امروز در فضا: انفجاری مرموز از فضا تا جنگل های تونگوسکا

درحالی‌که برخوردهای بسیار بزرگ‌تر در دوران ماقبل تاریخ رخ داده‌ است، تونگوسکا بزرگ‌ترین برخورد کهکشانی بود که توسط انسان‌های مدرن مشاهده شد.

۳۰ ژوئن ۱۹۰۸، یک گلوله آتشین غول‌پیکر بر فراز جنگل‌های تونگوسکا در سیبری منفجر شد. این برخورد صدها مایل از جنگل را با خاک یکسان کرد و علت دقیق آن کمی مرموز است.

شرح رویداد تونگوسکا

اگرچه منطقه سیبری که انفجار در آن رخ داد در آن زمان بسیار کم جمعیت بود، اما گزارش‌هایی از سوی شاهدان عینی که در اطراف بودند وجود دارد. طبق این گزارش‌ها، حدود ساعت ۰۷:۱۷ به وقت محلی، بومیان اونکی و مهاجران روسی در تپه‌های شمال غربی دریاچه بایکال، نوری مایل به آبی، تقریباً به روشنایی خورشید را مشاهده کردند.

این نور که در آسمان حرکت می‌کرد، دنباله‌ای نازک از خود به جای می‌گذارد. سپس آسمان به دو قسمت تقسیم و آتش در بلندی و پهنای جنگل ظاهر می‌شود. حدود ده دقیقه بعد صدایی شبیه شلیک توپ به گوش می‌رسد و شاهدان عینی نزدیک‌تر به انفجار گزارش دادند که منبع صدا از شرق به شمال آنها حرکت کرده‌ است.

صداها با یک موج ضربه‌ای همراه بود که شیشه‌ها را تا صد کیلومتری شکست. تخمین زده می‌شود که در برخی نقاط، موج ضربه‌ای حاصل، معادل زلزله‌ای به بزرگی پنج ریشتر بود. طی چند روز بعد از انفجار نیز، آسمان شب در آسیا و اروپا درخشان بود.

تحقیقات علمی

در زمان انفجار، رسیدن به این بخش دورافتاده سیبری برای جستجوی سرنخ‌هایی در مورد آنچه ممکن است اتفاق افتاده باشد، بسیار دشوار بود. اما سرانجام در سال ۱۹۲۷ دانشمندی به‌نام «لئونید کولیک» اولین گروه تحقیقاتی را برای بررسی صحنه رهبری کرد.

اگرچه آنها هرگز از منطقه انفجار مرکزی بازدید نکردند، اما گزارش‌های محلی زیاد از این رویداد باعث شد تا کولیک این باور را داشته باشد که انفجار ناشی از برخورد یک شهاب سنگ غول پیکر بوده‌ است. بااین‌حال آنها علاوه بر اینکه از منطقه انفجار مرکزی بازدید نکردند، دهانه یا تکه‌های شهاب سنگی نیز پیدا نکردند و راز تونگوسکا حل‌نشده باقی ماند.

اما دهه بعدی که کولیک یکی از باتلاق‌های اطراف را تخلیه کرد، یک کنده درخت قدیمی را در پایین پیدا کرد. این کنده‌ احتمال اینکه دهانه شهاب‌سنگ باشد را رد کرد.

گروه‌های اعزامی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۵۰، کره‌های میکروسکوپی سیلیکات و مگنتیت را در غربال‌های خاک پیدا کردند. تجزیه‌وتحلیل شیمیایی نشان داد که این کره‌ها دارای نسبت‌های بالایی از نیکل نسبت به آهن هستند که در شهاب‌سنگ‌ها نیز یافت می‌شود. بنابراین به این نتیجه رسیدند که رویداد تونگوسکا منشأ فرازمینی دارد.

از نیمه دوم قرن بیستم، نظارت دقیق جو زمین از طریق رصدهای فروصوت و ماهواره‌ای نشان داده‌است که انرژی ناشی از انفجارهای سیارکی قابل مقایسه با انرژی سلاح‌های هسته‌ای است که به‌طور معمول رخ می‌دهد. اگرچه رویدادهایی به اندازه تونگوسکا، که در حد پنج تا پانزده مگاتن است، بسیار نادر هستند.

نتیجه یک قرن بررسی

در سال ۲۰۲۰، گروهی از دانشمندان روسی، طیف وسیعی از مدل‌های کامپیوتری برای محاسبه عبور سیارک‌هایی با قطرهای دویست، صد و پنجاه متر استفاده کردند. آنها طیفی از فرضیات را در مورد ترکیب شیء استفاده کردند که شامل آهن، سنگ یا یخ بود.

مدلی که بیشترین تطابق را با رویداد داشت، یک سیارک سنگی بود. این سیارک احتمالاً حدود پنجاه تا هشتاد متر قطر داشته‌ است و با سرعتی در حدود ۵۵ هزار کیلومتر بر ساعت، به جو زمین وارد شده‌ است. سپس در ارتفاعی بین ده تا چهارده کیلومتر از سطح زمین منفجر شده‌ است‌‌. درواقع به همین دلیل است که هیچ تکه‌ای از بقایای تونگوسکا و دهانه برخوردش روی زمین مشاهده نشده است.

اگر تونگوسکا در یک منطقه پرجمعیت اتفاق می‌افتاد، احتمالاً میلیون‌ها نفر را می‌کشت.
این رویداد بزرگ‌ترین رویداد ضربه‌ای روی زمین، در تاریخ ثبت شده‌ است. اگرچه برخوردهای بسیار بزرگ‌تر در دوران ماقبل تاریخ رخ داده‌ است، تونگوسکا بزرگ‌ترین برخورد کهکشانی بوده‌ که توسط انسان‌های مدرن مشاهده شد.