بررسی انواع دلبستگی در کودکان و تاثیرات آن بر شخصیت کودکان در بزرگسالی

به پیوند عاطفی عمیق بین والد با کودک دلبستگی گفته می شود

انواع سبک های دلبستگی کودکان

به پیوند عاطفی بین مادر و کودک دلبستگی گفته می شود که انواع مختلفی دارد. میزان در دسترس بودن والدین یا مراقبان و میزان پاسخگو بودن آنها به نیازهای کودکان در شکل گیری سبک های دلبستگی کودکان نقش مهم و اساسی را دارد. 

دلبستگی کودکان چیست؟

به پیوند عاطفی عمیق بین والد یا مراقب اولیه با خود کودک دلبستگی گفته می شود. دلبستگی انواع گوناگونی دارد و نوع و کیفیت آن تاثیر اساسی بر روی شخصیت و تکامل کودک دارد. 

کیفیت ارتباط مادر یا مراقب با کودک نحوه تعامل او را با جهان پیرامونش مشخص میکند. هنگامی که دلبستگی کودک به درستی صورت بگیرد کودک میتواند به دنیا و آدمها اعتماد کند و فکر می کند دنیا جای خوبی است. اما اگر این ارتباط به درستی شکل نگیرد، دید کودک نسبت به دنیا و اطرافش عوض می شود و دچار بدبینی می شود و تصور میکند که جهان محل نا امنی هست.

هر فاصله ای که در ارتباط بین مادر و کودک ایجاد شود میتواند اثری منفی بر شخصیت کودک داشته باشد و به دلبستگی نا ایمن منجر شود که می تواند در بزرگسالی به اختلالات مرضی منجر شود. 

ون واگنر از روانشناسان مطرح معتقد است که اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی، نافرمانی مقابله ای و ... در افراد مختلف ریشه در نوع دلبستگی، غفلت و آسیب های دوران کودکی دارد.  

جان بالبی برای اولین بار مفهوم دلبستگی و یا پیوند عاطفی را در علم روانشناسی مطرح کرد. بالبی معتقد بود که دلبستگی از نیازهای غریزی و بیولوژیک همه انسان هاست ولی ظرفیت و توانایی ما در رفع این نیاز مشترک با یکدیگر متفاوت است و به همین دلیل است که هریک از ما روابط عاطفی و دلبستگی های خود را به گونه ای متفاوت مدیریت میکنیم. 

بالبی بخش مهمی از این تفاوت را به نحوه‌ی بزرگ شدن انسان‌ها و نوع دلبستگی در کودکان نسبت می‌داد.

احساس دلبستگی کودکان به والدین از چه سنی شروع می شود؟

دلبستگی در کودکان از 6 ماهگی و با رفتارهایی مانند لبخند زدن، گریه کردن، جهت یابی چشمی، دنبال کردن، تقلید کردن، چسبیدن، دست زدن هنگام حرکت به سمت مادر و ... نشان داده می شود. 

انواع دلبستگی کودکان

دلبستگی در کودکان انواع مختلفی دارد

دلبستگی در کودکان انواع مختلفی دارد و توسط روانشناسان به شیوه های مختلفی دسته بندی شده است ولی به طور کلی دلبستگی در کودکان را میتوان به دسته های زیر تقسیم بندی کرد:

1. دلبستگی ایمن:

دلبستگی ایمن بهترین سبک دلبستگی است. در این نوع از دلبستگی در کودکان همانطور که از اسم آن مشخص است کودک هنگامی که نزد مادر یا مراقب خود هست، احساس امنیت و اطمینان خاطر میکند و به بازی و فعالیت می پردازد. این دسته از کودکان هنگام دوری از مادر بی قراری و گریه میکنند و زمانی که مجدد به نزد مادر خود می روند او را طلب می کنند و بعد از مدت کوتاهی گریه شان متوقف می شود.  

