بررسی تفاوتهای نکاح دائم و نکاح موقت

کلمه نکاح در لغت به معنی پیوستن می باشد

درباره نکاح چه میدانید؟

نکاح دائم و نکاح موقت چون هر دو ازدواج محسوب می شوند، اشتراکاتی با هم دارند ولی به دلیل دائم و موقت بودن آن نیز تفاوتهایی بین این دو وجود دارد. در این مقاله به بررسی تفاوتهای نکاح دائم و نکاح موقت می پردازیم. 

معنی نکاح چیست؟

کلمه نکاح در لغت به معنی پیوستن می باشد و در اصطلاح حقوقی به معنی یک قرارداد است که به موجب آن زن و مرد در زندگی با یکدیگر شریک و متحد شده خانواده‌ای را تشکیل می دهند.

ازدواج موقت، نام های دیگری دارد، از قبیل نکاح منقطعه، متعه و همچنین واژه صیغه که در میان مردم بسیار رایج است ولی در قانون کاربردی ندارد.

نکاح میتواند دائم یا موقت باشد. البته نکاح موقت خاص شیعه و فقهای شیعه است که برای پذیرش آن به آیه 24 سوره نساء استناد کرده اند. نکاح موقت در بین اهل سنت حرام اعلام شده است و مخالفان بسیاری دارد. 

نکاح دائم و نکاح موقت چون هر دو ازدواج محسوب می شوند، اشتراکاتی با هم دارند ولی به دلیل دائم و موقت بودن آن نیز تفاوتهایی بین این دو وجود دارد. 

عقد موقت و یا نکاح منقطع چیست؟

نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد

بنابر ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی: نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

نکاح موقت همانطور که از اسم آن پیداست برای مدت زمان مشخصی است و با پایان یافتن آن زمان رابطه زوجیت بین زن و مرد از بین می رود و بهم نامحرم میشوند. 

در هنگام نکاح موقت مدت زمان آن باید همان ابندا در زمان عقد مشخص شود و این که صرفا قابلیت تعیین داشته باشد کفایت نمیکند. تعیین مدت در عقد موقت از الزامات است و اگر مدتی ذکر نشود این نکاح باطل است البته برخی نیز اعتقاد دارند که در صورت ذکر نکردن مدت زمان مشخص در هنگام نکاح موقت این عقد باطل نیست و نکاح دائم محسوب می شود. 

تفاوت های نکاح دائم و نکاح موقت

یکی از تفاوتهای نکاح دائم و نکاح موقت تعیین مدت ازدواج است

 آثار ازدواج موقت غیر از مورد نفقه و ارث، مانند ازدواج دائم است و یا همچنین قواعد مربوط به فرزندان در نکاح دائم و نکاح موقت تفاوتی ندارد و با یکدیگر مشابه است و فرزند ناشی از ازدواج موقت از کلیه حقوقی که فرزند ناشی از ازدواج دائم برخوردار است، برخوردار می گردد.

در قانون مدنی قوانینی که برای ازدواج وضع گردیده است به جز در مواردی که نکاح دائم و نکاح موقت با یکدیگر تفاوت دارند، یکسان هستند و در حقیقت، قانونگذار در رابطه با ازدواج موقت قوانین جدیدی ذکر نکرده و صرفاً مواردی را که ازدواج موقت متفاوت با ازدواج دائم است را بیان کرده و به ذکر همین موارد بسنده نموده است.

در ادامه این مقاله از شما را با تفاوت های نکاح دائم و نکاح موقت و قوانین مربوط به آن آشنا میکنیم. 

1. تعیین مدت در عقد دائم و موقت

بارزترین و اساسی ترین تفاوت نکاح دائم و نکاح موقت تعیین مدت معین برای عقد است. همانطور که گفته شد تعیین مدت در عقد موقت یک شرط لازم و ضروری است. اما در عقد دائم نیاز به ذکر مدت نیست و فرض بر این است که عقد به صورت دائم و همیشگی است مگر اینکه طرفین بخواهند از هم جدا شوند. 

مدت زمانی که برای نکاح موقت تعیین میشود میتواند از یک ساعت تا 99 سال یا بیشتر تعیین گردد و هیچ محدودیت زمانی ندارد. 

همانطور که قبلا هم گفته شد در مورد اینکه اگر در نکاح موقت مدت زمانی دکر نشود آیا این ازدواج باطل است یا خیر، فقها و حقوقدانان نظرات متفاوتی دارند. 

با توجه به ماده ۱۹۰ قانون مدنی که به صراحت از قصد و رضای طرفین به عنوان شرط اصلی صحت معاملات یاد کرده است و ضمانت اجرای نداشتن قصد را بطلان معامله و قرارداد می داند، پس در صورتی که قصد و هدف طرفین نکاح موقت بوده است ولی در آن مدتی ذکر نشده است این عقد باطل نیست و نمیتوان آن را یک ازدواج دائم در نظر گرفت.

