خانواده درمانی و روش های آن
همه چیز درباره خانواده درمانی
خانواده درمانی اصطلاحی کلی برای برخی روش‌های درمانی است که در آن به جای درمان انفرادی، تمامی اعضای خانواده یا اکثر آنها در جلسات شرکت می‌کنند. خانواده به عنوان اولین بستر اجتماعی که ما در آن رشد می‌کنیم اهمیت بسیار بالایی در شکل گیری شخصیت، سلامت روانی و... دارد. به همین دلیل خانواده درمانی دهه هاست که مورد توجه قرار گرفته است.
تاریخچه خانواده درمانی
پیدایش اصطلاح خانواده درمانی به سال ۱۹۳۸ میلادی و تاسیس شورای ملی روابط خانوادگی باز می‌گردد. دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ اوج و زمان شروع اصلی جنبش خانواده درمانی بودند. از جمله دلایل رشد و گسترش خانواده درمانی میتوان به وقوع جنگ جهانی دوم، ایجاد مراکز راهنمایی کودک، بررسی وضعیت بیماران اسکیزوفرنی و رویکرد سیستمی اشاره کرد. در ایران نیز دکتر باقر ثنایی از سال ۱۳۵۵ فعالیت حرفه‌ای در این حوزه را شروع کرده و به عنوان بنیانگذار و تدوین‌گر برنامه «مشاوره خانواده» در شورای عالی برنامه‌ریزی در سال ۱۳۶۵ شناخته می‌شود.
از جمله افرادی که برای به وجود آمدن این رویکردهای سیستمی و ارائه نظریه‌ها برای خانواده درمانی تلاش کرده‌اند میتوان به آلفرد آدلر، موری بوئن، ویرجینیا ستیر، کارل ویتاکر، سالوادور میونچین، جی هیلی و کلومادانس اشاره کرد.
خانواده درمانی، روشی جایگزین و در مقابل درمان انفرادی است
درباره خانواده درمانی
در خانواده درمانی عامل ایجاد مشکلات را فرد خاصی در نظر نمی‌گیرند بلکه شیوه‌های ارتباطی و الگوهای پیام‌رسانی معیوب به عنوان مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار شناخته می‌شوند. اهداف خانواده درمانی گسترده هستند اما به طور کلی، کمک به اعضای خانواده در شناسایی و درک بهتر تاثیر رفتارهای خاص بر یکدیگر، یادگیری روش‌های جدید برای حل اختلاف و ایجاد راه‌های ارتباطی جدید مابین اعضای خانواده از جمله اهداف آن هستند.
نبود راه ارتباطی مناسب میان اعضای خانواده می تواند مشکلات بسیاری ایجاد کند
همانطور که گفته شد خانواده به عنوان اولین بستر اجتماعی که در آن رشد و نمو پیدا می‌کنیم شناخته می‌شود. به همین دلیل به وجود آمدن برخی مشکلات و حل نکردن آنها ممکن است در طول زمان باعث بروز اختلاف یا مشکلات بیشتری شوند. برای مثال تربیت درست فرزند و پدرومادر بودن یکی از سخت‌ترین کارهای دنیاست که در طول آن ممکن است دچار مشکلات بسیاری شوید. با این حال هیچ آموزش رسمی درباره آن یا نحوه ارتباطات و.. وجود ندارد یا آموزش‌های موجود (مانند کلاس‌های آموزشی قبل از زایمان) محدود هستند. اما مراجعه به روانشناس یا روانپزشک و مشاورهایی که در مورد خانواده درمان‌گری آموزش دیده‌اند می‌تواند کمک بسیاری به شما کند.
همچنین از خانواده درمانی به عنوان مکمل در روند درمان برخی اختلالات روانی در کنار جلسات مشاوره‌ای فردی استفاده می‌شود. در صورت بروز مشکل برای یک فرد خاص مانند افسردگی، سوء مصرف مواد و... با جلسات خانواده درمانی به روند بهبود فرد کمک کرده و دیگر اعضای خانواده می‌آموزند چگونه از بروز مشکلات مشابه جلوگیری کنند یا با فرد مورد نظر چه برخوردی داشته باشند.
در جلسات ابتدایی خانواده درمانی، میزان مهارت اعضای خانواده در حل مشکلات و تعارضات مورد بررسی قرار میگیرد تا با کمک درمانگر هیجان و افکار به صورت سالم و مولد به اشتراک گذاشته شوند. برای شناسایی مشکلات اصلی و روش‌های مقابله و پیدا کردن راه حل درمانگر به اعضای خانواده کمک کرده و همچنین روش‌هایی برای رشد و پیشرفت به صورت مسنجم و به عنوان یک نهاد به مراجعان ارائه می‌شود.
