه دارید. پودر شکر را روی آن ریخته و سپس تمام مواد داغ را مستقیما از قابلمه روی پودر بریزید

پس از آن در گام چهارم دستان خود را به پودر شکر زده و شروع به ورز دادن خمیر کنید تا آدامس بادکنکی دست ساز ساخته شود. در این مرحله با پانزده دقیقه ورز دادن سعی کنید پودر شکر را به خورد آدامس ببرید.

قدم آخر لوله کردن خمیر و تقسیم آن است که بسیار ساده است. پس از اتمام کار روی تکه های آدامس پودر شکر بریزید تا از چسبیدن آنها جلوگیری کنید.

گردآوری:بخش سلامت