دلبستگی ایمن چگونه ایجاد می شود؟

این نوع دلبستگی در کودکان هنگامی که مادر یا مراقب به نیازهای کودک به موقع و به درستی پاسخ دهند، ایجاد می شود. و این پاسخ به نیاز در زمانهایی که مثلا کودک احساس گرسنگی میکند و یا نیاز به در آغوش گرفته شدن دارد پررنگ تر می شود. این دلبستگی در کودکان موجب ایجاد احساس امنیت در آنها می شود و در بزرگشالی به عزت نفس آنها کمک میکند. 

دلبستگی ایمن چه تاثیری بر روی آینده کودکان دارد؟

افراد دارای دلبستگی ایمن مثبت و واقع بین هستند و به راحتی با دیگران ارتباط برقرار میکنند و اغلب از روابط خود احساس رضایت دارند.

دلبستگی ایمن در کودکان باعث می شود که آنها در آینده نسبت به دیگران متعهدتر باشند و روابط بلند مدت تری داشته باشند. 

این دسته از افرد دارای هوش هیجانی یا EQ بالایی هستند و به درستی می‌توانند هیجان‌های خود را شناسایی و مدیریت کنند و همین ویژگی باعث موفقیت بیشتر آنها در زندگی می شود. 

همچنین این گونه از افراد قدرت تصمیم گیری و حل مسئله بالایی دارند و با مسائل و مشکلات به صورت اثربخش مقابله میکنند . 

دلبستگی ایمن در کودکان باعث ایجاد امنیت و مثبت اندیشی می شود

2. دلبستگی نا ایمن اجتنابی:

از نشانه های دلبستگی نا ایمن اجتنابی این است که کودک تمایلی به ارتباط با مادر یا مراقب خود ندارد و در برابر افراد غریبه مضطرب نمی شود. کودکان مبتلا به دلبستگی ناایمن اجتنابی هنگامی که مادر او را ترک میکند کودک آشفته نمی شود و اعتراض کمتری میکند و حضور مادر را نادیده می گیرد. در این نوع از دلبستگی اگر مادر کودک را برای مدتی تنها بگذارد و برگردد کودک از مادرش استقبال نمیکند و تمایلی به برقراری ارتباط ندارد. 

به نظر می رسد که کودکان دارای دلبستگی ناایمن اجتنابی در عواطفشان نسبت به مادر بی تفاوتند ولی این امر ظاهری ست. 

دلبستگی ناایمن اجتنابی چه زمانی ایجاد می شود؟

این نوع دلبستگی در کودکان زمانی ایجاد می شود که یا مادر مدت زمان طولانی در کنار کودک نیست و یا به او بی توجه است و به نیازهای او پاسخ نمی دهد. 

دلبستگی نا ایمن اجتنابی چه تاثیری بر روی آینده کودکان دارد؟

کودکان دارای این نوع دلبستگی به ظاهر مستقل و خود کفا هستند ولی در بزرگسالی از روابط اجتماعی با  دیگران اجتناب می کنند و از ارتباط صمیمانه با دیگران می ترسند. گاهی نیز این گونه افراد به دلیل ترس از طرد شدن با وابستگی شدید به دیگران از اضطراب خود می کاهند. 

این گونه دلبستگی در کودکان باعث می شود که آنها در بزرگسالی نتوانند به دیگران اعتماد کنند و شکاک و بدبین شوند همچنین این گونه افراد برای تحقق خواسته خود در مواجهه با دیگران به زورگویی و پرخاشگری متوسل می شوند.

جالب تر آنکه چنین فردی در روابط جدی تر  به افراد مشکوک علاقه می شوند تا اثبات کنند که دنیا جای امنی نیست.

دلبستگی ناایمن در کودکان باعث ایجاد بی اعتمادی می شود

3. دلبستگی مقاوم یا دوسوگرا

در این نوع از دلبستگی در کودکان، کودک به دلیل ترس از جدایی در محیط های ناآشنا مرتب به مادر یا مراقب خود می چسبد و ترجیح میدهد در نزدیکی مادرش باشد تا اینکه از محیط اطرافش لذت ببرد و یا به کشف محیط اطرافش بپردازد. این گونه کودکان حتی پس از بازگشت مادر یا مراقب خود رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می دهند و گریه و بی قراری میکنند و به راحتی هم نمیتوان آنها را ساکت کرد.