ارتباط و همکاری صحیح میان اعضای خانواده کلید اصلی پیشرفت آنهاست
مزایا و معایب خانواده درمانی
با شرکت در جلسات خانواده درمانی که به صورت دوره‌های کوتاه مدت (حداقل دوازده جلسه) یا بلند مدت برگذار می‌شوند از نقاط قوت و ضعف خانواده برای مثال توانایی مراقبت از یکدیگر یا عدم برقراری ارتباط مناسب آگاه می‌شوید و با شناخت بیشتر خود و خانواده می‌توانید رشد کنید و به عنوان یک نهاد توسعه یابید. خانواده درمانی در حوزه‌های مختلفی به کار می‌آید و خیلی وقت‌ها نیز به عنوان مکمل برای روش‌های درمانی دیگر در نظر گرفته می‌شود. اما در صورت انتخاب نادرست مشاور، طی نکردن دوره کامل جلسات درمانی یا شرکت نکردن همه اعضا (مخصوصا در صورتی که یک طرف مشکلات آنها باشند) می‌تواند باعث کاهش تاثیرات خانواده درمانی یا بروز مشکل شود.
انواع روش‌های خانواده درمانی
خانواده درمانی با روش‌های متفاوتی ارائه می‌شود که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
- ساختار درمانی
ساختار درمانی که توسط سالوادور مینوچین معرفی شده است بر پنج اصل خاص تمرکز دارد. در این روش درمانگر به جای تمرکز بر روی وضعیت روانی افراد، روی واکنش‌های میان افراد تمرکز کرده و یک ماتریس هویت، بر اساس تعاملات شخصی در خانواده به صورت زوج زوج تشکیل می‌دهد. در ماتریس هویت ساختار خانواده بر مبنای تعاملات اجتماعی بین تک تک اعضا وجود دارد. درمانگر به آنها در جهت توسعه فراتر از محدودیت‌های مربوط به الگوهای رشد به عنوان یک نهاد کمک می کند.
پنج اصل ساختار درمانی شامل این موارد هستند:
● وضعیت روانی فردی اعضای خانواده
● تعاملات بین فردی مطابق ماتریس هویت
● ایجاد ساختار خانواده بر اساس تعامل اجتماعی
● توسعه خانواده به عنوان یک نهاد و پاسخگویی به نیاز اعضای خانواده
● در نظر گرفتن الگوهای رشد خانواده به عنوان یک کل منسجم
- درمان استراتژیک
خانواده درمانی با روش درمان استراتژیک از روش های پرکاربرد است
خانواده درمانی استراتژیک از ترکیب چند روش روان درمانی شکل گرفته است که شامل پنج بخش مختلف می‌شود:
● مرحله اجتماعی ابتدایی
● بخش مشکل
● مرحله تعامل
● قسمت هدف
● آخرین بخش: تعیین وظیفه
- درمان سیستماتیک
برخی روش های درمان سیستم‌های خانوادگی وجود دارند که باعث تشکیل مفهوم روش درمان سیستماتیک شده‌اند. این روش ریشه در خانواده درمانی دارد. در سال‌های اخیر به جای استفاده از علیت خطی (برای مثال: الف علت ب است) از طرز تفکر حلقوی (مثلا الف و ب بر رفتار یکدیگر تاثیر می‌گذارند) استفاده شده و بیشتر روی «چطور» و «چه چیز» تمرکز می‌کنند. برای مثال چطور رفتار خاصی به خانواده کمک می‌کند یا چه چیزی باید تغییر کند. همچنین مشکلات نیز به عنوان واقعیتی که تحت تاثیر موارد اجتماعی و زبان شناختی هستند در نظر گرفته می‌شوند.
- روایت درمانی
در روش روایت درمانی از روش متفاوتی استفاده می‌شود و فرد را تشویق می‌کنند تا خود واقعی‌اش باشد و از مهارت‌های خود برای شناسایی مشکل و به حداقل رساندن آنها در زندگی روزمره استفاده کند. در روایت درمانی افراد داستان‌های شخصی ایجاد می‌کنند و با کمک این داستان‌ها خودشان را بهتر می‌شناسند و با ابزارهای مناسبی که در اختیارشان قرار دارد را آشنا می‌شوند.