یکی دیگر از تفاوت های نکاح دائم و موقت در تعیین مهر است

2. تعیین مهریه در ازدواج موقت

یکی دیگر از تفاوت های نکاح دائم و نکاح موقت در تعیین مهر است. به این معنی که طبق ماده 1095 قانون مدنی بر خلاف نکاح دایم اگر در عقد موقت مهریه ذکر نشود آن عقد باطل است.

بد نیست بدانیم در عقد نکاح دایم اگر در مورد مهریه سکوت شود و یا حتی شرط شود که زن مهریه  تعلق نگیرد عقد صحیح است و البته این به این معنی نیست که زن مستحق مهر نمی شود. بلکه شرط عدم تعلق مهر به زن باطل است ولی نکاح صحیح است.

3. ارث در نکاح دایم و موقت  

مطابق با ماده 940 قانون مدنی فقط زوجین که ازدواج آنها دائمی باشد از یکدیگر ارث می برند. پس در نکاح موقت هیچ ارثی به زوجین تعلق نمیگیرد و زوجه جزء ورثه زوج محسوب نمیشود. 

4. نفقه در نکاح دائم و نکاح موقت

نفقه زن در عقد دائم بر عهده شوهر است ولی در نکاح موقت چنین حقی برای زن وجود ندارد مگر اینکه در زمان عقد موقت نفقه یکی از شروط ضمن عقد باشد و یا عقد مبنی بر آن جاری شده باشد و بطور ضمنی این شرط قابل برداشت باشد.

5. جدایی زوجین در عقد دائم و موقت

یکی دیگر از تفاوتهای اصلی نکاح دائم و نکاح موقت شیوه جدایی و طلاق زوجین از یکدیگر است. در نکاح دائم زن و مرد فقط از طریق مراجعه به دادگاه میتوانند از یکدیگر جدا شوند ولی در نکاح موقت یا با اتمام مدت زمان عقد طرفین از یکدیگر جدا می شوند و یا اگر شوهر مدت زمان باقی مانده را به زن ببخشد. 

مدت زمان عده نیز از دیگر تفاوتهای نکاح دائم و نکاح موقت است

6. عده در نکاح دائم و نکاح موقت

عده مدت زمانی است که زن باید بعد از جدایی یا فوت همسر صبر کند و نمیتواند در این مدت با فرد دیگری ازدواج کند. یکی دیگر از تفاوت‌های بین نکاح دائم و نکاح موقت مدت زمانی است که شخص باید عده نگه دارد.

در نکاح دائم بعد از طلاق زن باید به مدت 3 طهر ( طهر به معنی پاک شدن از عادت ماهیانه است) عده نگه دارد و اگر زن با اقتضای سن عادت ماهیانه نداشته باشد باید تا سه ماه عده نگه دارد و نمیتواند با فرد دیگری ازدواج کند. 

ولی در نکاح موقت عده زن در صورت فسخ و یا بذل مدت به اندازه دو طهر است و اگر زن عادت ماهیانه نداشته باشد مدت زمان عده 45 روز می باشد. 

همچنین اگر زن حامله باشد در هر یک از این دو ازدواج مدت عده زن تا وضع حمل است و در صورتی که شوهر فوت نماید مدت عده زوجه دائم و زوجه منقطعه ۴ ماه و ۱۰ روز است.

7. ثبت ازدواج از دیگر تفاوت های نکاح دائم و نکاح موقت

از دیگر تفاوت این دو نوع ازدواج الزام به ثبت رسمی آنها است. در عقد دائم زوج موظف است که عقد را ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازاتی که در متن قانون ذکر شده است محکوم می‌شود، اما در مورد عقد موقت اصولا الزامی به ثبت آن نیست.

اما در نکاح موقت در سه مورد مرد باید اقدام به ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازات مذکور محکوم می‌شود:  1– باردارشدن زوجه ۲- توافق طرفین ۳- شرط ضمن عقد

ازدواج موقت با زن غیر مسلمان اهل کتاب جایز است

8. از منظر محدودیت در دین

یکی دیگر از تفاوت های ازدواج دائم و ازدواج موقت این است که مرد مسلمان نمی‌تواند با زن غیر مسلمان ازدواج دائم نماید ولی ازدواج موقت با زن غیر مسلمان اهل کتاب جایز است.

9. تعداد زوجین در نکاح دائم و نکاح موقت

در رابطه با تفاوت های نکاح دائم و نکاح موقت به این نکته نیز می توان اشاره نمود که مرد در ازدواج دائم، نمیتواند بیش از ۴ زن داشته باشد ولی در ازدواج موقت او محدودیتی ندارد و میتواند بی محدودیت ازدواج موقت منعقد نماید.

10. داشتن رابطه جنسی در نکاح دائم و نکاح موقت

یکی دیگر از مواردی که می‌توان به عنوان تفاوت بین نکاح دائم و نکاح موقت بیان نمود این است که در ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم، زوجین می توانند شرط نمایند که بین آنها رابطه جنسی برقرار نگردد ولی در ازدواج دائم قرار دادن چنین شرطی ممکن نیست البته در این رابطه بین حقوقدانان و فقها اختلاف نظر وجود دارد.

گردآوری: بخش زناشویی