دلبستگی مقاوم چگونه ایجاد می شود؟

زمانیکه مادر در برقراری پیوند عاطفی با فرزندش رفتاری غیر ثابت دارد و از طرفی در محبت کردن به صورت اقراطی عمل میکند ولی با کوچکترین خطایی نیز به شدت عصبانی می شود، کودک دچار سردرگمی و تعارض می شود و به دلبستگی ناایمن دوسوگرا یا مقاوم دچار می شود. 

همچنین اگر مادر یا مراقب هنگام رفتن از خانه یا دور شدن از کودک به او اطمینان خاطر ندهند که دوباره بازخواهم گشت و هیچگاه تو را تنها نخواهم گذاشت، این نوع دلبستگی در کودکان ایجاد می شود. 

دلبستگی مقاوم یا دوسوگرا چه تاثیری بر روی آینده کودکان دارد؟

این نوع دلبستگی در کودکان باعث می شود که او همان الگوی متضاد و دوسوگرایی مادرش را با دیگر افراد اجرا کند. 

این گونه کودکان در آینده یا از ارتباط داشتن با دیگران هراس دارند و کمتر تمایل دارند در فضاهای نا آشنا و در کنار افراد غریبه، حاضر شوند یا به طور افراطی به دیگران وابسته می شوند و همییشه ترس از دست دادن عشق و محبت دیگران را دارند. 

همچنین کودکان دارای دلبستگی مقاوم همیشه احساس نگرانی و غمگینی دارند و خود را فردی طرد شده یا دوست نداشتنی، می‌پندارند.

مهدکودک‌ها تأثیر مثبتی بر بهبود سبک‌های دلبستگی کودکان به والدین داشتند

4. دلبستگی ناایمن آشفته

کودکانی که دارای دلبستگی ناایمن آشفته هستند رفتارهایی پر از تضاد و تناقض دارند. این کودکان ممکن است یکبار به مادر خود بچسبند و از آغوش او تکان نخورند و گاهی نیز در مقابل در آغوش گرفتنش مقاومت کند. 

میتوان گفت که این نوع دلبستگی در کودکان مجموعه ای از ویژگی های دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا دارند. دلبستگی آشفته معمولا در کودکانی که یکی از والدین خود را از دست داده اند و یا مورد تعرض جسمی یا جنسی قرار گرفته اند بیشتر مشاهده می شود. 

دلبستگی ناایمن آشفته چه زمانی ایجاد می شود؟

این نوع دلبستگی در کودکان هنگامی رخ می دهد که نیازهای کودک نادیده گرفته شود و در پاسخ های مادر به رفتارهای دلبستگی ترس وجود دارد، فرد دچار سبک دلبستگی ناایمن آشفته می‌شود.

دلبستگی ناایمن آشفته چه تاثیری بر آینده کودک دارد؟ 

کودکان مبتلا به این نوع دلبستگی رفتار باثبات و واحدی ندارند و رفتار آن ها بین عشق و نفرت در تضاد است. مشکلات رفتاری و هیجانی خیلی شدید نیز در این کودکان مشاهده می شود.

جالب است بدانید که میزان رضایت در زندگی زناشویی در این نوع دلبستگی کمتر است ولی میزان طلاق در 4 سال اول زندگی در این گونه افراد کمتر است. 

تاثیر مهدکودک در وضعیت دلبستگی کودکان

نتایج نشان داده است که مهدکودک‌ها تأثیر مثبتی بر شکل‌گیری و بهبود سبک‌های دلبستگی کودکان به والدین داشتند. کودکان مهدکودکی در مقایسه با کودکان غیرمهدکودکی از لحاظ سبک‌های دلبستگی در وضعیت بهتری قرار دارند.

پس میتوان نتیجه گرفت که میزان در دسترس بودن والدین یا مراقبان و میزان پاسخگو بودن آنها به نیازهای کودکان در شکل گیری سبک های دلبستگی کودکان نقش مهم و اساسی را دارد. 

گردآوری: بخش کودکان