- درمان میان نسلی
درمان میان نسلی اغلب روشی برای حل مشکلات میان والدین و فرزندان است
در روش درمان میان نسلی درمانگران این توانایی را دارند که تعاملات و واکنش‌های موجود میان اعضای یک خانواده را بین نسل‌های مختلف بررسی کند. درمانگر با استفاده از این روش، با توجه به مشاهدات و تحلیل‌هایش به خانواده کمک می‌کند تا مشکل اصلی که داخل گروه وجود دارد، مشخص کنند. همچنین موقعیت‌های استرس‌زا یا چالش‌انگیز مربوط به آینده را هم مشخص می‌کند.
- ارتباط درمانی
ارتباط درمانی یکی از روش های رایج برای حل اختلاف خانواده هاست
درمان مشکلات ارتباطی یک نیاز رایج است؛ مخصوصا اگر مشکلات میان زوج‌ها ناشی از نبود ارتباط مناسب باشد (که به دلیل تفاوت‌های موجود در پس زمینه‌های فرهنگی یا تجربیات شخصی و... ایجاد می‌شوند) باید از این روش استفاده کرد. مواردی مانند رازداری، اختلالات روانی، آسیب و... نیز می‌توانند باعث ایجاد مشکلات ارتباطی شوند.
یک تراپیست ماهر با کمک در استفاده از بهترین استراتژی‌ها شامل بهبود مهارت‌ها و توانایی‌های ارتباطی و... موجب تصمیم‌گیری‌های مناسب می‌شود. این استراتژی‌ها شامل گوش دادن فعال، ارتباط آزاد و ارتباط واسطه‌ای هستند.
- آموزش روان شناختی
آموزش دادن به افراد دارای شرایط سلامت روانی و خانواده‌های آنها برای کمک در قوی شدن و حمایت از شرایط موجود، آموزش روان شناختی گفته می‌شود. این روش برای چهار هدف گسترده از ذهن تعریف شده است که شامل مبادله اطلاعات، تجویز دارویی و حمایت درمانی، آموزش و حمایت به صورت خود کمکی، دسترسی به یک محیط امن جهت بیان کردن احساسات درونی و تخلیه شدن است.
- مشاوره رابطه ای
مشاوره رابطه ای در جهت تصمیم گیری برای ادامه رابطه صورت میگیرد
معمولا مشاوره رابطه‌ای زمانی ایجاد می‌شود که زوج‌ها در تلاش هستند مشخص کنند باید روی رفع مشکلاتشان تمرکز کنند و به رابطه خود ادامه دهند یا صرف نظر از آن رابطه به نفع آنهاست. اتفاقات بسیاری هستند که می‌توانند موجب بروز استرس و مشکلات در رابطه شوند که از جمله آنها میتوان به بیماری‌های مزمن، عدم ارتباط موثر، تفاوت‌های فرهنگی، خیانت یا نبود کلی اعتماد اشاره کرد.
- سایر روش ها
همانطور که متوجه شدید خانواده درمانی مبحثی بسیار گسترده است و روش‌های درمانی گوناگونی وجود دارند. از روش‌های دیگر میتوان به هدایت کردن، نظریه سیستم‌ها، واقعیت درمانی، جنوگرام و... اشاره کرد که برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آنها می‌توانید با یک مشاور، روانشناس یا روانپزشک که در این حوزه آموزش دیده است صحبت کنید.
مراجعه به روان درمانگر
عملکرد مناسب یک خانواده وقتی اتفاق می‌افتد که آنها همواره به عنوان یک سازمان متحد رو به جلو حرکت کنند و در شناخت و مشخص کردن نیازهای فردی اعضای خانواده و ایجاد تعادل میان این نیازها و توسعه خانواده موفق باشند. با مشاوره خانواده که حالتی منحصر به فرد از درمان است می‌توانید در ترکیب و براورده کردن این نیازها بهتر عمل کنید.
مراجعه به روانشناس و خانواده درمانی در صورت نیاز، تاثیر زیادی در بهبود وضعیت دارد
ناتوانی در مدیریت خشم و روابط با همسر یا دیگر اعضای خانواده، عدم تفاهم و درک متقابل همسر، نارضایتی از رابطه‌ی جنسی زندگی مشترک، اختلاف نظر در زمینه مشکلات فرزندان و تربیت کودک، مشکلات پیش آمده در زمینه‌های مختلف اجتماعی و شغلی، درگیری‌های زیاد میان اعضای خانواده، پیدا کردن روش‌هایی برای ارتقا سطح کیفیت زندگی مشترک و بالا بردن میزان رضایت از زندگی برخی از موارد و مشکلاتی هستند که با مراجعه به تراپیست و خانواده درمانی قابل بهبود هستند.
گردآوری:بخش روانشناسی
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها